Эстәлеккә күсергә

Һарытау өлкәһе

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Һарытау өлкәһе
Байраҡ[d]Герб[d]
Нигеҙләү датаһы 5 декабрь 1936
Рәсем
Рәсми тел урыҫ теле
Донъя ҡитғаһы Европа
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәк Һарытау
Административ-территориаль берәмек Рәсәй[1]
Сәғәт бүлкәте SAMT[d] һәм Европа/Саратов[d][2]
Геомәғлүмәттәр Data:Russia/Saratov Oblast.map
Иң юғары нөктә гора Безымянная[d]
Хөкүмәт башлығы вазифаһы губернатор Саратовской области[d]
Хөкүмәт башлығы Валерий Васильевич Радаев[d]
Закондар сығарыу органы Саратовская областная дума[d]
Халыҡ һаны 2 369 405 кеше (1 ғинуар 2025)[3]
Сиктәш Пенза өлкәһе, Ульяновск өлкәһе, Һамар өлкәһе, Волгоград өлкәһе, Воронеж өлкәһе, Тамбов өлкәһе, Көнбайыш Ҡаҙағстан өлкәһе[d] һәм Ырымбур өлкәһе
Ҡулланылған тел урыҫ теле һәм татар теле
Майҙан 100 830 км²
Рәсми сайт saratov.gov.ru
Урынлашыу картаһы
Тема географияһы география Саратовской области[d]
Тема иҡтисады economy of Saratov Oblast[d]
Номер тамғаһы коды 64 һәм 164
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Саратовской области[d]
Элементтың күренеше өсөн категория Category:Views of Saratov Oblast[d]
Карта
 Һарытау өлкәһе Викимилектә

Рәсәй почта маркаһы, 2009 йыл

Һарытау өлкәһе (рус. Саратовская область) — Волга буйы федераль округы составындағы Рәсәй Федерацияһы субъекты. Административ үҙәк — Һарытау ҡалаһы. Көньяҡта —Волгоград өлкәһе, көнбайышта — Воронеж һәм Тамбов өлкәләре, төньяҡта — Пенза, Һамар, Ульяновск һәм Ырымбур өлкәләре менән сиктәш, көнсығышта Рәсәйҙең Ҡаҙағстан менән дәүләт сиге үтә.

1936 йылдың 5 декабрендә Һарытау крайын үҙгәртеп ҡороу һөҙөмтәһендә ойошторолған.

Билдәле шәхестәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

География

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Географик урыны

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һарытау өлкәһе Рәсәйҙең Европа өлөшөнөң көньяҡ-көнсығышында, Түбәнге Волга буйының төньяҡ өлөшөгдә урынлашҡан. Көнбайыштан көнсығышҡа — 575 км-ға, төньяҡтан көньяҡҡа 330 км-ға һуҙылған. Өлкә аша Волга йылғаһы аға, ул уны ике өлөшкә — Һул яр буйы һәм Уң яр буйы өлөштәренә бүлә.

Халҡы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
500 000
1 000 000
1 500 000
2 000 000
2 500 000
3 000 000
1959
1991
1996
2001
2006
2011
2016

Рәсәй дәүләт статистика комитеты мәғлүмәттәренә ярашлы өлкәнең халыҡ иҫәбе 2 487 529[5] кеше (2016) тәшкил итә. Халыҡ тығыҙлығы — 24,57 чел./км2 (2016). Ҡала халҡы — 75,35 % (2015). Демографик күрһәткестәр буйынса Һарытау өлкәһе Рәсәйҙә 70-се урынды биләй[6].

Һарытау һәм Һамар өлкәләрендә Ырғыҙ-Кәмәлек башҡорттары йәшәй. Һарытау өлкәһендә башҡорттар күпләп Перелюб районының Байғондо, Күҙәбай, Күсембәт, Ҡунаҡбай, Пугачёв районының Бобровый Гай (Бәгәнәш, Ҡондоҙло), Мәҡсүт (Бишул) һ. б. торама пункттарҙа йәшәй.

