3 май
| 3 май | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 | |
 3 май Викимилектә | |
3 май — григориан стиле буйынса йылдың 123-се (кәбисә йылында 124-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 242 көн ҡала.
| ← май → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шб | Йш |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |
| 2025 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
БМО: Бөтә донъя матбуғат азатлығы көнө.
Ер: Ҡояш көнө.
- Ҡурылдай астмаһы менән көрәш көнө.
- Төркиселек көнө.
- «Уйҙағы ыңғайлыҡ өсөн» көнө.
- Өндәшмәү көнө.
Милли
Төбәк байрамдары
- Ҡарасай-Черкес Республикаһы: Ҡарасай халҡының тыуған иленә ҡайтыу көнө.
Һөнәри
АҠШ: Уҡытыусылар көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Кондитерҙар көнө.
- 1904: АҠШ-та «Parker» ручкаһына патент алына.
- 1957: СССР-ҙа ҡайһы бер колхоздарҙы совхозға әйләндереү тураһында ҡарар ҡабул ителә.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Шакиров Рәфҡәт Миҙхәт улы (1945), ғалим-инженер-механик, йәмәғәтсе. 1986 йылдан Үткәргес торбаларҙы, яғыулыҡ энергетика комплексы объекттарын төҙөү һәм файҙаланыу буйынса Бөтә Союз ғилми-тикшеренеү институтының (Мәскәү) генераль директоры, 1995—1999 йылдарҙа — президенты. Рәсәй Федерацияһының 3-сө саҡырылыш Дәүләт думаһы депутаты. Техник фәндәр докторы (1985), профессор (1991). РСФСР-ҙың (1986) һәм Башҡорт АССР-ының (1980) атҡаҙанған төҙөүсеһе, Рәсәй Федерацияһы Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1995), СССР Газ сәнәғәте министрлығы отличнигы (1986), СССР Нефть һәм газ сәнәғәте предприятиеларын төҙөү министрлығының почётлы хеҙмәткәре (1991). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1983), «Почёт Билдәһе» (1975) һәм Дуҫлыҡ (1995) ордендары кавлеры.
- Бәҙретдинов Сәлимйән Миңләхмәт улы (1950), ғалим-филолог, журналистика ветераны, яҙыусы. 1983 йылдан «Совет Башҡортостаны» һәм «Башҡортостан» гәзитенең Белорет зонаһы буйынса үҙ хәбәрсеһе, 1996 йылдан «Китап» нәшриәтенең баш мөхәррире, 1999—2015 йылдарҙа «Ватандаш» журналының баш мөхәррир урынбаҫары. 1988 йылдан СССР Журналистар союзы, 2000 йылдан Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. Филология фәндәре кандидаты (2010). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990). Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия һәм Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премияһы лауреаты (икеһе лә — 1996).
тулы исемлек
- Михайлюк Татьяна Александровна (1950), йырсы, Башҡорт дәүләт опера һәм балет театрының элекке вокалсыһы, Башҡортостандың атҡаҙанған артисы. Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Хәлилов Азамат Самат улы (1970—27.05.2018), театр һәм кино актёры. 1992—2018 йылдарҙа Стәрлетамаҡ башҡорт дәүләт драма театры актёры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2000) һәм Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы лауреаты (2000).
- Елистратов Семён Андреевич (1990), спортсы. Шорт-трек буйынса 2007 йылдан Рәсәй йыйылма командаһы ағзаһы. Эстафетала 2014 йылғы Ҡышҡы Олимпия уйындары чемпионы. Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2013). Рәсәйҙең Дуҫлыҡ (2014) һәм Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев (2014) ордендары кавалеры.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ғабдулла Сәиди (1836—1.09.1914), башҡорт дин әһеле, ишан, мәғрифәтсе, яҙыусы һәм шағир.
