Рәсәй Федерацияһы субъекттары

Рәсәй Федерацияһы — илдең 1993 йылда ҡабул ителгән Конституцияһының 5-се статьяһына ярашлы, Рәсәй, федератив дәүләт булараҡ, тиң хоҡуҡлы субъекттарҙан тора. Улар федераль органдар менән үҙ-ара мөнәсәбәттәрҙә шулай уҡ тиң хоҡуҡлы.

2015 йылға бындай субъекттар 85^[1].

Рәсәйҙең хәҙерге федератив ҡоролошо[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Федерация субъекттарының айырмаһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рәсәй Федерацияһы республикаларҙан, крайҙарҙан, өлкәләрҙән, федераль әһәмиәттәге ҡалаларҙан, автономиялы өлкәләр һәм автономиялы округтарҙан тора.

Республикалар	Рәсәй Конституцияһында «дәүләт» тигән билдәләмә бирелә (5-се статьяның 2 өлөшө); үҙ конституцияһы бар ( 5-се статьяның 2 өлөшө); Рәсәй Федерацияһының башҡа субъеттары составына керә алмай(66-се статьяның 4 өлөшө); үҙ эсенә башҡа федерация субъекттарын ала алмай (66-сы статьяның 4 өлөшө); үҙенең дәүләт телен булдыра ала (68-сы статьяның 2 өлөшө).
Крайҙар һәм өлкәләр	Үҙ уставы бар (5-се статьяның 2 өлөшө); Рәсәй Федерацияһының башҡа субъекттары составына керә алмай (статьи 66ның 4 өлөшө); эсендә автономиялы округ булыуы мөмкин (66-ы стсатьяның 4 өлөшө).
Федераль әһәмиәттәге ҡалалар	Үҙ уставы бар (5-се статьяның 2 өлөшө); Рәсәй Федерацияһының башҡа субъекттары составына керә алмай (66-сы статьяның 4 өлөшө); үҙ эсенә башҡа федерация субъекттарын ала алмай (стать 4 өлөшө).
Автономиялы өлкә	Рәсәй Федерацияһы составында (1 өлөш 5-се статья); автономиялы өлкә тураһында федераль закон ҡабул итә ала (3 өлөшө66-сы статьяның 4 өлөшө); үҙ уставы бар (5-се статьяның 2 өлөшө); Рәсәй Федерацияһының башҡа субъекттары составына керә алмай (66 статьяның 4 өлөшө); үҙ эсенә башҡа федерация субъекттарын ала алмай (66 статьяның 4 өлөшө).
Автономиялы округтар	Автономиялы өлкә тураһында федераль закон ҡабул итә ала (66 статьяның 3 өлөшө); үҙ уставы бар ( 5 статьяның 2 өлөшө); башҡа край, өлкә составында булыуы мөмкин (66-сы статья); үҙ эсенә башҡа федерация субъекттарын ала алмай (66-сы стсатьяның 4 өлөшө).

Федерация субъектары төрҙәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Түбәндә Рәсәй Федерацияһы субъекттары иҫәбе һәм территориаль урынлашыуы тураһында мәғлүмәт.

	22 республика
	9 край
	46 өлкә
	3 федераль әһәмиәттәге ҡала
	1 автономиялы өлкә
	4 автономиялы округ

Федерация субъекттары исемлеге[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Таблицала Рәсәй Федерацияһы субъекттары Рәсәй Федерацияһы Конституцияһының 65-се статьяһына ярашлы 2015 йылдың 1 декабренә торошло бирелә.

