Изолиния

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Изолиния
Рәсем
Батиметрик карта
 Изолиния Викимилектә
Построение изогипсы

Изоли́ния, йәки кимәл линияһы (функцияһы) (бор. грек. ισος — «тигеҙ, тиң») — картала, һыҙмала, схемала йәки графикта линияны сағылдырған шартлы билдәләнеш, уның һәр нөктәһендә үлсәнеүсе дәүмәл бер үк төрлө мәғәнәлә һаҡлана. Изолиниялар — ике үҙгәреүсән дәүмәлдең яҫылыҡта һанлы функцияһын күрһәтеү ысулы.

Изолиния төрҙәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Европала уртаса йыллыҡ температураларҙың метеорологик изотермалары
Идеаль газда изотерма процестарының графиктары
  • Изоанемона — елдең бер төрлө уртаса йыллыҡ тиҙлеге линияһы.
  • Изобаза — картала амплитудалары тигеҙ булған нөктәләрҙе һәм яңы тектоник хәрәкәттәрҙең йүнәлештәрен берләштергән линия.
  • Изобара — бер төрлө баҫымлы изолиния:
    • термодинамикала изобара — изобара процесы графигы;
    • метеорологияла изобара — картала баҫымдың теге йәки был сиге менән тоташҡан өлкәне билдәлгән линия.
  • Изобата — картала, йәки планда һыу ятҡылығының (күлдәр, диңгеҙҙәр) бер төрлө тәрәнлектәге нөктәләрен тоташтырған линия.
  • Изогалина — география картаһында һыуҙың тоҙлолоғо бер төрлө булған нөктәләрҙе тоташтырыған линия.
  • Изогиета — атмосферала яуым-төшөмдөң бер төрлө яуыуы изолинияһы.
  • Изогипса (горизонталь) — бер төрлө бейеклектәр изолинияһы (ғәҙәттә топографик картала рельефты һүрәтләү өсөн ҡулланыла).
  • Изогона — ниндәй ҙә булһа физик дәүмәлдәрҙе ориентирлау өсөн изолиния.
  • Изодинама (изо … һәм грексанан dynamis — көс) — магнит карталарҙа ерҙең магнит яланының йәки уның составындағыларҙың (горизонталь, вертикаль һ. б.) тулы көсөргәнеше изолинияһы.
  • Изотерма — бер төрлө температуралар изолинияһы:
    • термодинамикала изотерма — изотермик процесс графигы;
    • метеорологияла изотерма — картала теге йәки был температура сиге менән тоташҡан өлкәне билдәләгән линия.
  • Изокванта — етештереү факторҙарына бәйле бер төрлө күләмдә продукт етештереү изолинияһы.
  • Изокоста — бер төрлө дөйөм аҡсаға һатып алырға мөмкин булған етештереү факторҙары комбинацияһын күрһәткән линия.
  • Изопахита — тау тоҡомдары ҡатламының бер төрлө ҡеүәттәре изолинияһы.
  • Изотаха — елдең бер төрлө тиҙлеге изолинияһы (максималь елдәр картаһында).
  • Изохора — бер төрлө күләмдәр изолинияһы.

Бергштрих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бергштрих — изолинияға перпендикуляр рәүештә үткәрелгән һәм ирекле осо менән изолиниялар менән билдәләнгән дәүмәлдең кәмей барыу йүнәлешенә күрһәткән һыҙыҡса (изогипс һәм изобат өсөн — ауышлыҡтың ҡайһы йүнәлештә түбәнәйеүенә ҡарап). Тәүҙә бергштрих ерҙең рельефын горизонталь һыҙыҡтар менән күрһәтеү, ауышлыҡтың йүнәлешен еңелерәк билдәләү өсөн ҡулланыла[1].

Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Градиент
  • Изоповерхность
  • Marching squares

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Бергштрих // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]