Ҡоншаҡ районы
 |
Был мәҡәләлә сит телдән алынған киҫәктәр бар һәм улар тәржемә итеп бөтөлмәгән.
Уның тәржемәһен тамамлап проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |
| |||
| Ил | |||
|---|---|---|---|
| Урынлашҡан урыны | |||
| Берләштерә |
9 берекмә | ||
| Административ үҙәк |
Ҡоншаҡ ауылы | ||
| Барлыҡҡа килеүе | |||
| Халҡы (2016) |
↘29 803[1] (0.85 %, 17 урын) | ||
| Тығыҙлығы |
9,09 кеше/км² | ||
| Милли состав |
башҡорттар – 47%, татарҙар– 36%, урыҫтар – 15% | ||
| Майҙаны |
3 280 км² (12 урын) | ||
|
| |||
| Ваҡыт бүлкәте | |||
| Автомобиль номерҙары коды |
74, 174 | ||
| Рәсми сайты | |||
.png)
Ҡоншаҡ районы (рус. Кунашакский район) — Силәбе өлкәһенең административ-территориаль берәмеге. Район үҙәге — Ҡоншаҡ ауылы.
География[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Район Силәбе өлкәһенең төньяҡ-көнсығышында урынлашҡан. Төньяҡта Свердловск һәм Ҡурған өлкәләре менән сиктәш. Районда Сыбаркүл һәм Айлыкүл күлдәре, Ҡараболаҡ, Бағыряҡ, Көртмәле һаҙы йылғалары аға.
Сиктәшлек[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
| Яҡ | Район йәки регион |
|---|---|
| Төньяҡ | Кәҫле районы |
| Төньяҡ-көнсығыш | Свердловск өлкәһе, Ҡурған өлкәһе |
| Көньяҡ-көнсығыш | Красноармейск районы |
| Көньяҡ | Арғаяш районы, Сосновка районы |
Халҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
| Халыҡ иҫәбе | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002[2] | 2005[3] | 2006[3] | 2007[3] | 2008[3] | 2009[4] | 2010[5] | 2011[6] |
| 32 225 | ↘31 408 | ↘31 085 | ↘30 780 | ↘30 280 | ↘29 558 | ↗30 112 | ↘30 085 |
| 2012[7] | 2013[8] | 2014[9] | 2015[10] | 2016[1] | |||
| ↘30 073 | ↗30 105 | ↗30 116 | ↘30 034 | ↘29 803 | |||
- Милли составы
Ҡоншаҡ районында төрлө милләт вәкилдәре: башҡорттар, татарҙар, урыҫтар, украиндар, немецтар, ҡаҙаҡтар һәм бик күп башҡа халыҡтар йәшәй. Шундай состав дөйөм алғанда район мәҙәниәтен ҡабатланмаҫ итә. Күп төрлө байрамдар билдәләнә.
Төрлө сығанаҡтарҙа райондың башҡорт телендәге формаһы килтерелә(башҡ. Ҡоншаҡ районы[11], Көншәк районы).
Ҡоншаҡ Тарихи Башҡортостан ере булғас, башҡорттар һәр ауылда, ҡасабала, ҡалала күпләп йәшәй. Төп башҡорт ауылдары: Яңы Бүре, Оло Ҡояш, Һары һәм Хәлит.
Башҡорттар йәшәгән ауылдар: Әшир, Яңы Бүре, Оло Ҡояш, Яңы Ҡорман, Һары, Хәлит, шулай уҡ Ҡыҙыл, Әлифкүл, Мәхмүт, Сосновка, Борисовка, Ҡәнзәфәр, Ибраһим, Ҡырмыҫҡалы, Кесе Ҡояш, Һарыкүлмәк, Суртаныш, Ноғоман, Сураҡ, Солтан, Әмин, Ҡайынкүл, Ҡаракүлмәк, Сөләймән, Сыбакүл, Оло Иркәбай, Оло Түләк, Ҡарағайкүл, Ҡолошбай, Сураҡай, Солтанай, Юлдаш, Ямантай, Аҡсакүл, Иҡсан, Ҡарино, Мурино, Серкино, Соҡор, Бараҡ, Баязит, Оло Ҡаҙаҡбай, Бүре, Ҡобағыш, Ҡунаҡбай, Кесе Ҡаҙаҡбай. Башҡорттар шулай уҡ Трудовой, Маяҡ, Дружный, Прибрежный, Ҡомкүл, Мансур, Таҡталым һ. б. ҡасабаларҙа йәшәй.
Татарҙар Ҡоншаҡта, Мөслимдә, Татар Караболкаһында, Бағаряк-тамаҡта, Усман һәм Мусаҡайҙа йәшәй. Башҡорт ауылдары Яңы Бүрелә, Оло Ҡояшта, Һары һәм Хәлит ауылдарында ла һәм Лесной, Дружный һәм Синарский ҡасабаларында татарҙар бар.
Тарих[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1917—1930 йылдарҙа район биләмәһе Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһының Арғаяш кантонына керә. 1934 йылдың 17 ғинуарынан 17 ноябренә тиклем Арғаяш милли округына ҡарай. Артабан үрҙәге идаралыҡ ҡарары менән Силәбе өлкәһенә индерелгән.
