Ульяновск өлкәһе
| Рәсәй Федерацияһы субъекты | |||||
|
Ульяновск өлкәһе
| |||||
| |||||
|
| |||||
|
Административ үҙәк |
Ульяновск | ||||
| 59-сы | |||||
|
- Барлығы |
37 181 км² | ||||
|
- Барлығы |
↘1 257 621[1] (2016) 33.82 кеше/км² | ||||
|
- Барлығы (ағым. хаҡ.) |
174,7[2] млрд. һум (2010) 115,5 мең һум | ||||
| Волга буйы | |||||
| Волга буйы | |||||
|
Губернатор |
Сергей Иванович Морозов | ||||
|
Хөкүмәт рәйесенең беренсе урынбаҫары |
Светлана Владимировна Опенышева | ||||
|
Ҡанундар сығарыу йыйылышы рәйесе |
Анатолий Александрович Бакаев | ||||
| 73 | |||||
| RU-ULY | |||||
| UTC+4:00[d] һәм Европа/Ульяновск[d][3] | |||||
|
Бүләктәре: |
| ||||
Ульяновск өлкәһе (рус. Ульяновская область) — Рәсәй Федерацияһы субъекты, Волга буйы федераль округы составына инә. Административ үҙәк — Ульяновск ҡалаһы.
1943 йылдың 19 ғинуарында СССР Юғары Советы Президиумы фарманы менән ойошторолған[4].
География[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Ульяновск өлкәһе Рәсәйҙең Европа өлөшөнөң көньяҡ-көнсығышында, Урта Волга буйында урынлашҡан. Төньяҡтан көньяҡҡа — 250 км-ға (52o 31' — 54o 53' так как), көнбайыштан көнсығышҡа 290 км-ға (45o 48' — 50o 15' к.о.) һуҙылған. Өлкәнең дөйөм майҙаны 37,2 мең км² тәшкил итә. Территорияһы буйынса Рәсәй Федерацияһында 59-сы урынды[5] һәм Волга буйының һигеҙ төбәктәре араһында һуңғы урынды биләй[6].
Көнсығышта — Һамар өлкәһе, көньяҡта — Һарытау өлкәһе, көнбайышта — Пенза өлкәһе һәм Мордовия, төньяҡта — Сыуашстан һәм Татарстан менән сиктәш.
Волга йылға өлкә территорияһын ҡалҡыулы Уң яр буйы һәм уйһыулы Һул яр буйына (Волга аръяғы) бүлә.
Административ-территориаль бүленеш[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Ульяновск өлкәһендә муниципаль берәмектәрҙең дөйөм һаны 167 тәшкил итә, шуларҙан:
- Беренсе дәрәжәләге муниципаль берәмектәр — 3 ҡала округтары һәм 21 муниципаль райондар;
- Икенсе дәрәжәләге муниципаль берәмектәр — 31 ҡала һәм 112 ауыл биләмәләре.
Ҡала округтары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Димитровград ҡала округы
- Новоульяновск ҡала округы
- Ульяновск ҡала округы
Муниципаль райондары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
|
|
|
Халҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Рәсәй дәүләт статистика комитеты мәғлүмәттәре буйынса өлкәнең халыҡ иҫәбе 1 257 621[1] кеше тәшкил итә. (2016). Халыҡ тығыҙлығы — 33,82 кеше/км2 (2016). Ҡала халҡы — 74,77 % (2015).
2010 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса өлкәнең милли составы түбәнгесә[7]:
- Урыҫтар — 901 272 (73,6 %)
- Татарҙар — 149 873 (12,2 %)
- Сыуаштар — 94 970 (7,7 %)
- Мордвалар — 38 977 (3,2 %)
- Украиндар — 10 484 (0,9 %)
- Әзербайжандар — 5 006 (0,36 %)
- Башҡалар — 20 164 (1,6 %)
Ульяновск өлкәһендә 1989 йылда — 1393, 2002 йылда — 1217 башҡорт йәшәгәне теркәлгән[8].
Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Дмитриев Александр Семёнович (26.08.1912—30.11.1983) — юғары мәктәп хеҙмәткәре, ғалим-физиолог, биология фәндәре докторы (1951), профессор (1952). 1957—1981 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, 1980 йылға тиклем кафедра мөдире. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1967). Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Хәҙерге Ульяновск районының Ундора ауылынан[9].
- Етеханов Билал Исмәғил улы (12.03.1934—12.02.2011), инженер-механик. 1959—1986 йылдарҙа Стәрлетамаҡтағы «Авангард» заводының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1970 йылдан — махсус конструкторлыҡ-технология бюроһы начальнигы, 1984 йылдан — баш инженер. СССР‑ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1985). «Почёт Билдәһе» ордены (1976) кавалеры. Хәҙерге Иҫке Кулатка районы Александровка ауылынан[10].
- Шамуҡов Ғабдулла Рухулла улы (11.12.1909—22.12.1981), театр актёры, педагог. 1930—1946 йылдарҙа бөгөнгө Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры артисы, бер үк ваҡытта 1933 йылдан Башҡорт сәнғәт техникумы (хәҙер Өфө сәнғәт училищеһы) уҡытыусыһы. 1946 йылдан Ғәлиәскәр Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры актёры. СССР-ҙың (1980), РСФСР-ҙың (1957), Татар АССР-ының (1950) халыҡ, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған (1943) артисы. Ленин ордены кавалеры (1966). Сарҙаҡлы районы Әсән ауылынан[11].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ 1,0 1,1 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
- ↑ Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в 1998-2010гг. (билдәһеҙ) (xls). Росстат.
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 19.01.1943 г.
- ↑ Административно-территориальное деление России на 1 января 2005 г.
- ↑ Территориальное устройство РОССИИ :: АТУ Поволжского экономического района
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года (xls) 2012 йылдың 30 май көнөндә архивланған.
- ↑ Йосопов Р. М. Башҡорт диаспоралары // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Дмитриев Александр Семёнович 2016 йылдың 21 апрель көнөндә архивланған. (Тикшерелеү көнө: 19 август 2017)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Етеханов Билал Исмәғил улы 2016 йылдың 21 апрель көнөндә архивланған. (Тикшерелеү көнө: 11 март 2019)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Шамуҡов Ғабдулла (Абдулла) Рухулла улы 2019 йылдың 8 декабрь көнөндә архивланған. (Тикшерелеү көнө: 8 декабрь 2019)
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
|
Ульяновск өлкәһе Викимилектә |
|---|---|
|
Ульяновск өлкәһе Викигид |
- Губернатор и Правительство Ульяновской области 2014 йылдың 18 декабрь көнөндә архивланған.
- Законодательное собрание Ульяновской области
- Законодательство Ульяновской области
| Республикалар | Адыгея •
Алтай • Башҡортостан • Бүрәт • Дағстан • Ингушетия • Карелия • Коми • Ҡабарҙы-Балҡар • Ҡалмыҡстан • Ҡарасәй-Черкесия • Ҡырым3 • Марий Эл • Мордовия • Саха (Яҡутстан) • Сыуашстан • Татарстан • Төньяҡ Осетия — Алания • Тыва • Удмуртстан • Хакасия • Чечня |
|---|---|
| Крайҙар | Алтай • Байкал аръяғы • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Пермь • Приморье • Ставрополь • Хабаровск |
| Өлкәләр | Амур • Архангельск • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Калининград • Калуга • Кемерово • Киров • Кострома • Курск • Ҡурған • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мәскәү • Новгород • Новосибирск • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Сахалин • Свердловск • Силәбе • Смоленск • Тамбов • Тверь • Томск • Төмән • Тула • Түбәнге Новгород • Ульяновск • Һамар • Һарытау • Ырымбур • Әстерхан • Ярославль |
| Федераль әһәмиәттәге ҡала | |
| Автономиялы өлкә | |
| Автономиялы округтар | Ненец1 • Ханты-Манси2 • Чукот • Ямал-Ненец2 |
