Силәбе

Ҡала
Силәбе Челябинск
Флаг Герб
Ил	РәсәйРәсәй
Регион	Силәбе өлкәһе
Координаталар	55°09′00″ с. ш. 61°24′00″ в. д.
Эске бүленеш	7 район
Нигеҙләнгән	1736
Элекке исеме	Силәбе кәлғәһе
Ҡала с	1787
Майҙаны	500,91 или 501,57 или 530 км²
Климат тибы	уртаса-континенталь
Халҡы	▲ 1 156 471 кеше (2013)
Тығыҙлығы	2254 кеше/км²
Милли состав	урыҫтар 86,5%, татарҙар 5%, башҡорттар 3,1%, украиндар 1,4% һәм башҡалар
Этнохороним	силәбеләр
Сәғәт бүлкәте	UTC+5
Телефон коды	351
Почта индексы	454000—454999
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	74, 174
[[{{{вид идентификатора}}}]]	75401
Рәсми сайт	cheladmin.ru
бүләктәр
Рәсми булмаған исемдәр	Көньяҡ Урал башҡалаһы Танкоград Челяба Че.
Силәбе

Силәбе

Силәбе (рус. Челябинск) — Силәбе өлкәһе үҙәге. «Силәбе» — башҡорт теленән топоним. Хеҙмәт ҡаһарманлығы һәм дан ҡалаһы.

Тарихы

Силәбе кәлғәһе 1736 йылда башҡа ҡәлғәләр һымаҡ (Сыбаркүл) башҡорт тарханы Таймаҫ Шәһимов рөхсәте менән һалына.

1743—1781 йылдарҙа Ырымбур губернаһының Иҫәт провинцияһы үҙәге.

1804—1919 йылдарҙа Ырымбур губернаһының Силәбе өйәҙе үҙәге, 1919—1924 йылдарҙа Силәбе губернаһы үҙәге.

1906 йылда Силәбелә тәүге бушлай мосолман китапханаһы ойошторола.

Иҡтисады

• Беренсе йөк ташыу компанияһы филиалы
• Рәсәй Һаҡлыҡ Банкы
• Мобиль ТелеСистемалар, Элемтә һәм телекоммуникация
• Ростелеком

Халҡы

1,15 млн. кеше. Урыҫтар - 86,5%, татарҙар - 5%, башҡорттар - 3,1%, украиндар - 1,4% һәм башҡалар

Билдәле шәхестәре

• Аҙнабаев Рауил Әхмәтйән улы (29.03.1959), ғалим-офтальмолог. 1982 йылдан Өфө күҙ ауырыуҙары фәнни-тикшеренеү институтында эшләй, 2003 йылдан — төп ғилми хеҙмәткәр. Медицина фәндәре докторы (2000), профессор (2011). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2001). Башҡортостан комсомолы премияһы лауреаты (1987).
• Ғөзәйеров Морат Баҡый улы (22.10.1950), ғалим-инженер-электромеханик, юғары мәктәп һәм йәмәғәт эшмәкәре. 2003—2014 йылдарҙа Өфө дәүләт авиация техник университеты ректоры. Техник фәндәр докторы (1998), профессор (2000). Башҡортостан Республикаһының 3-сө һәм 4-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты.
• Хәмбәлеева Әлфиә Саяр ҡыҙы (2.02.1960—3.07.2013), башҡорт опера йырсыһы (драматик сопрано). 1994—2013 йылдарҙа Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры солисы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (1996). Вокалсыларҙың Михаил Глинка исемендәге халыҡ‑ара конкурсы лауреаты (Өфө, 1995).
• Юлашев Игорь Сахиевич (13.08.1938—8.02.2012), хужалыҡ эшмәкәре. 1967—2001 йылдарҙа Туймазы тәжрибә урман хужалығы директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған урмансыһы (1993). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981), РСФСР-ҙың Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (1991), Туймазы районының почётлы гражданы.

Университеттар

• Силәбе дәүләт педагогия университеты 1934 йылда асылған.
• Силәбе дәүләт университеты
• Көньяҡ Урал дәүләт университеты
• Силәбе дәүләт мәҙәниәт һәм сәнғәт академияһы
• Рәсәй Президенты янында халыҡ хужалығы һәм дәүләт хеҙмәт Рәсәй академияһы(РАНХиГС) филиалы.

Административ бүленеш

Силәбенең административ бүленеше

• Силәбенең Калинин районы
• Силәбенең Курчатов районы
• Силәбенең Ленин районы
• Силәбенең Металлург районы
• Силәбенең Совет районы
• Силәбенең Трактор заводы районы
• Силәбенең Үҙәк район

Климаты

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Абсолют максимум, °C	4,1	8,0	15,3	30,5	35,7	37,3	41,0	36,0	32,5	25,5	16,1	6,5	41,0
Уртаса максимум, °C	−10,8	−8,1	−0,6	10,2	18,4	22,8	24,5	21,5	17,5	8,5	1,6	−7,7	7,5
Уртаса температура, °C	−14,1	−12,5	−4,8	4,7	12,1	18,3	19,3	17,1	10,9	4,1	−5,2	−11,1	3,2
Уртаса минимум, °C	−21	−19,3	−12,2	−0,8	6,2	11,5	14,2	11,4	6,4	−1	−9,3	−16,9	−2,5
Абсолют минимум, °C	−48,1	−45	−36	−26,3	−11,1	−2,9	3,3	0,2	−10,1	−24	−36,4	−42,6	−48,1
Яуым-төшөм нормаһы, мм	19	16	18	27	47	58	87	43	41	30	26	21	429
Сығанаҡ: Челябинский гидрометеоцентр УРЦ FreeNet