Админстратив ҡоролошо[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
9 берекмә, 74 халыҡ йәшәгән пункт бар.
| № п/п | Берекмә | Үҙәк | Пункттар һаны |
Халыҡ (2002), һаны, кеше |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Әшир ауыл биләмәһе | Әшир | 3 | 652 |
| 2 | Бүре ауыл биләмәһе | Яңы Бүре ауылы | 4 | 2 582 |
| 3 | Ҡоншаҡ ауыл биләмәһе | Ҡоншаҡ | 7 | 7 640 |
| 4 | Ҡояш ауыл биләмәһе | Оло Ҡояш | 10 | 2 898 |
| 5 | Мөслим ауыл биләмәһе | Мөслим | 8 | 5 591 |
| 6 | Һары ауыл биләмәһе | Һары | 6 | 2 267 |
| 7 | Өрөккүл ауыл биләмәһе | Дружный ҡасабаһы | 11 | 3 089 |
| 8 | Бағаряҡ-тамаҡ ауыл биләмәһе | Бағаряк-тамаҡ | 13 | 3 065 |
| 9 | Хәлит ауыл биләмәһе | Хәлит | 10 | 4 433 |
В Кунашакском районе 73 населённых пункта.
Иҡтисады[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Район иҡтисадының нигеҙен ауыл хужалығы тармағы тәшкил итә. Ауыл хужалығы предприятиелары бойҙай, ҡарабойҙай, сөгөлдөр, көнбағыш, кукуруз, малсылыҡ менән махсуслаша. Етештереүҙең иң ҙур өлөшө аҙыҡ-түлек етештереүгә тура килә.
Күренекле кешеләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Сөләймәнов Фәтҡелҡадир Мостафа улы — башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәтендә ҡатнашыусы, яҙыусы, төркиәтсе[13];
- Ҡадир Даян — башҡорт яҙыусыһы, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре;
Солтанов Барый Муллағәли улы (13.10.1907—21.01.1945) — Советтар Союзы Геройы (1945). Хәлит (Ҡоншаҡ районы)|Хәлит ауылы.- Мөхәмәтйәров Хәй Ғабдрафиҡ улы — башҡорт шағиры;
- Тимерғазин Ҡадир Рәхим улы — нефтсе, геолог, геология-минералогия фәндәре докторы, профессор;
- Ғәлимов Сәләм — (18.01.1911—19.06.1939) — башҡорт шағиры, журналист һәм ғилми хеҙмәткәр. 1934 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы (Тәгәш ауылы).
- Тимерғәлина Шәрифә Тимерғәзи ҡыҙы — ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитетының беренсе, аҙаҡтан ВЛКСМ Үҙәк Комитеты секретары (Ҡәнзәфәр ауылы).
- Искандәр Рәмилә Риф ҡыҙы — кино һәм театра актрисаһы, «Алтын Лира» премияһы лауреаты (Мәскәү)
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ 1,0 1,1 Предварительная численность постоянного населения городских округов и муниципальных районов Челябинской области на 1 января 2016 года. Тәүге сығанаҡтан архивланған 22 февраль 2016. 22 февраль 2016 тикшерелгән.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Тәүге сығанаҡтан архивланған 3 февраль 2012.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Численность постоянного населения по городским округам и муниципальным районам Челябинской области на 1 января 2005-2016 гг. (численность населения 2004-2010 гг. пересчитана от итогов ВПН-2010). Тәүге сығанаҡтан архивланған 8 апрель 2016. 8 апрель 2016 тикшерелгән.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Тәүге сығанаҡтан архивланған 2 ғинуар 2014. 2 ғинуар 2014 тикшерелгән.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 5,22 5,23 5,24 5,25 5,26 5,27 5,28 5,29 5,30 5,31 5,32 5,33 5,34 5,35 5,36 5,37 5,38 5,39 5,40 5,41 5,42 5,43 5,44 5,45 5,46 5,47 5,48 5,49 5,50 5,51 5,52 5,53 5,54 5,55 5,56 5,57 5,58 5,59 5,60 5,61 5,62 5,63 5,64 5,65 5,66 5,67 5,68 5,69 5,70 5,71 5,72 Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года по Челябинской области. Том 1. «Численность и размещение населения Челябинской области». Таблица 11. Челябинскстат. Тәүге сығанаҡтан архивланған 13 февраль 2014. 13 февраль 2014 тикшерелгән.
- ↑ Численность постоянного населения Челябинской области в разрезе муниципальных образований на 1 января 2012 года. Тәүге сығанаҡтан архивланған 12 апрель 2014. 12 апрель 2014 тикшерелгән.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Тәүге сығанаҡтан архивланған 31 май 2014. 31 май 2014 тикшерелгән.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Тәүге сығанаҡтан архивланған 16 ноябрь 2013. 16 ноябрь 2013 тикшерелгән.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Тәүге сығанаҡтан архивланған 2 август 2014. 2 август 2014 тикшерелгән.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Тәүге сығанаҡтан архивланған 6 август 2015. 6 август 2015 тикшерелгән.
- ↑ 2020 йылдың 25 сентябрь көнөндә [https://web.archive.org/web/20200925065228/http://vatandash.ru/pics/pdf/831.pdf архивланған. Ссылка на статью в журнале Ватандаш]
- ↑ Муслюмово (село, Челябинская область) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ↑ Башҡортостан: Ҡыҫҡаса энциклопедия. Урыҫсанан тулыландырылған һәм төҙәтелгән тәржемәһе. /Баш мөхәррир Р. З.Шәкүров. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» дәүләт ғилми нәшриәте, 1997. 303 бит
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Ҡоншаҡ районы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- «Ватандаш» журналында мәкәлә 2020 йылдың 25 сентябрь көнөндә архивланған.
- Официальный сайт Кунашакского района
- История герба Кунашакского района
- Кунашакский муниципальный район
- Кунашакский район Челябинской области отмечает 75-летие
- Татарская Караболка — 50 лет в объятиях смерти. 2010 йылдың 6 декабрь көнөндә архивланған.
- Башкирское родословие: Салъют