Кемь өйәҙе
| Кемь өйәҙе | |
| Герб | |
.gif) | |
| Нигеҙләү датаһы | 1785 |
|---|---|
| Дәүләт |
 Рәсәй империяһы |
| Административ үҙәк | Кемь[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Архангельская губерния[d] |
| Халыҡ һаны | 35 400 кеше (1897) |
| Майҙан | 45 500 км² |
.jpg)
Кемь өйәҙе - Олонец наместниклығы, Архангельск губернаһы, Карелия хеҙмәт коммунаһы һәм Карелия Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы составындағы административ берәмек. Үҙәге - Кемь ҡалаһы.
Географияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Кемь өйәҙе Архангельск губернаһының төньяҡ-көнбайыш өлөшөн биләгән, Аҡ диңгеҙгә күтәрелеү юлы булған. Финляндия һәм Олонец губернаһы (Повенец өйәҙе) менән сиктәш. Өйәҙҙең төньяҡ сиге Кандалакша ҡултығының көнсығыш ярында башлана, уны урай һәм көнбайышҡа табан йүнәлә. Шул рәүешле, Кемь өйәҙенә Кандалакша ярының ҙур булмаған өлөшө, бөтә Корелия тыш һәм Поморье ярының ҙур өлөшө, йәғни Аҡ диңгеҙҙең көнбайыш яры инә. Өйәҙҙең майҙаны һыу һәм эске диңгеҙ утрауҙары менән бергә 45,5 мең км2 тәшкил иткән.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Кемь өйәҙе Олонец наместниклығы составында 1785 йылда ойошторола. Өйәҙҙең төп ерҙәрен Кемь һәм Шуерец волостары тәшкил иткән.
1796 йылда Архангельск губернаһына күсә, уға Повенец өйәҙенең ҙур өлөшө ҡушыла.
1801 йылдың 9 (21) сентябрендәге император Указ нигеҙендә, Кемь өйәҙе яңы ойошторолған Олонец губернаһына тапшырыла, ләкин 1802 йылдың октябрендә Архангельск губернаһы составына ҡайтарыла.
1859-1883 йылдарҙа Кемь өйәҙенә Кола өйәҙе территорияһы ҡушыла.
1920 йылда Кемь өйәҙе Карелия хеҙмәт коммунаһы составына тапшырыла, 1923 йылда ул Автономиялы Карелия ССР итеп үҙгәртелә.
1923 йылдың 30 апрелендә Кемь өйәҙенә Онега өйәҙенең Сумпосад, Нюхот, Лапинская, Надвоицкая һәм Колежем волосте ҡушыла.
1923 йылдың 25 июлендә Кемь өйәҙенең көнбайыш өлөшөнән Ухта (Калевала) ауылын үҙәк итеп Ухта өйәҙе ойошторола.
1927 йылда Кемь өйәҙе бөтөрөлә, ә уның территорияһында административ райондар ойошторола. Совет осоронда өйәҙҙең биләмәләре бер нисә тапҡыр үҙгәрә.
Халҡы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1897 йылғы халыҡ һанын ҡабул итеү мғлүмәттәре буйынса өйәҙҙә 35,4 мең кеше йәшәгән, шул иҫәптән карелдар — 54,4%, урыҫтар — 45,0 %. Кемь ҡалаһында 2447 кеше йәшәй.
Административ бүленеше
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1905 йылда Кемь өйәҙе составына ҡала, посад, монастырь һәм 22 волость кергән.
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Краткая справка об административном и епархиальном делении территорий, документы которых представлены в Национальном архиве Республики Карелия
- Труды Карельского научного центра РАН № 4. 2012. С. 74-84
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Онежский, Кемский и Кольский. — 1896. — Архангельск, 1894—1896. — 3 т.
- Алфавитный каталог населенных мест Кемского уезда 2020 йыл 17 ноябрь архивланған.
- Старые карты Кемского уезда