Эстәлеккә күсергә

Карелия

Һылтанмаларҙы төҙәтергә
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Карел Республикаһы битенән йүнәлтелде)
Рәсәй Федерацияһы субъекты

Карелия

'

Петрозаводск

Майҙаны

18

- Барлығы
- һыу өҫтө %

180 520 км²
14,7 %

Халҡы

63

- Барлығы
- Тығыҙлыҡ

636 932 (2010)

3.53/км²

ТТП

60

- Барлығы (ағым. хаҡ.)
- Йән башына

127,7 млрд. Һум млрд. һум (2010)

170,1 мен Һум мең һум

Федераль округ

Төньяҡ-Көнбайыш федераль округы

Дәүләт теле

урыҫ[1]

РФ субъекты коды

10

ISO 3166-2 коды

RU-KR

Домен

.karelia.ru

Сәғәт бүлкәте

UTC+3:00[d]

Каре́лия Республикаһы, Каре́лия[2], Ка́рьяла[2] (лив. карел. Karjalan tazavaldu, собств. карел. Karjalan tašavalta, фин. Karjalan tasavalta[3], вепс. Karjalan Tazovaldkund) — Рәсәй Федерацияһы субъекты[4], Төньяҡ-Көнбайыш федераль округына инә.

Карелия Республикаһы тарихи нигеҙе үның бөгөнгө биләмәләрендә тәүге СССР милли-дәүләт берләшмәһе булараҡ РСФСР составында 1920 йылдың 8 июнендә ойошторолған Карел хеҙмәт коммунаһынан (урыҫса Карельская трудовая коммуна, фин телендә Karjalan työkommuunni) башланғыс ала[5]. Был автономиялы өлкә берләшмәһе 1923 йылдың 25 июлендә Карел Совет Республикаһы итеп үҙгәртелә[6][7].

Карелияның көнбайыштағы сиге Рәсәй Федерацияһының Финляндия (бер үк ваҡытта дөйөм Европа Берлешмәһе) менән булған 798,3 км оҙонлоҡтағы дәүләт сиге менән тап килә. Республика биләмәләре башҡа тарафтарҙан Рәсәйҙең Архангельск, Вологда , Ленинград һәм Мурманск өлкәләре менән сиктәш.

Баш ҡалаһы — Петрозаводск[8].

Карелия — Рәсәйҙең милли төбәктәре араһында республикаға исем биреүсе төп милләте иң аҙ булған субъект. Карелдар республика халҡының ни бары 7,4 процентын ғына тәшкил итә.

Карелияның физик картаһы
Карел урманы

Тарих

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй Карелияһы :      Беломор Карелияһы, бөгөнгө Карелияның 5 районы      Ладога Карелияһы, бөгөнгө Карелияның 2 районы      Олонец Карелияһы, бөгөнгө Карелияның 10 районы      Пудож Карелияһы, бөгөнгө Карелияның 1 районы      Фин Карелияһы

Период Исем Иҫкәрмә
VII — XI Корела (ырыу) Прибалт-фин халыҡтарының бер ырыуы
XI — XV Корел ере Новгород республикаһы составында автономия
XVI — XVII Корел өйәҙе Водская пятина өлөшө, Новгород ере, Мәскәү батшалығы
1617 — 1721 Карел герцоглығы Герцоглыҡ, Швеция составында
1784 — 1796 Олонецкое наместничество Рәсәй империяһының административ өлөшө
1801 — 1922 Олонец губернаһы Рәсәй империяһының административ өлөшө
08.06.1920 — 27.07.1923 Карельская Трудовая Коммуна (КТК) РСФСР/СССР составындағы автономия
25.07.1923 — 05.12.1936 Автоном Карел Совет Социалистик Республикаһы (АКССР) РСФСР/СССР составындағы автономия
05.12.1936 — 31.03.1940 Карел Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы (КАССР) РСФСР/СССР составындағы автономия
31.03.1940 — 16.07.1956 Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһы (КФССР) СССР составындағы союздаш республика
16.07.1956 — 24.05.1991 Карел Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы (КАССР) РСФСР/СССР составындағы автономия
13.11.1991 — 12.02.2001 Карелия Республикаһы Рәсәй составындағы республика
12.02.2001 көндән Карелия Республикаһы (Карьяла) Рәсәй составындағы республика
  • Олонец губернаһы гербы
    Олонец губернаһы гербы
  • Ухта республикаһы флагы
    Ухта республикаһы флагы
  • Ухта Республикаһы флагы. 1920
    Ухта Республикаһы флагы. 1920
  • Карел-Фин ССР-ы гербы
    Карел-Фин ССР-ы гербы
  • Карел АССР-ы гербы
    Карел АССР-ы гербы