№	Федерация субъекты	Герб	Терри- тория (км²)	Халҡы ( 2002 йылдың 9 октябрендәге Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре)	Админист- ратив үҙәк	Административ-территориаль бүленеш (согласно ОКАТО)	ОКАТО коды	Муниципаль берәмек	Административ-территориаль бүленеш (тулыраҡ)
	Республикалар
01	Адыгея Республикаһы		7600	447 000	Майкоп	7 район һәм 2 ҡала	79	7 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
02	Алтай Республикаһы		92 600	203 000	Таулы-Алтай	10 район һәм 1 ҡала	84	10 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
03	Башҡортостан Республикаһы		143 600	4 103 000	Өфө	54 район и 21 ҡала	80	54 муниципаль район, 9 ҡала округы	тулыраҡ
04	Бүрәт Республикаһы		351 300	981 000	Улан-Удэ	21 район и 2 ҡала	81	21 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
05	Дағстан Республикаһы		50 300	2 584 000	Махачҡала	41 район и 10 ҡала округы	82	41 муниципаль район, 10 ҡала округы	тулыраҡ
06	Ингуш Республикаһы		4000	469 000	Мағас	4 район и 4 ҡала	26	4 муниципаль район, 4 ҡала округы	тулыраҡ
07	Ҡабарҙы-Балҡар Республикаһы		12 500	901 000	Нальчик	10 район һәм 3 ҡала	83	10 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
08	Ҡалмыҡ Республикаһы		76 100	292 000	Элиста	13 район һәм 1 ҡала	85	13 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
09	Ҡарасай-Черкес Республикаһы		14 100	440 000	Черкесск	8 район һәм 2 ҡала	91	8 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
10	Карел Республикаһы		172 400	717 000	Петрозаводск	16 район һәм 13 ҡала округы	86	16 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
11	Коми Республикаһы		415 900	1 019 000	Сыктывкар	12 район һәм 8 ҡала округы	87	15 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
12	Ҡырым Республикаһы^[1]		26 081	1 895 915	Симферополь	18 район һәм 16 ҡала	35	14 муниципаль район, 11 ҡала округы	тулыраҡ
13	Марий Эл Республикаһы		23 200	728 000	Йошкар-Ола	14 район һәм 4 ҡала	88	14 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
14	Мордва Республикаһы		26 200	889 000	Саранск	22 район и 7 ҡала округы	89	22 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
15	Саха Республикаһы		3 103 000	948 000	Яҡутск	33 район и 5 ҡала округы	98	34 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
16	Төньяҡ Осетия — Алания Республикаһы		8000	710 000	Владикавказ	8 район һәм 1 ҡала	90	8 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
17	Татарстан Республикаһы		68 000	3 780 000	Ҡазан	43 район и 14 ҡала округы	92	43 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
18	Тыва Республикаһы		170 500	306 000	Ҡыҙыл	17 район һәм 2 ҡала	93	17 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
19	Удмурт Республикаһы		42 100	1 571 000	Ижевск	25 район һәм 5 ҡала округы	94		тулыраҡ
20	Хакас Республикаһы	Файл:Coat of arms of Khakassia .svg	61 900	546 000	Абаҡан	8 район һәм 5 ҡала округы	95	8 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
21	Чечен Республикаһы		15 300	1 100 000	Грозный	16 район һәм 5 ҡала округы	96	муниципаль берәмек сиктәре билдәләнмәгән	тулыраҡ
22	Сыуаш Республикаһы		18 300	1 314 000	Чебоксар	21 район и 9 ҡала округы	97	21 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
	Крайҙар
23	Алтай крайы		169 100	2 607 000	Барнаул	60 район һәм 11 ҡала округы	01	60 муниципаль район, 12 ҡала округы	тулыраҡ
24	Байкал аръяғы крайы		431 500	1 156 000	Чита	31 район и 5 ҡала округы	76	28 муниципаль район, 4 ҡала округы ( Ага Бурят АО)	тулыраҡ
25	Камчатка крайы		472 300	359 000	Петропавловск-Камчатский		30	11 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
26	Краснодар крайы		76 000	5 124 000	Краснодар	38 район һәм 15 ҡала округы	03	37 муниципаль район, 11 ҡала округы	тулыраҡ
