Дағстан

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Рәсәй Федерацияһы субъекты

Дагестан


авар. Дагъистан Республика
агул. Дагъустан Республика
әзерб. Дағыстан Республикасы
дарг. Дагъистан Республика
ҡум. Дагъыстан Жумгьурият
лаҡ Дагъустаннал Республика
лезг. Дагъустан Республика
нуғ. Дагыстан Республикасы
рут. Дагъустан Республика
таб. Дагъустан Республика
Ҡалып:Lang-ttt
цахур. Дагъыстан Республика
чеч. ДегIeстан Республика

баш ҡала

Махачҡала

Майҙаны

52-се

- Барлығы
- һыу өҫтө %

50270 км²
0,4

Халҡы

13-сө

- Барлығы
- Тығыҙлыҡ

2 946 035 (2013)

58.6/км²

ТТП

35-се

- Барлығы (ағым. хаҡ.)
- Йән башына

285,3 млрд. Һум млрд. һум (2010)

78,3 мең Һум мең һум

Федераль округ

Төньяҡ-Кавказ федераль округы

Иҡтисади район

Төньяҡ-Кавказ иҡтисад районы

Дәүләт теле

урыҫ, авар, агул, әзербайжан, даргин, кумык, лак, лезгин, ноғай, рутул, табасаран, тат, цахур, чечен[комм. 1]

Башлыҡ

Абдулатипов Рамазан Гаджимурад улы

РФ субъекты коды

05

ISO 3166-2 коды

RU-DA

Сәғәт бүлкәте

MSD[d], UTC+3:00[d] һәм Европа/Москва[d][1]

Бүләктәре:

Ленин ордены  — 1965 Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены — 1923 Октябрь Революцияһы ордены — 1971 Халыҡтар Дуҫлығы ордены  — 1972

Рәсми сайты:

http://www.government-rd.ru/

Дағстан Рәсәй составындағы республика. Иң көньяҡтағы һәм күп милләтле, ул халыҡ һанының тәбиғи үҫеше буйынса ла алғы рәттә тороусы төбәк[2].

Автономиялы Республика булараҡ 1921 йылдың 20 майында ойошторола. Әзербайжан, Грузия, Чечен Республикаһы, Ставрополь крайы һәм Ҡалмыҡстан менән сиктәш.

Баш ҡалаһы — Махачҡала, күренекле революционер Махач Дахадаевтың исемен йөрөтә.

Ҡоролош[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Республикала 42 муниципаль район һәм 10 ҡала округы бар.

Иҡтисад[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Республика бюджеты (2009):

  • сығымдар — 67 603,7 млн һум
  • килемдәр — 64 673,4 млн һум, уларҙан:
    • һалымдар һәм йыйымдар — 13 984,4 млн рублей
    • федераль бюджеттан трансферт — 50 689,0 млн рублей

Банк өлкәһе

  • Төбәк банктары һаны буйынса Дағстан Рәсәйҙә 3-сө урында тора: республикала бындай 25 учреждение эшләй.

Галерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Электроэнергетика[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тауҙарҙан аҡҡан йылғаларҙың ҙур гидроэлектрик потенциалы бар: йылға 55 млрд кВт/сәғәт электроэнергия бирергә мөмкин. 2010 йылда Дағстанда 5,1 млрд кВт/сәғәт электроэнергия етештерелде. Иң эре ГЭСтар:

  • Чиркей ГЭСы, ҡеүәте 1000 МВт
  • Ирганайская ГЭСы, ҡеүәте 400 МВт
  • Миатлинская ГЭСы, ҡеүәте 220 МВт
  • Чирюрти ГЭС-ы, ҡеүәте 125 МВт
  • Гергебиль ГЭС-ы, ҡеүәте 17,8 МВт
  • Гуниб ГЭС-ы, ҡеүәте 15 МВт

Хәҙерге көндә Гоцатлин ГЭС-ы (100 МВт, 310 млн кВт/сәғәт ҡеүәте менән) төҙөлә.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Согласно конституции, государственными языками республики являются русский и все языки народов Дагестана. Однако только 14 языков имеют свою письменность и функционируют как государственные.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ахмедханов К. Э. Путешествие по Дагестану: Практическое руководство. — М.: Физкультура и спорт, 1988. — 272 с. — (По родным просторам).
  • История Дагестана с древнейших времен до наших дней. В двух томах. Ред. А. И. Османов. М., Наука, 2004.
  • Криштопа, А. Е. Дагестан в ХІІІ — начале ХV вв. Очерк политической истории. М., Мамонт; Таус, 2007.
  • Карпов, Ю. Ю. Взгляд на горцев. Взгляд с гор. Мировоззренческие аспекты культуры и социальный опыт горцев Дагестана. СПб., Петербургское востоковедение, 2007.
  • Дагестан и мусульманский Восток. Сборник статей в честь профессора Амри Рзаевича Шихсаидова. Сост. и отв. ред. А. К. Аликберов, В. О. Бобровников. М., Издательский дом Марджани, 2010.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]