Һарытау өлкәһенең милли составы[7]
Халыҡ 2010 йыл иҫәбе, кеше[8]
Урыҫтар 2 151 215 (87 ,55 %)
Ҡаҙаҡтар 76 007 (3 ,09 %)
Татарҙар 52 884 (2 ,15 %)
Украиндар 41 942 (1 ,71 %)
Әрмәндәр 23 841 (0 ,97 %)
Әзербайжандар 14 868 (0, 60 %)
Сыуаштар 12 261 (0, 50 %)
Мордвалар 10 917 (0, 44 %)
Белорустар 8 489 (0, 34 %)
Немецтар 7 579 (0, 31 %)
Чечендар 5 738 (0, 23 %)
Лезгиндар 5 245 (0, 21 %)
Корейҙар 4 206 (0, 17 %)
Башҡорттар 3 489 (0, 14 %)
Сиғандар 3 350 (0, 13 %)
Молдавандар 3 037 (0, 12 %)
Милләтен
күрһәткәндәр 		2 457 014 (100 ,0 %)
Бөтәһе 2 521 892

Административно-территориаль ҡоролошо һәм урындағы үҙидаралыҡ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Һарытау өлкәһе райондары

Урындағы үҙидаралыҡ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Өлкәлә урындағы үҙидаралыҡ 439 муниципаль берәмектән тора. Шуларҙан: 4 ҡала округтар, 38 муниципаль райондар, 42 ҡала торамалар, 355 ауыл торамалар (2010).

2005 йылға ҡарата өлкәлә барлығы 1805 тораҡ пункттар, 18 ҡала иҫәпләнә.

Ҡала округтары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. Һарытау ҡалаһы муниципаль берәмеге
  2. Светлый ЯАТБ ҡала округы
  3. Михайловский ЯАТБ муниципаль берәмеге
  4. Шихандар ЯАТБ

Муниципаль райондар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. Александров-Гай районы
  2. Арғаҙаҡ районы
  3. Атҡар районы
  4. Баҙар-Ҡараболаҡ районы
  5. Балаково районы
  6. Балашов районы
  7. Балтай районы
  8. Вольск районы
  9. Воскресенское районы
  10. Дергачи районы
  1. Духовницкое районы
  2. Екатериновка районы
  3. Ершов районы
  4. Ивантеевка районы
  5. Калининск районы
  6. Красноармейск районы
  7. Ҡыҙыл Ҡот районы
  8. Ҡыҙыл Партизандар районы
  9. Лысые Горы районы
  10. Маркс районы
  1. Озинки районы
  2. Перелюб районы
  3. Петровск районы
  4. Питерка районы
  5. Пугачёв районы
  6. Ровное районы
  7. Романовка районы
  8. Ртищево районы
  9. Самойловка районы
  10. Советское районы
  1. Татищево районы
  2. Турки районы
  3. Фёдоровка районы
  4. Хвалынск районы
  5. Һарытау районы
  6. Энгельс районы
  7. Яңы Борас районы
  8. Яңы Үҙән районы

Тораҡ пункттар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һарытау

Балаково
 Урын Ҡала Халыҡ һаны Урын Ҡала Халыҡ һаны
Вольск

Ртищево
1 Һарытау 837 900 11 Атҡар 25 624
2 Энгельс 202 419 12 Красноармейск 24 364
3 Балаково 199 690 13 Ершов 21 448
4 Балашов 82 227 14 Яңы Үҙән 17 011
5 Вольск 66 508 15 Калининск 16 441
6 Пугачёв 41 707 16 Ҡыҙыл Ҡот 14 416
7 Ртищево 41 289 17 Степное 13 136
8 Приволжский 34 364 18 Хвалынск 13 094
9 Маркс 31 531 19 Арғаҙаҡ 12 845
10 Петровск 31 160 20 Светлый 12 493
Сығанаҡ



Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ ОКТМО (урыҫ)
  2. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  3. ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2025 г. и в среднем за 2024 г. и компоненты её изменения (урыҫ) — Росстат, 2025.
  4. ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Ишемғужин Евгений Измайлович 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 18 июль 2019)
  5. ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
  6. ↑ ГТРК Саратов - По демографическим показателям Саратовская область занимает 70-е место в РФ. Дата обращения: 17 апрель 2013. Архивировано 19 апрель 2013 года. 2014 йыл 12 июль архивланған.
  7. ↑ Һандары 3000 ашыу булған халыҡтар күрһәтелгән
  8. ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года 2012 йыл 1 июнь архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • География Саратовской области. — Саратов: «Детская книга», 1997.
  • Огаджанов В. А., Огаджанов А. В., Маслова М. Ю. О цикличности в проявлениях локальной сейсмичности в районе Саратовского геодинамического полигона. Недра Поволжья и Прикаспия. 2013. Вып. 76. С. 52-57.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Һарытау өлкәһе Викимилектә
n: Һарытау өлкәһе Викияңылыҡтарҙа
voy: Һарытау өлкәһе Викигид
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Һарытау_өлкәһе&oldid=1181677» битенән алынған