27	Красноярск крайы		2 339 700	2 966 000	Красноярск	54 район и 19 ҡала округы	04		тулыраҡ
28	Пермь крайы		160 600	2 824 000	Пермь	33 район и 14 ҡала округы	57		тулыраҡ
29	Приморье крайы		165 900	2 068 000	Владивосток	22 район и 12 ҡала округы	05	22 муниципаль район, 12 ҡала округы	тулыраҡ
30	Ставрополь крайы		66 500	2 731 000	Ставрополь	26 район һәм 10 ҡала округы	07	26 муниципаль район, 9 ҡала округы	тулыраҡ
31	Хабаровск крайы		788 600	1 435 000	Хабаровск	17 район һәм 6 ҡала округы	08		тулыраҡ
	Өлкәләр
32	Амур өлкәһе		363 700	903 000	Благовещенск	20 район һәм 7 ҡала округы	10		тулыраҡ
33	Архангельск өлкәһе^[2]		587 400	1 336 000	Архангельск	20 район һәм 8 ҡала округы	11	19 муниципаль район, 7 ҡала округы	тулыраҡ
34	Әстерхан өлкәһе		44 100	1 007 000	Әстерхан	11 район һәм 3 ҡала	12	11 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
35	Белгород өлкәһе		27 100	1 512 000	Белгород	21 район и 6 ҡала округы	14	19 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
36	Брянск өлкәһе		34 900	1 379 000	Брянск	27 район һәм 5 ҡала округы	15	27 муниципаль район, 7 ҡала округы	тулыраҡ
37	Владимир өлкәһе		29 000	1 525 000	Владимир	16 район һәм 10 ҡала округы	17	16 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
38	Волгоград өлкәһе		113 900	2 703 000	Волгоград	33 район и 6 ҡала округы	18	33 муниципаль район, 6 ҡала округы	тулыраҡ
39	Вологда өлкәһе		145 700	1 270 000	Вологда	26 район һәм 4 ҡала	19	26 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
40	Воронеж өлкәһе		52 400	2 379 000	Воронеж	32 район и 7 ҡала округы	20	31 муниципальный район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
41	Иваново өлкәһе		21 800	1 149 000	Иваново	21 район и 6 ҡала округы	24	21 муниципаль район, 6 ҡала округы	тулыраҡ
42	Иркутск өлкәһе		767 900	2 582 000	Иркутск	33 район и 14 ҡала округы	25	27 муниципаль район, 9 ҡала округы	тулыраҡ
43	Калининград өлкәһе		15 100	943 000	Калининград	13 район һәм 6 ҡала округы	27	15 муниципаль район, 6 ҡала округы	тулыраҡ
44	Калуга өлкәһе		29 900	1 041 000	Калуга	24 район и 4 ҡала	29	24 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
45	Кемерово өлкәһе		95 500	2 900 000	Кемерово	19 район һәм 18 ҡала округы	32	28 муниципаль район, 16 ҡала округы	тулыраҡ
46	Киров өлкәһе		120 800	1 504 000	Киров	39 район һәм 5 ҡала округы	33	39 муниципаль район, 6 ҡала округы	тулыраҡ
47	Кострома өлкәһе		60 100	738 000	Кострома	24 район и 8 ҡала округы	34	24 муниципаль район, 6 ҡала округы	тулыраҡ
48	Ҡурған өлкәһе		71 000	1 020 000	Ҡурған	24 район и 9 ҡала округы	37	24 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
49	Курск өлкәһе		29 800	1 236 000	Курск	28 район һәм 5 ҡала округы	38	28 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
50	Ленинград өлкәһе		84 000	1 671 000	Санкт-Петербург^[3]	17 район һәм 20 ҡала округы	41	17 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
51	Липецк өлкәһе		24 100	1 213 000	Липецк	18 район һәм 2 ҡала	42	18 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
52	Магадан өлкәһе		461 400	183 000	Магадан	8 район һәм 2 ҡала	44	8 муниципаль район, 1 ҡалаской округ	тулыраҡ
53	Мәскәү өлкәһе		46 000	6 627 000	Мәскәү^[4]	38 район һәм 56 ҡала округы	46	36 муниципаль район, 36 ҡала округы	тулыраҡ
54	Мурманск өлкәһе		144 900	893 000	Мурманск	5 район һәм 13 ҡала округы	47	5 муниципаль район, 14 ҡала округы	тулыраҡ
55	Түбәнге Новгород өлкәһе		76 900	3 524 000	Түбәнге Новгород	48 район һәм 12 ҡала округы	22	48 муниципаль район, 4 ҡала округы	тулыраҡ
56	Новгород өлкәһе		55 300	695 000	Бөйөк Новгород	21 район и 3 ҡала	49	21 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
