Цзянси

Цзянси (ҡыт. ябайл. 江西, пиньин: Jiāngxīупр. 江西, пиньинь: Jiāngxī; гань 江西) — Ҡытайҙың көньяҡ-көнсығыш провинцияһы.  Административ үҙәге һәм иң ҙур ҡалаһы – Наньчан. Халҡы – 44 567 475 кеше (2010 йыл мәғлүмәттәре буйынса провинциялар араһында 13-сө урында). 

География

Дөйөм майҙаны – 171 041 км² (17-се урын).

Бөтә донъя мираҫы исемлегенән  провинцияла ошондай объеттар урынлашҡан: Саньциншань милли паркы, Лушань милли паркы, Уи тауы. 

Тарих

Провинция Гань йылғаһы буйлап урынлашҡан, борон был ерҙәр аша Ҡытайҙың көньяҡ өлөшөнә төп юл үткән. Был тауҙар аша үткән иң уңайлы юлдарҙың береһе булған. 

Боронғо Ҡытайҙа был ерҙәргә цивилизация килеп етмәгән, шулай ҙа күҙаллауҙар буйынса Юэ халҡы йәшәгән. Һуңыраҡ Яҙ һәм Көҙ дәүерендә бында У батшалығының көнбайыш өлөшө урынлашҡан булған. Ай (艾) һәм По (番, потом 潘) ҡалалары тураһындағы яҙыуҙар һаҡланып ҡалған. Һуңыраҡ У батшалығының ерҙәрен Юэ батшалығы биләй, төньяҡ өлөшөн Чу батшалығы баҫып ала. Беҙҙең эраға тиклем 333-сө йылда Чу Юэны еңә, ә беҙҙең эраға тиклем 221-се йылда провинцияның ерҙәре Цинь берҙәм империяһына инә.

Өлкә әүҙем үҙләштерелә башлай, күсеп килеүселәр күп кенә тораҡ пункттар төҙөй.

Хань дәүләте ойошторолған саҡта, 8 өйәҙ территорияһы берләштерелә. Ючжан тип аталған был провинция яҡынса хәҙерге Цзянси провинцияһы биләмәһенә тура килә.

Хань династияһы ваҡытында Ючжан провинцияһы өйәҙҙәре

Исеме		Урынлашҡан ере
Наньчан	南昌	Nanchang municipality
Лулин	廬陵	Ji'an municipality
Пэндзе	彭澤	Hukou County
Поян	鄱陽	Poyang County
Юхань	餘汗	northeast of Yugan County
Чайсан	柴桑	southwest of modern Jiujiang
Гань	贛	Ganzhou municipality
Синьгань	新淦	Zhangshu municipality
Наньчен	南城	east of Nancheng County
Ючинь	宜春	Yichun municipality
Юду	雩都	northeast of Yudu County
Ай	艾	west of Xiushui County
Анпин	安平	southeast of Anfu County
Хайхунь	海昏	Yongxiu County
Лилин	曆陵	east of De'an County
Цзянчен	建成	Gao'an County
Саоян	west of Duchang County
Нанье	southwest of Nankang County

Тан династияһы ваҡытында (исеменә ярашлы «йылғанан көньяҡҡа») Янцзы йылғаһының көньяғынан урынлашҡан, әлеге Цзянси провинцияһын да ҡушып, Цзяннань провинцияһы барлыҡҡа килә. 733-сө йылда Цзяннань провинцияһы көнсығыш һәм көнбайыш өлөшөнә бүленә, көнбайыш яғы Цзянси исемен ала (Йылғаның көнбайыш өлөшө).

Ул ваҡытта провинция 9 өйәҙгә (чжоу) бүленгән булған:

Хун 洪 hóng Жао 饒 ráo Цянь 虔 qián Цзи 吉 jí

Цзян 江 jiāng Юань 袁 yuán Фу 撫 fǔ Синь 信 xìn

Аҙаҡ та провинцияның төҙөлөшө бик күп тапҡырҙар үҙгәртелә.

Цин династияһы ҡолағандан һуң провинция Ҡытай коммунистарының һәм революция яғына күскән крәҫтиәндәрҙең таянысы була. 1927 йылдың 1 авгусында Наньчян ихтилалы була. Һуңыраҡ провинцияның бер өлөшөн коммунистар яулап ала, 1931 йылда, «Ҡыҙыл башҡала» тип йөрөтөлгән, үҙәге Жуйцзине лә булған Ҡытай Совет Республикаһы ойошторола. 1935 йылда, бер-бер артлы еңелеүҙәрҙән һуң, коммунистар ҡыҫырыҡлап сығарыла һәм легендар 8-се Армияның Яньангә Бөйөк походы башлана.

Административ ҡоролошо

Цзянси провинцияһы 11 ҡала округына бүленә:

Карта	#	исеме	ҡытайса яҙылышы	пиньинь	төр
	1	Наньчан	南昌市	Nánchāng Shì	ҡала округы
	2	Фучжоу	抚州市	Fǔzhōu Shì	ҡала округы
	3	Ганьчжоу	赣州市	Gànzhōu Shì	ҡала округы
	4	Цзиань	吉安市	Jí'ān Shì	ҡала округы
	5	Цзиндэчжэнь	景德镇市	Jǐngdézhèn Shì	ҡала округы
	6	Цзюцзян	九江市	Jiǔjiāng Shì	ҡала округы
	7	Пинсян	萍乡市	Píngxiāng Shì	ҡала округы
	8	Шанжао	上饶市	Shàngráo Shì	ҡала округы
	9	Синьюй	新余市	Xīnyú Shì	ҡала округы
	10	Ичунь	宜春市	Yíchūn Shì	ҡала округы
	11	Интань	鹰潭市	Yīngtán Shì	ҡала округы

Һылтанмалар

• 江西省人民政府 (The People’s Provincial Government of Jiangxi) (in simplified and traditional Chinese)
• Large map of Jiangxi