Бишҡайын (Ауырғазы районы)

Ауыл
Бишҡайын
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ауырғазы районы
Ауыл советы	Бишҡайын
Координаталар	54° с. ш. 56° в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 807 001
ОКТМО коды	80 605 407 101
ГКГН номеры	0523770
Бишҡайын

Бишҡайын (рус. Бишкаин) — Башҡортостандың Ауырғазы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 1150 кеше. Почта индексы — 453485, ОКАТО коды — 80205807001.

Тарихы

Бишҡайын ауылы XVIII быуат уртаһында барлыҡҡа килә, 1770 йылда Ҡазан губернаһының Чебоксар өйәҙе Шырға улусынан яңы суҡындырылған сыуаштар (3-сө, 1-се ауылдар, Ябай һәм Иҫке Йәнгилдиндар, Кәнйәр улусы Тинһариндары, Байғоловтар, 1-се һәм 2-се Торуновтар, Турун улусы Исаковтар һәм Ильясовтар) нигеҙ һала, унда V ревизия буйынса 200-гә тиклем сыуаш иҫәпләнә. Был ауыл халҡы яңы тораҡ пункттарға нигеҙ һала. XVIII быуат аҙағында 15 ғаилә Миңлеяр Биксуринға ҡараған Өфө өйәҙе Подлесный Ключ ауылына күсенә. 1865 йылда 127 йортта — 794 кеше. Игенселек, малсылыҡ, умартасылыҡ, сана, тәгәрмәс һәм туғын яһау менән шөғөлләнгәндәр. Шулай уҡ ылаусылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. 6 һыу тирмәне булған; улус идараһы урынлашҡан.

Ауылдың XX быуаттағы һәм бөгөнгө үҫеше

1906 йылда сиркәү (1902 йылда төҙөлгән), башҡа милләттәр өсөн мәктәп, тимерлек, 4 һыу тирмәне, шарап һәм 4 бакалея кибете, мөгәзәй теркәлгән;

Хәҙерге осор

Бишҡайын ауылы — административ үҙәк. Ауылда Бишҡайын урта мәктәбе, балалар баҡсаһы, амбулатория, мәҙәниәт йорто (“Белая берёза” сыуаш халыҡ йырҙары хоры), китапхана бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	1715
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	1675
1959 йыл 15 ғинуар	1403
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	1210
2002 йыл 9 октябрь	1201
2010 йыл 14 октябрь	1150	574	576	49,9	50,1

1906 йылда 1560 кеше йәшәгән.

Милли состав

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек сыуаштар йәшәй.

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Бишҡайын йылғаһы (Ағиҙел йылғаһы бассейны) буйында урынлашҡан

• Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 20 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аҡкүл): 9 км

• 
• 

Урамдары

• 8 Март урамы (рус. улица 8 Марта)
• Күсмә урам (рус. Выездная улица)
• Ҡамышлы урамы (рус. Камышлинская улица)
• Тимерлек урам (рус. Кузнецкая улица)
• Һөнәрселек урамы (рус. Кустарная улица)
• Урман урам (рус. Лесная улица)
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
• Беренсе Май урамы (рус. Первомайская улица)
• Баҫыу урамы (рус. Полевая улица)
• Пролетар урамы (рус. Пролетарская улица)
• Баҡса урамы (рус. Садовая улица)
• Себер урамы (рус. Сибирская улица)
• Урал урамы (рус. Уральская улица)
• Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)
• Шоссе урамы (рус. Шоссейная улица)

Тәбиғәт ҡомартҡылары

Бишҡайын мәмерйәһе — карст мәмерйәһе, аҫҡы пермдең көңгөр ярусы гипстарында барлыҡҡа килгән. Тоҡҡа оҡшаш, сикләнгән, 2 залдан тора. Тәүгеһенең оҙонлоғо 10 м, киңлеге 8 м.

Видеофильмдарҙа

• YouTube сайтында Видео Бишкаин

Тирә-яҡ мөхит

• Бишҡайын йылғаһы
• Ҡарасйылға күле

Һылтанмалар

• 1816 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• 1818-1834 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий 2022 йыл 12 апрель архивланған.
• Бишҡайын (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.