57	Новосибирск өлкәһе		178 200	2 692 000	Новосибирск	30 район һәм 7 ҡала округы	50	30 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
58	Омск өлкәһе		139 700	2 079 000	Омск	32 район и 6 ҡала округы	52	32 муниципаль район, 1 ҡалаской округ	тулыраҡ
59	Ырымбур өлкәһе		124 000	2 178 000	Ырымбур	35 район һәм 12 ҡала округы	53	35 муниципаль район, 13 ҡала округы	тулыраҡ
60	Орёл өлкәһе		24 700	861 000	Орёл	24 район и 3 ҡала	54	24 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
61	Пенза өлкәһе		43 200	1 453 000	Пенза	28 район һәм 5 ҡала округы	56	28 муниципаль район, 5 ҡала округы	тулыраҡ
62	Псков өлкәһе		55 300	761 000	Псков	24 район и 2 ҡала	58	24 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
63	Ростов өлкәһе		100 800	4 407 000	Дондағы Ростов	43 район и 16 ҡала округы	60	43 муниципаль район, 12 ҡала округы	тулыраҡ
64	Рязань өлкәһе		39 600	1 228 000	Рязань	25 район һәм 4 ҡала	61	25 муниципаль район, 4 ҡала округы	тулыраҡ
65	Һамар өлкәһе		53 600	3 240 000	Һамар	27 район һәм 10 ҡала округы	36	27 муниципаль район, 10 ҡала округы	тулыраҡ
66	Һарытау өлкәһе		100 200	2 669 000	Һарытау	38 район һәм 13 ҡала округы	63	38 муниципаль район, 4 ҡала округы	тулыраҡ
67	Сахалин өлкәһе		87 100	547 000	Южно-Сахалинск	17 район һәм 9 ҡала округы	64	2 муниципаль район, 17 ҡала округы	тулыраҡ
68	Свердловск өлкәһе		194 800	4 490 000	Екатеринбург	30 район һәм 34 ҡала	65	5 муниципаль район, 67 ҡала округы	тулыраҡ
69	Смоленск өлкәһе		49 800	1 051 000	Смоленск	25 район һәм 2 ҡала	66	25 муниципаль район, 2 ҡала округы	тулыраҡ
70	Тамбов өлкәһе		34 300	1 180 000	Тамбов	23 район и 7 ҡала округы	68	23 муниципаль район, 7 ҡала округы	тулыраҡ
71	Тверь өлкәһе		84 100	1 473 000	Тверь	36 район һәм 12 ҡала округы	28	36 муниципаль район, 7 ҡала округы	тулыраҡ
72	Томск өлкәһе		316 900	1 046 000	Томск	16 район һәм 6 ҡала округы	69	16 муниципаль район, 4 ҡала округы	тулыраҡ
73	Тула өлкәһе		25 700	1 676 000	Тула	23 район и 9 ҡала округы	70	23 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
74	Төмән өлкәһе^[5]		1 435 200	3 266 000	Төмән	38 район һәм 26 ҡала округы (с ХМАО һәм ЯНАО)	71	21 муниципаль район, 5 ҡала округы (ХМАО һәм ЯНАО-нан башҡа)	тулыраҡ
75	Ульяновск өлкәһе		37 300	1 382 000	Ульяновск	21 район и 6 ҡала округы	73	21 муниципаль район, 4 ҡала округы	тулыраҡ
76	Силәбе өлкәһе		87 900	3 606 000	Силәбе	24 район и 23 ҡала	75	27 муниципаль район, 16 ҡала округы	тулыраҡ
77	Ярославль өлкәһе		36 400	1 368 000	Ярославль	17 район һәм 6 ҡала округы	78	17 муниципаль район, 3 ҡала округы	тулыраҡ
	Федераль әһәмиәттәге ҡалалар
78	Мәскәү		1064	10 358 000	Мәскәү	10 административ округта 125 район	45	125 ҡала эсендә муниципаль берәмек	тулыраҡ
79	Санкт-Петербург		1433	4 669 000	Санкт-Петербург	18 районов	40	Ҡала эсендә 111 муниципаль берәмек (81 муниципаль округ, 9 ҡала округы һәм 21 ҡасаба)	тулыраҡ
80	Севастополь		1080	418 987	Севастополь	4 район	67		тулыраҡ
	Автономиялы өлкәләр
81	Йәһүд автономиялы өлкәһе		36 000	191 000	Биробиджан	5 район һәм 1 ҡала	99	5 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
	Автономиялы округтар
82	Ненец автономиялы округы^[2]		176 700	41 000	Нарьян-Мар	1 район и 1 ҡала	11	1 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
83	Ханты-Манси автономиялы округы^[5]		534 800	1 538 463	Ханты-Мансийск	9 район һәм 14 ҡала округы	71	9 муниципаль район, 13 ҡала округы	тулыраҡ
84	Чукот автономиялы округы		737 700	54 000	Анадырь	8 район һәм 1 ҡала	77	8 муниципаль район, 1 ҡала округы	тулыраҡ
85	Ямал-Ненец автономиялы округы^[5]		750 300	507 000	Салехард	7 район һәм 7 ҡала округы	71	7 муниципаль район, 6 ҡала округы	тулыраҡ

