15 апрель
Перейти к навигации
Перейти к поиску
| 15 апрель | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 15 апрель Викимилектә | |
15 апрель — григориан стиле буйынса йылдың 105-се (кәбисә йылында 106-сы) көнө. Йыл аҙағына тиклем 260 көн ҡала.
| ← апрель → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | ||
| 2021 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
БМО: Бөтә донъя сәнғәт көнө.
- Мәҙәниәт көнө.
- Экологик белем көнө.
Милли
Босния һәм Герцеговина: Армия көнө.
Грузия: Мөхәббәт көнө.
Ҡаҙағстан: Ғашиҡтар көнө.
Һөнәри
Рәсәй: Радиоэлектрон көрәш белгестәре көнө.
Тарихи ваҡиғалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1955: Заһир Исмәғилевтың «Салауат Юлаев» операһының премьераһы була.
- 1955: АҠШ-тың Иллинойс штаты Дез-Пленз ҡалаһы эшҡыуары Рэй Крок үҙенең тәүге «Макдоналдс» ресторанын аса.
- 1990: Симферополь ҡалаһында яңынан тергеҙелгән хәҙерге Ҡырымтатар академия музыкаль драма театрының беренсе тамашаһы (1990).
Был көндө тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Мырҙабулатов Сөләймән Шәңгәрәй улы (1890—9.01.1931), Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. 1919 йылдың июненән Башҡортостандың Ғәҙәттән тыш комиссияһы рәйесе вазифаһын башҡарыусы, 1920—1923 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының хәрби эштәр буйынса халыҡ комиссары ярҙамсыһы, ер эштәре халыҡ комиссары.
- Исмәғилев Ришат Сәлих улы (1920), мәғариф ветераны. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1945—1985 йылдарҙа Нуриман районы Байгилде урта мәктәбе директоры. 1-се Бөтә Рәсәй уҡытыусылар съезы (Мәскәү, 1960), Башҡорт АССР-ы уҡытыусыларының 1—7-се съездары делегаты. РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1959), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1960). I (1985) һәм II (1957) дәрәжә Ватан һуғышы һәм «Почёт Билдәһе» (1960) ордендары кавалеры.
- Ғиләжетдинов Йәүҙәт Мәхмүт улы (1930—30.08.2011), ғалим-философ, социолог, йәмәғәтсе. 1988 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, 1990 йылдан — иҡтисад һәм хеҙмәт социологияһы кафедраһы, 1991 йылдан — социология, 2000—2006 йылдарҙа — ғәмәли һәм тармаҡ социологияһы кафедраһы мөдире; бер үк ваҡытта 1998 йылдан — Социаль-иҡтисади тикшеренеүҙәр институтының социология бүлеге мөдире, 2004—2007 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының Социалогик һәм сәйәси тикшеренеүҙәр үҙәгенең төп ғилми хеҙмәткәре. Философия фәндәре докторы (1975), профессор (1976). Рәсәй Социаль фәндәр академияһы академигы (1997). Рәсәй социологтар йәмғиәтенең Башҡортостан бүлексәһе (1992—2006), Рәсәй социология ассоциацияһының республика бүлексәһе (2003—2005) рәйесе. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980). Башҡортостан комсомолы премияһы лауреаты (1983).
- Иванов Пётр Ильич (1950), хеҙмәт алдынғыһы. 1980 йылдан Стәрлетамаҡ районы Фрунзе исемендәге колхоз тракторсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1996), Стәрлетамаҡ районының почётлы гражданы (2013). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районы Терәпә ауылынан.
- Ғафаров Винер Ғәбдрәхим улы (1955), ғалим-табип. 1997 йылдан Өфө ҡалаһының 2-се стоматалогия поликлиникаһының баш табибы. Медицина фәндәре кандидаты (2003). Рәсәй Федерацияһының (2005) һәм Башҡортостан Республикаһының (2003) атҡаҙанған табибы. Ғафури районының почётлы гражданы (2015). Сығышы менән ошо райондың Яңғыҙҡайын ауылынан.
- Глухарёв Василий Геннадиевич (1980), спортсы, тренер. 2000—2008 йылдарҙа спорт ориентирлашыуы буйынса Рәсәй йыйылма командаһы ағзаһы, 2008 йылдан Төмән өлкәһе йыйылма командаһының баш тренеры. Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (2001). Башҡортостан Республикаһының күренекле спортсыһы (2004). Шәхси зачётта Рәсәй чемпионы (2001—2008). Сығышы менән Октябрьский ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Ғилманов Фитрат Абдулла улы (1921—2015), хәрби эшмәкәр, генерал-майор. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1967—1979 йылдарҙа СССР Эске эштәр министрлығы эске ғәскәрҙәренең дивизия командиры. Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әбйәлил районы Рауил ауылынан.
- Власов Алексей Владимирович (1926—21.03.2012), ғалим-инженер-иҡтисадсы. 1969—1998 йылдарҙа Өфө нефть институты һәм Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре докторы (1995). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Шишмә районы Шөңгәккүл ауылынан.
