19 ғинуар
| 19 ғинуар | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 19 ғинуар Викимилектә | |
19 ғинуар — григориан стиле буйынса йылдың 19-сы көнө. Йыл аҙағына тиклем 346 көн ҡала (кәбисә йылында 347).
| ← ғинуар → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шб | Йш |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Ер: Көнсығыш христиандарҙа Крещение
- Яҡшы хәтер көнө.
Милли
Төбәк байрамдары
- Ульяновск өлкәһе ойошторолған көн.
Һөнәри
Рәсәй Федерацияһы: Патологоанатом көнө.
- 1649: Земство соборы тарафынан Рус дәүләтенең төп законы — Собор уложениеһы ҡабул ителә, уға ярашлы башҡорттар үҙҙәренең ергә аҫабалыҡ хоҡуҡтарын һаҡлап ҡала.
- 1810: Англия уйлап табыусыһы Питер Дюран консерва банкаһына патент ала.
- 1837: Ырымбурҙағы «Каруанһарай» тарихи-архитектура комплексының планы раҫлана.
- 1853: Римдә Джузеппе Верди «Трубадур» операһын тамашасы хөкөменә тәҡдим итә.
- 1960: Өфө фанера-плитә комбинаты эш башлай.
- 1966: Индира Ганди Һиндостандың премьер-министры итеп тәғәйенләнә.
- 1970: Хәҙерге Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән бүләкләнә.
- 1993: «Асылыкүл» милли паркы ойошторола.
- 2011: Башҡортостан Республикаһының Олимпия советы булдырыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Малиновская Софья Иосифовна (1920—??), педагог, 1961—1970 йылдарҙа Бәләбәй ҡалаһының 2-се урта мәктәбе директорының уҡытыу-тәрбиә эштәре буйынса урынбаҫары. РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы.
- Хәмитов Зәки Сәлим улы (1930—1993), ғалим-инженер. 1967—1980 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1973 йылдан — машиналар ремонтлау кафедраһы мөдире һәм ауыл хужалығын механизациялау факультеты деканы. Техник фәндәр докторы, профессор. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған инженеры. Башҡортостан Республикаһының элекке Башлығы Рөстәм Хәмитовтың атаһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Балтас районы Штәнде ауылынан.
- Мөнир Ишбулатов (1935—23.10.2010), мәғариф һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре, шағир һәм прозаик. 1994 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Мәләүез районының Булат Рафиҡов исемендәге әҙәби премияһы лауреаты (2007).
- Ринат Хәйри (1950—5.09.1990), шағир һәм журналист. 1974—1990 йылдарҙа Илеш районының «Маяҡ» гәзите хеҙмәткәре. 1986 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостан комсомолының Ғәлимов Сәләм исемендәге йәштәр премияһы лауреаты (1990).
- Сонькин Наум Борисович (1950), ғалим-хоҡуҡ белгесе. 1992 йылдан Мәскәү өлкә адвокаттар коллегияһы хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта Халыҡ ара хоҡуҡ һәм иҡтисад институты уҡытыусыһы. Юридик фәндәр докторы (1999), профессор (2000). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Ғарифуллин Илүс Фәғит улы (1960—25.12.2016), инженер-механик, сәнәғәт тармағы һәм муниципаль органдар хеҙмәткәре. 2003—2005 һәм 2012—2014 йылдарҙа Нефтекама ҡала хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған нефтсеһе.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Воронина Ирина Александровна (1906—1969), музыкант. 1942—1963 йылдарҙа Башҡорт опера һәм балет театры концертмейстеры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы.
- Шафиҡов Ғәббәс Фәтхрахман улы (1916—1997), партия һәм дәүләт эшмәкәре. 1945—1950 һәм 1956—1960 йылдарҙа КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты секретары, 1966—1978 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советы Рәйесенең беренсе урынбаҫары. РСФСР-ҙың алтынсы, етенсе, һигеҙенсе һәм туғыҙынсы саҡырылыш Юғары Советы, Башҡорт АССР-ының дүртенсе һәм бишенсе саҡырылыш Юғары Советы депутаты; КПСС-тың XXIV съезы делегаты (1971).