—	Бөтә Рәсәй		17 075 400	145 182 000	Мәскәү

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ ^1,0 ^1,1 Ҡырым ярымутрауының күп өлөшө был территорияларҙы контролдә тотҡан Рәсәй менән Украина араһында әлегә бәхәсле мәсьәлә булып ҡала. Бында Рәсәй Федерацияһы субъекттары Ҡырым Республикаһы һәм федераль әһәмиәттәге Севастополь ҡалаһы урынлашҡан. Шул уҡ ваҡытта Украинаның административ бүленешенә ярашлы улар Украина төбәктәре — Ҡырым Автономиялы Республикаһы һәм махсус статуслы Севастополь ҡалаһы.
↑ ^2,0 ^2,1 Архангельск өлкәһенә Ненец автономиялы округы инә.
↑ Административ үҙәк— Санкт-Петербург ҡалаһы Ленинград өлкәһенә инмәй.
↑ Административ үҙәк— Мәскәү ҡалаһы Мәскәү өлкәһенә инмәй.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Төмән өлкәһе составына Ханты-Манси автономиялы округы һәм Ямал-Ненец автономиялы округы инә.

[ҠР-1] 1,0 ^1,1 Ҡырым ярымутрауының күп өлөшө был территорияларҙы контролдә тотҡан Рәсәй менән Украина араһында әлегә бәхәсле мәсьәлә булып ҡала. Бында Рәсәй Федерацияһы субъекттары Ҡырым Республикаһы һәм федераль әһәмиәттәге Севастополь ҡалаһы урынлашҡан. Шул уҡ ваҡытта Украинаның административ бүленешенә ярашлы улар Украина төбәктәре — Ҡырым Автономиялы Республикаһы һәм махсус статуслы Севастополь ҡалаһы.

[arh-2] 2,0 ^2,1 Архангельск өлкәһенә Ненец автономиялы округы инә.

[3] Административ үҙәк— Санкт-Петербург ҡалаһы Ленинград өлкәһенә инмәй.

[4] Административ үҙәк— Мәскәү ҡалаһы Мәскәү өлкәһенә инмәй.

[tumen-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Төмән өлкәһе составына Ханты-Манси автономиялы округы һәм Ямал-Ненец автономиялы округы инә.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]