- Зәйнуллин Хәмит Хисмәтулла улы (1931—1.11.2000), ауыл хужалығы алдынғыһы. 1958—1988 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Саҡмағош районының М. В. Фрунзе исемендәге колхоз тракторсыһы, 1973—1977 йылдарҙа комплекслы бригада бригадиры. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).
- Хәмзин Фәрит Хәбибулла улы (1931—1.10.2007), партия органдары һәм дәүләт эшмәкәре. 1976—1987 йылдарҙа КПСС-тың Салауат ҡала комитетының беренсе секретары; 1988—1991 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының Нәшриәт, полиграфия эштәре һәм китап сауҙаһы буйынса дәүләт комитеты рәйесе. Башҡорт АССР-ының 10-сы саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1971, 1981) кавалеры, Салауат ҡалаһының почётлы гражданы (1998).
- Әшрәпов Әсхәт Тажетдин улы (1931—19.04.2008), кинооператор. 1955 йылдан «Казахфильм» киностудияһының кинооператоры, 1961 йылдан «Эдельвейс» киностудияһы директоры. Ҡаҙаҡ ССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1979) һәм ике тапҡыр Дәүләт премияһы лауреаты (1967, 1970). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1971). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Ҡыяуыҡ ауылынан.
- Мәһәҙиева Рәйсә Мөлөк ҡыҙы (1936), дәүләт хеҙмәте ветераны, табип. 1979—1992 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының социаль тәьминәт министры. Башҡорт АССР-ының 11-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. РСФСР-ҙың һәм Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табибы. СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау, РСФСР-ҙың социаль тәьминәт отличнигы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йылайыр районы Ҡананикольский ауылынан.
- Тайфур Сәғитов (1936—26.04.2018), журналист, яҙыусы, публицист. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1986). Сергей Чекмарёв исемендәге премия лауреаты (1985).
- Әхмәҙиев Фәнәүи Әхмәтнур улы (1936), хеҙмәт ветераны. 1977—1984 йылдарҙа Ҡариҙел районы Подлуб ауыл Советы башҡарма комитеты рәйесе. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1971). Сығышы менән Подлуб ауылынан.
- Яковлев Владимир Валентинович (1946), ғалим-инженер-электромеханик. 2002 йылдан Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2000), профессор (2002). Сығышы менән Сверловск ҡалаһынан.
- Шәйәхмәтов Өлфәт Шәйхизаман улы (1956), ғалим-физик, юғары мәктәп эшмәкәре. 1978 йылдан Башҡорт дәүләт педагогия институты һәм М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2001 йылдан финанс-иҡтисад мәсьәләләре буйынса проректор; 2010 йылдан — Ғилми-производство инновацион технологиялар институты директоры. Техник фәндәр докторы (2002), профессор (2003). Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (2005), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баҡалы районы Яңы Ҡатай ауылынан.
- Мирғәлиев Ринат Хәтмулла улы (1951), ауыл хужалығы ветераны, йәмәғәтсе. 1983 йылдан Кушнаренко районы «Алға» колхозы рәйесе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты.
- Буранғолова Наилә Дамир ҡыҙы (1961), педагог, йәмәғәт эшмәкәре. Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Шокуров Анисим Павлович (1912—26.07.1990), археолог, уҡытыусы, тыуған яҡты өйрәнеүсе. 1955—1957 йылдарҙа СССР Фәндәр академияһы Археология институты Башҡортостанда ойошторған археологик экспедицияһының отряд етәксеһе. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1971), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1961).
- Кириллова Евдокия Федотовна (1927—1.07.2005), Баҡалы районы «Ленин юлы» колхозының 1939-1983 йылдарҙағы ҡош ҡараусыһы. Башҡорт АССР-ының VI саҡырылыш (1963-1967) Юғары Советы депутаты, КПСС-тың XXII съезы (1961) делегаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), ике Ленин (1960, 1966), Октябрь Революцияһы (1971) һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1973) ордендары кавалеры. Баҡалы районының почётлы гражданы.
- Сәлихов Фәнәүи Зиҡаф улы (1957), йырсы (лирик тенор). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған (2008), Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (2003).
- Осипов Виктор Иванович (1937), ғалим-геолог‑гидрогеолог, Рәсәй Фәндәр Академияһы академигы (1991), Башҡортостан Республикаһы Фәндәр Академияһының почётлы академигы (1998), геология‑минералогия фәндәре докторы (1977), профессор (1980).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Юревич Эдуард Иванович (1888—16.09.1958), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. 1913 йылдан РСДРП(б) ағзаһы. 1927 йылдың февраленән — 1929 йылдың февраленә тиклем ВКП(б)-ның Башҡортостан өлкә комитетының яуаплы (1-се) секретары.
- Туленков Константин Иванович (1908—17.05.1978), металлург-инженер, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1946—1956 йылдарҙа ул ваҡыттағы Белорет ҡорос сым-канат заводының үҙәк лабораторияһы начальнигы. Сталин премияһы лауреаты (1952). Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалеры (1973). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Үҙән ауылынан.