- Парфёнов Юрий Васильевич (1946), СССР һәм Рәсәйҙең джаз музыканты (торба, флюгельгорн, альтгорн), композитор. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған артисы (1997).
- Никулин Иван Александрович (1951), хужалыҡ һәм дәүләт эшмәкәре. 1996—2009 йылдарҙа Балаҡатай районы хакимиәте башлығы, шул иҫәптән 1996—2004 йылдарҙа район Советы рәйесе. Башҡортостан Республикаһының беренсе һәм икенсе саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Балаҡатай районының почётлы гражданы. Сығышы менән ошо райондың Ямаш ауылынан.
- Юрьев Виктор Леонидович (1951), хеҙмәт ветераны, ғалим-инженер-механик. Техник фәндәр докторы (2000), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002), Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған машиналар эшләүсеһе (2014) һәм почётлы авиатөҙөүсеһе (2000), СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1987). 1973 йылдан СССР Авиация сәнәғәте министрлығының Өфөләге Технология һәм производствоны ойоштороу институты (1979 йылдан — Урал филиалы) хеҙмәткәре, 1979 йылдан филиалдың сектор начальнигы, 1983 йылдан — филиал начальнигының фәнни эштәр буйынса урынбаҫары; 1992 йылдан — филиал директоры, 1995—2020 йылдарҙа — филиалдың генераль директоры. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Жданов Рауил Шәңгәрәй улы (1922—21.01.1997), төҙөүсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1950—1983 йылдарҙа «Салауатстрой» тресы диспетчеры, баш диспетчеры, производство-технологик комплектлау идаралығы начальнигы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған төҙөүсеһе (1980). Ике 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1944, 1985). Салауат ҡалаһының почётлы гражданы (1988). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы Балыҡлыкүл ауылынан.
- Райманов Исмәғил Миңлеғәли улы (1937—2007), ауыл хужалығы алдынғыһы. Баймаҡ районы «Баймаҡ» совхозы үҙәк бүлексәһе механизаторы. РСФСР ауыл хужалығының атҡаҙанған механизаторы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Сығышы менән ошо райондан.
- Саҙриева Рәсилә Шаһи ҡыҙы (1937), педагогик хеҙмәт ветераны, уҡытыусы-методист. 1960 йылдан Благовар районы мәктәптәре уҡытыусыһы. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1980), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1981). Сығышы менән ошо райондың Болошло ауылынан.
- Банников Анатолий Петрович (1942—31.03.1998), спортсы, тренер. Пуля менән атыу буйынса 1974—1980 йылдарҙа һәм 1985 йылда — РСФСР, 1971—1987 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы йыйылма командалары тренеры. СССР-ҙың спорт мастеры (1963) һәм республика категорияһындағы судья (1977). СССР-ҙың (1980) һәм РСФСР-ҙың (1979) атҡаҙанған тренеры, «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1985). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Хисмәтуллин Әхмәт Әхәт улы (1952), дәүләт хеҙмәте ветераны. 1986—1994 йылдарҙа Башҡортостандың Үҙәк дәүләт тарихи архивы директоры; 1998—2013 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте ҡарамағындағы Архив эштәре идаралығы начальнигы, 2014—2021 йылдарҙа идаралыҡ ҡарамағындағы Йәмәғәт советы рәйесе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2010), Рәсәй Федерацияһының почётлы архивсыһы (2007).
- Мансуров Валерий Әҙһәм улы (1957), хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре, инженер-төҙөүсе. 2003 йылдан 10-сы төҙөлөш идаралығы начальнигы. Башҡортостан Республикаһының 3-сө (2003—2008), 4-се (2008—2013) һәм 5-се (2013—2018) саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған төҙөүсеһе. «Башҡортостан Республикаһындағы хеҙмәттәре өсөн» ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Саҡмағош ауылынан.