- Мосолов Георгий Константинович (1926—17.03.2018), хәрби хеҙмәткәр, лётчик-һынаусы, полковник, йәмәғәтсе. 1944—1966 йылдарҙа СССР Ҡораллы Көстәрендә хәрби хеҙмәттә; 1969—1973 йылдарҙа СССР-ҙың Хоккей федерацияһы рәйесе. Советтар Союзы Геройы (1960), СССР-ҙың атҡаҙанған һынаусы лётчигы (1967) һәм атҡаҙанған спорт мастеры (1965). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
тулы исемлек
- Шестаков Борис Иванович (1936–21.01.2011), хормейстер, дирижёр, композитор. 1968 йылдан хәҙерге Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты уҡытыусыһы, профессор. Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән хәҙерге Омск өлкәһенең Называйск ҡалаһынан.
- Исмәғилева Рәҡиә Әхмәтғәли ҡыҙы (1946), хеҙмәт ветераны, ауыл хужалығы алдынғыһы. Көйөргәҙе районы «Таймаҫ» совхозының элекке һауынсыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған малсыһы.
- Ғәзетдинова Илһөйәр Ибраһим ҡыҙы (1951), театр актёры. 1982 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1972 йылдан Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры актёры. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған (2003), Башҡортостан (1990) һәм Татарстан (1997) Республикаларының халыҡ артисы. Мәжит Ғафури исемендәге премия лауреаты. Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Билалова Любовь Васильевна (1957), хеҙмәт ветераны. 1977—2013 йылдарҙа Сибай район-ара электр элемтәһе узелының өлкән электромеханигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған элемтәсеһе (2011). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районы Ишей ауылынан.
- Ғәбитов Азат Исмәғил улы (1962), ғалим-инженер-төҙөүсе. 1984 йылдан Өфө нефть институты һәм Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1998), профессор(2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2006).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Кузнецов Анатолий Васильевич (1923—??) — инженер, сәнәғәт, партия органдары һәм фәнни өлкә хеҙмәткәре, йәмәғәтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1957 йылдан Өфөләге «Электроаппарат» заводы директоры, 1961 йылдан КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитетының, 1988—1991 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының бүлек мөдире. Башҡорт АССР-ының ун икенсе саҡырылыш (1990—1993) Юғары Советы депутаты. Октябрь Революцияһы, 1-се дәрәжә Ватан һуғышы, Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ, Халыҡтар Дуҫлығы һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры.
- Һибәтуллин Ирмөхәмәт Мырҙағәли улы (1943), табип-невролог, педагог. 1971 йылдан Сибай медицина училищеһы уҡытыусыһы, 1972—1976 йылдарҙа — директоры, бер үк ваҡытта 1971 йылдан Сибай ҡала дауаханаһы табибы, 1978 йылдан — баш табип урынбаҫары, 1994—2012 йылдарҙа ҡан алыу-биреү бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы (2003) һәм һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2002), Рәсәйҙең почётлы доноры (2002). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Баймаҡ районының Ниғәмәт ауылынан.
тулы исемлек
- Зөбәйеров Марат Ғәләнур улы (1948), ғалим-тарихсы. 1993 йылдан Башҡорт дәүләт университеты һәм Өфө фән һәм технологиялар университетының Хоҡуҡ институты уҡытыусыһы. Тарих фәндәре кандидаты (1983), доцент. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ауырғазы районынан.
- Кокорина Тамара Павловна (1953), инженер-химик. 1996—2008 йылдарҙа Бүребай тау-байыҡтырыу комбинатының химик лаборатория лаборанты. Рәсәйҙең почётлы химигы (2002). Сығышы менән ошо ауылдан.
- Матвеев Александр Сергеевич (1958), музыкант, педагог. 1981 йылдан хәҙерге Салауат музыка колледжы уҡытыусыһы, эстрада оркестрының етәксеһе һәм дирижёры; Ҡала гимны музыкаһын аранжировкалаусы (1998). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1999). Сығышы менән Стәрлетамаҡ ҡалаһынан.
- Сысолятин Игорь Владимирович (1958), муниципаль орган хеҙмәткәре. Өфө ҡалаһы ҡала округы хакимиәте ҡулланыусылар баҙары идаралығының йәмәғәт туҡланыу бүлеге мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сауҙа хеҙмәткәре (2013).