- Кузнецов Иван Павлович (1918—20.08.1986), хужалыҡ, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1970—1978 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советы Рәйесе урынбаҫары. БАССР-ҙың VII—IX саҡырылыш Юғары Советы депутаты. РСФСР-ҙың атҡаҙанған төҙөүсеһе (1968). Ленин (1965), Александр Невский (1944), 1‑се дәрәжә Ватан һуғышы (1943), ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1958, 1971) һәм «Почёт Билдәһе» (1976) ордендары кавалеры. Сығышы менән Пенза губернаһы Луховка ауылынан.
- Әхмәлетдинов Фазылйән Фазлый улы (1918—29.04.1979), совет-фин (1939—1940) һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы. Уҡсылар дивизияһы айырым разведка ротаһының отделение командиры, гвардия өлкән сержанты. Советтар Союзы Геройы (1945).Советтар Союзы Геройы (1945).
- Роберт Паль (1938), Башҡортостандың рус телендә ижад иткән шағиры һәм яҙыусыһы, тәржемәсе һәм журналист. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1988). «Алтын Урал» әҙәби премияһы (2008), Степан Злобин (1998) һәм Фәтих Кәрим исемендәге (2009) премиялар лауреаты.
- Латипов Марат Мөьмин улы (1958), дәүләт эшмәкәре, Рәсәй Социаль страховка фондының Башҡортостан төбәк бүлексәһе идарасыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, Почёт ордены кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дәүләкән районы Ҡоръятмаҫ ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Дауытов Шаһиәхмәт Мөхәмәтдин улы (1894—27.11.1937), дәүләт эшмәкәре. 1934—1937 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Халыҡ Комиссарҙары Советы рәйесенең 1-се урынбаҫары. СССР-ҙың 5—7 саҡырылыш Үҙәк Башҡарма Комитеты ағзаһы, Советтарҙың 4—6-сы Бөтә Союз, Советтарҙың 13-16-сы Бөтә Рәсәй съездары, 2—5‑се Бөтә Башҡорт съездары делегаты. Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы. Сәйәси золом ҡорбаны.
- Фридман Марк Наумович (1914—10.12.1969), ғалим-терапевт, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1939—1940 йылдарҙағы совет‑фин һуғышында ҡатнашыусы. Медицина фәндәре докторы (1967), профессор (1969). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табибы (1964), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1948). Ҡыҙыл Йондоҙ ордены кавалеры (1940). Сығышы менән хәҙерге Украинаның Хмельницкий өлкәһе Полонное ҡалаһынан.
- Сөләймәнов Вәлиәхмәт Ғимал улы (1924—15.07.2011), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры. Уҡсылар дивизияһының айырым танкыға ҡаршы дивизионының орудие командиры, гвардия өлкән сержанты. Дан орденының тулы кавалеры. 1995 йылда Мәскәүҙәге Еңеү Парадында ҡатнашыусы.
- Сөләймәнов Наил Тимерйән улы (1939), ғалим-инженер‑электромеханик, 1986—2011 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1998), профессор (2000). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған юғары мәктәп хеҙмәткәре (2010), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап табыусыһы (1998), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1978). Саңғы ярышы буйынса СССР‑ҙың спорт мастеры (1964). Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының Арса районы Ашытбаш ауылынан.
- Сәлихов Файыҡ Сәйетғәли улы (1939), ветеран-төҙөүсе, «Башсантехмонтаж» йәмғиәтенең элекке генераль директоры. Пётр фән һәм сәнғәт академияһының мөхбир ағзаһы. Рәсәй Федерацияһының һәм Башҡорт АССР-ының (1989) атҡаҙанған төҙөүсеһе. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Саҡмағош районы Имәнлеҡул ауылынан.
Дөйөм исемлек[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1710: Уильям Куллен, Шотландия табибы, организм функцияларының Нервыларға нигеҙләнеүен асыҡлаусы.
- 1730: Феличе Фонтана, Италия физигы, натуралист һәм химик.
- 1800: Джеймс Кларк Росс, Британияның сәйәхәтсе диңгеҙ офицеры.
- 1820: Эвандер Макнейр, АҠШ генералы, Граждандар һуғышында ҡатнашыусы.
- 1880: Макс Вертгеймер, Чехия психологы, гештальтпсихологияға нигеҙ һалыусыларҙың береһе.
- 1890: Иосиф Апанасенко, СССР-ҙың Рәсәйҙәге Граждандар һуғышында ҡатнашҡан һәм Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған хәрби эшмәкәре.
- 1890: Мигель Найдорф, Аргентина шахматсыһы.
- 1925: Илбарис Надиров, ғалим-фольклорсы, Татар АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт эшмәкәре (1983).
- 1930: Жорж Декриер, Францияның театр һәм кино актёры.
- 1965: Линда Перри, АҠШ йырсыһы.
- 1990: Эмма Уотсон, Британия актрисаһы, Гарри Поттер тураһындағы фильмдарҙа Гермиона роле менән билдәлелек алыусы.
Был көндө вафат булғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1452: Леонардо да Винчи, Италия рассамы, скульптор, архитектор һәм ғалим.
- 1980: Жан-Поль Сартр, Франция философы, атеистик экзистенциализм вәкилы.
Йыл көндәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
