Ауырғазы районы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауырғазы районы
Ауырғазы районы
Флаг[d]
Нигеҙләү датаһы 20 август 1930
Рәсем
Атамаһы Ауырғаҙы районы
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәк Талбазы[1]
Административ-территориаль берәмек Башҡортостан Республикаhы[2]
Сәғәт бүлкәте UTC+05:00[d] һәм YEKT
Халыҡ һаны 36 970 кеше (2010)[3][4]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 205 метр
Сиктәш Ҡырмыҫҡалы районы, Ғафури районы, Стәрлетамаҡ районы, Әлшәй районы һәм Дәүләкән районы
Майҙан 2014 км²
Почта индексы 4534ХХ
Урынлашыу картаһы
Рәсми сайт aurgazy.bashkortostan.ru
Урындағы телефон коды 34745
Карта
 Ауырғазы районы Викимилектә

Ауырғазы районы — Өфөнән 80 км көньяҡта, Ағиҙел буйы убалы тигеҙлегенең яҡшы үҙләштерелгән өлөшөндә урынлашҡан. 1930 ойошторолған. Майҙаны 2014 км². Халыҡ һаны (мең кеше): 1979 — 47,2; 1989 — 39,1; 1995 — 38,8; 2010 — 30,9. Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 1 км²-ға 19 кеше. Күпселеге татарҙар, сыуаштар, башҡорттар. Район үҙәге — Талбаҙы ауылында — 11,6 мең кеше (1994) йәшәй.

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ер өҫтө формалары убалы ҡалҡыулыҡтарҙан тора, ныҡ карсланған . Климаты континенталь һәм уртаса дымлы. Район територияһы аша Өршәк һәм Ауырғазы йылғалары аға. Имән, ҡайын ҡатыш имән, йүкә һәм уҫаҡ урмандары район майҙанының 17% биләй, ҡалҡыулыҡтарҙа һирәк-һаяҡ утрау булып үҫә.

Район ерендәге тупраҡ һелтеһеҙләнгән, карбонатлы, һоро урман һәм ғәҙәти ҡара тупраҡлы.

Иҡтисады[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Районда нефть ятҡылыҡтары (Боҙаяҙ, Өршәк, Талбаҙы, Ибрай, Черниговка, Добровольный), кирбес сеймалы (Софиполь һәм Суханово), балсыҡ (Дарьино, Яңы Федоровка), ҡом (ДуБашҡортостановка, Кесе ИБашҡортостанай), гипс, эзбизташ, ҡом-ҡырсынташ ҡатнашмаһы (Түбәнге Ләкәнде), агрономик рудалар (Яңы Төрөмбәт һәм Иҫке Ҡарамалы) запасы бар. Ауырғазы районы нигеҙҙә, — ауыл хужалығы районы. Ауыл хужалығы ерҙәре (121 мең га) бөтөн Район майҙаныныңның 72% биләй, шул иҫәптән һөрөнтө ерҙәр — 103 мең га. ауыл хужалығы предприятиелары бойҙай, ҡарабойҙай, шәкәр сөгөлдөрө үҫтереүгә, һөт-ит малы, сусҡа, һарыҡ үрсетеүгә махсуслашҡан.

Нефть ятҡылыҡтарын “Ишембайнефть”, “Өфөнефть” нефть һәм газ сығарыу идаралыҡтары үҙләштерә. Талбаҙыла ҡатнаш мал аҙығы һәм кирбес заводтары, аҙыҡ-түлек комбынаты эшләй; ауыл хужалығы техникаһы Талбаҙыла һәм Ишлелә ремонтлана.

Район територияһын төньяҡтан көньяҡҡа Өфө—Күмертау—Ырымбур тимер һәм автомобиль юлдары, Көнбайыштан көнсығышҡа Дәүләкән—Талбаҙы—Красноусол автомобиль юлы киҫеп үтә. Район эсендә Куйбышев тимер юлының Дарьино һәм Нуғаҙаҡ тимер юл станциялары урынлашҡан.

Социаль–мәҙәни өлкә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Районда 66 дөйөм белем биреү мәктәбе, шул иҫәптән 33 урта мәктәп, Ауырғазы һөнәрселек училищеһы, 35 китапхана, 63 клуб, 1 үҙәк район һәм 4 участка дауаханаһы, Талбаҙы ауылыда тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейы бар. Урыҫ, татар һәм сыуаш телдәрендә “Путь Родины” — “Ватан юлы” — “Сершыв ҫүле” район гәзиттәре сыға.

Транспорт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Район территорияһы буйлап Өфө—Ырымбур тимер юлы, Р-240 «Өфө — Ырымбур» федераль автомобиль юлы үтә.

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):

Йыл Халыҡ һаны
1939 56 966 [5][6]
1959 51 989 [7][6]
Йыл Халыҡ һаны
1970 55 076 [8][6]
1979 47 327 [9][6]
Йыл Халыҡ һаны
1989 38 962 [10][6]
2002 38 996 [11][6]
Йыл Халыҡ һаны
2010 36 970 [3][4]
2019 32 366 [12]

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ОКТМО (урыҫ)
  2. Башкирская энциклопедия (урыҫ)Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 с. — ISBN 978-5-88185-053-1
  3. 3,0 3,1 Всероссийская перепись населения 2010 года
  4. 4,0 4,1 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
  5. перепись населения СССР 1939 года
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
  7. перепись населения СССР 1959 года
  8. перепись населения СССР 1970 года
  9. перепись населения СССР 1979 года
  10. перепись населения СССР 1989 года
  11. Всероссийская перепись населения 2002 года
  12. Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — Б. 62.
  13. Официальный сайт движения «Бесмертный полк». Дьяконова Мария Ивановна(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 12 ноябрь 2018)
  14. Ушел из жизни глава администрации Аургазинского района Марат Ишемгулов. ИА «Башинформ», 25 сентября 2013 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 27 август 2018)
  15. Башҡорт энциклопедияһы — Рәжәпов Мөхәмәт Солтан улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 10 июль 2018)
  16. Энциклопедия Урала — Рахимов Рустам Халимович 2019 йыл 12 апрель архивланған. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 28 сентябрь 2017)
  17. Башҡорт энциклопедияһы — Сөләймәнов Рим Солтан улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 30 декабрь 2018)

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.