- Мәүлетдинов Марат Рөстәм улы (1998), спортсы. Кикбоксинг буйынса спорт мастерлығына кандидат (2014). Рәсәй (2009) һәм ике тапҡыр Башҡортостан (2012, 2013) чемпионы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Әбйәлил районының Сиҙәм ауылынан.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Точисский Павел Варфоломеевич (1864—10.07.1918), дворян. Рәсәй империяһындағы революцион хәрәкәттә ҡатнашыусы, Совет Рәсәйенең дәүләт һәм партия органдары хеҙмәткәре. 1898 йылдан РСДРП ағзаһы. 1918 йылдың мартынан Белореттың Хәрби‑революцион комитеты һәм РКП(б)-ның ҡала комитеты рәйесе, Белорет округының хәрби комиссары.
- Шиманов Николай Степанович (1919—2.06.1988), гистолог-ғалим. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1955 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты уҡытыусыһы, бер үк ваҡытта 1958—1961 йылдарҙа фәнни эштәр буйынса проректор; 1955 йылдан К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтының гистология кафедраһы мөдире. Биология фәндәре докторы (1954), профессор (1954). Ике 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1949, 1985). Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының Быуа районы Ҡырлаңғы ауылынан.
тулы исемлек
- Фәррәхетдинов Рауил Ғоссаметдин улы (1939), инженер, йәмәғәтсе. 1971 йылдан «Башмебельбыт» предприятиеһының баш инженер урынбаҫары, баш инженеры, директоры; артабан Өфө мебель етештереү фабрикаһының генераль директоры. Башҡорт АССР-ының 9-сы (1975—1980) һәм 12-се саҡырылыш (1990—1993) Юғары Советы депутаты һәм халыҡҡа көнкүреш хеҙмәте күрһәтеү өлкәһенең атҡаҙанған хеҙмәткәре. Почёт ордены кавалеры (1990).
- Ғилметдинов Айҙар Рәшит улы (1974), хирург-ғалим. 2001 йылдан Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (2007), профессор (2007). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Субушев Илгиз Әхүәс улы (1974), агроном, ауыл хужалығы һәм муниципаль орган хеҙмәткәре. 2009 йылдан Балтас сорт һынау участкаһы директоры. 2017 йылдан Балтас район хакимиәте башлығы. Салауат Юлаев ордены кавалеры (2023). Сығышы менән ошо райондың Көнтүгеш ауылынан.
- Хәбибов Руслан Таһир улы (1974), механик-техник, социаль эш белгесе, мәғариф, муниципаль һәм дәүләт органдары хеҙмәткәре. 2014 йылдан Башҡортостан Республикаһының йәштәр сәйәсәте һәм спорт министры урынбаҫары, 2018 йылдан министры; 2021 йылдан — спорт министры. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (2024), Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы. Сығышы менән Һамар ҡалаһынан.
Дөйөм исемлек
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1740: Михельсон Иван Иванович, Рәсәй империяһының хәрби эшмәкәре, кавалерия генералы.
- 1860: Джон Скотт Холдейн, Шотландия физиологы, тын алыуҙы тикшереп-өйрәнеүгә арналған хеҙмәттәр авторы.
тулы исемлек
- 1870: Александр Бенуа, Рәсәй империяһы рәссамы.
- 1900: Фёдор Никитин, СССР-ҙың театр һәм кино актёры, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1969).
- 1900: Николай Яковченко, СССР-ҙың театр һәм кино актёры, Украина ССР-ының халыҡ артисы (1970).
- 1905: Мари Глори, Франция актрисаһы.
- 1910: Елена Юнгер, СССР актрисаһы, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1957).
- 1941: Нона Гаприндашвили, СССР һәм Грузия шахматсыһы, бишенсе донъя чемпионы.
- 1950: Мэри Хопкин, Бөйөк Британия йырсыһы, йырҙар авторы.
- 1965: Михаил Прохоров, Рәсәй бизнесмены, сәйәсмән.
- 1985: Данила Козловский, Рәсәйҙең театр һәм кино актёры, «Алтын бөркөт» һәм «Ника» премиялары лауреаты.