- Рамай Ҡаһир (Ҡаһиров Рамай Рәйес улы; (1962), шағир, яҙыусы. 2005 йылдан Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы ағзаһы. Учалы районының Рәмзилә Хисаметдинова исемендәге әҙәби премияһы лауреаты (2013), Бәләбәй ҡалаһында уҙғарылған «Илһам шишмәләре—2002» шиғыр фестивале номинанты.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Кимаев Павел Корнеевич (1923—9.01.1972), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1951 йылдан Хәйбулла районы «Аҡъяр» игенселек совхозының трактор бригадаһы бригадиры, 1956 йылдан — бүлексә идарасыһы. Ленин (1956) һәм Дан ордендары кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Хворостянка ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Белорецкий (Ларионов) Григорий Прокопьевич (1879—6.03.1913), Рәсәй империяһының хәрби табибы, демократ-яҙыусы. Рус-япон һуғышында ҡатнашыусы. Иҙел башының беренсе фольклорсыһы, завод эшселәренең ауыҙ-тел ижады өлгөләрен йыйыусы. Сығышы менән Белорет ҡалаһынан.
- Кондрашков Виктор Антонович (1924—5.05.2005), архитектор. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, артиллерия полкы наводчигы, өлкән сержант. 1956 йылдан «Башкиргражданпроект» институтының 1‑се оҫтаханаһының баш архитекторы, 1966 йылдан 1970 йылдар уртаһына тиклем «Башгипронефтехим» институты архитекторы. 1965 йылдан СССР Архитекторҙар союзы ағзаһы. 1-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1944). Сығышы менән хәҙерге Орёл өлкәһе Дмитров районының Спасский ҡасабаһынан.
тулы исемлек
- Низаметдинова Розалия Сабирйән ҡыҙы (1944), терапевт-ғалим. 1972 йылдан Башҡортостан дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1999), профессор (2001). Рәсәй Федерацияһының һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2012). Сығышы менән Өфө ҡалаһының Дим биҫтәһенән.
- Сидоренко Николай Алексеевич (1949—2016), тау эштәре инженеры. 1966 йылдан (өҙөклөк менән) Хәйбулла районындағы Бүребай тау-байыҡтырыу комбинаты хеҙмәткәре, шул иҫәптән 2000—2003 йылдарҙа Октябрьский ер аҫты руднигы директоры, 2000—2003 йылдарҙа комбинат инженеры, бүлек начальнигы урынбаҫары һәм бүлек начальнигы. Рәсәйҙең почётлы металлургы (1999). Сығышы менән Бүребай ауылынан.
- Романов Владимир Ильич (1954), инженер. «Башкирнефтепродукт» йәмғиәте Күмертау филиалы инженеры, өлкән һәм баш инженеры, директоры. Башҡортостандың атҡаҙанған нефтсеһе.
- Ғәниев Фәрит Глүс улы (1964), юрист, хоҡуҡ һаҡлау һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре, йәмәғәтсе. Рәсәй Федерацияһының 7-се саҡырылыш (2016—2021) Дәүләт думаһы депутаты. Дуҫлыҡ ордены кавалеры.
- Исмәғилева Гөлнара Ринат ҡыҙы (1969), педагог. 1996 йылдан Мәләүез ҡалаһы 3-сө гимназияһының физика уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы.
Дөйөм исемлек
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1736: Джеймс Уатт, пар машинаһын уйлап тапҡан шотланд механигы.
- 1809: Эдгар По, Америка яҙыусыһы, шағир һәм әҙәби тәнҡитсе.
- 1900: Михаил Исаковский, СССР композиторы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1970).
- 1925: Азат Аббасов, опера йырсыһы, СССР-ҙың (1977), РСФСР-ҙың (1966) һәм Татар АССР-ының халыҡ артисы, Ғабдулла Туҡай исемендәге дәүләт премияһы лауреаты.
- 1945: Вадим Абдрашитов, СССР һәм Рәсәй кинорежиссёры, Рәсәй Федерацияһының халыҡ артисы (1992).
- 1947: Ҡасим Дәүләткилдеев, башҡорт совет рәссамы, СССР рәссамдар Союзы ағзаһы, башҡорт һөнәри рәссам сәнғәтенә нигеҙ һалыусы.