Халыҡ ханы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Республикала 503,9 мең кеше (78 %) — ҡала йәшәүселәре, 141,3 мең (22 %) — ауылда йәшәй[9]. Этник состав:

иҫәп алыу 1926 иҫәп алыу 1939 иҫәп алыу 1959 иҫәп алыу 1970 иҫәп алыу 1979 иҫәп алыу 1989 иҫәп алыу 2002 иҫәп алыу 2010[10]
урыҫтар 153 967 (57,2 %) 296 529 (63,2 %) 412 773 (62,7 %) 486 198 (68,1 %) 522 230 (71,3 %) 581 571 (73,6 %) 548 941 (76,6 %) 507 654 (82,2 %)
Карелдар 100 781 (37,4 %) 108 571 (23,2 %) 85 473 (13,0 %) 84 180 (11,8 %) 81 274 (11,1 %) 78 928 (10,0 %) 65 651 (9,2 %) 45 570 (7,4 %)
Белорустар 555 (0,2 %) 4263 (0,9 %) 71 900 (10,9 %) 66 410 (9,3 %) 59 394 (8,1 %) 55 530 (7,0 %) 37 681 (5,3 %) 23 345 (3,8 %)
Украиндар 708 (0,3 %) 21 112 (4,5 %) 23 569 (3,6 %) 27 440 (3,8 %) 23 765 (3,2 %) 28 242 (3,6 %) 19 248 (2,7 %) 12 677 (2,0 %)
Финдар 2544 (0,9 %) 8322 (1,8 %) 27 829 (4,2 %) 22 174 (3,1 %) 20 099 (2,7 %) 18 420 (2,3 %) 14 156 (2,0 %) 8577 (1,4 %)
Вепстар 8587 (3,2 %) 9392 (2,0 %) 7179 (1,1 %) 6323 (0,9 %) 5864 (0,8 %) 5954 (0,8 %) 4870 (0,7 %) 3423 (0,5 %)
башҡа халыҡтар 2194 (0,8 %) 20 709 (4,4 %) 29 869 (4,5 %) 20 726 (2,9 %) 19 565 (2,7 %) 21 505 (2,7 %) 25 734 (3,6 %) 16 422 (2,7 %)

Административ-территориаль ҡоролошо

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Карелияның административ-территориаль ҡоролошо

Иҡтисад

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Петрозаводск тимер юл вокзалы

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Пункт 1 статьи 11 Конституции Республики Карелия
  2. ↑ 2,0 2,1 Конституция Республики Карелия — статья 1
  3. ↑ Karjalan tasavalta (tiivistetty info) 2011 йыл 12 сентябрь архивланған.  (фин.)
  4. ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
  5. ↑ [ Карельская трудовая коммуна] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  6. ↑ Декретом ВЦИК от 25 июля 1923 года Карельская трудовая коммуна была преобразована в Карельскую Советскую Республику.
  7. ↑ 80 лет Республике Карелия
  8. ↑ Конституция Республики Карелия — статья 15
  9. ↑ Карелиястат. 110 безлюдных деревень и посёлков 2012 йыл 19 ғинуар архивланған.
  10. ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года 2012 йыл 1 июнь архивланған.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
wikt: Карелия Викиһүҙлектә
commons: Карелия Викимилектә
n: Карелия Викияңылыҡтарҙа
voy: Карелия Викигид
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Карелия&oldid=1276695» битенән алынған