Мунгалова Ольга Петровна

Ольга Мунгалова
Файл:OPMungalova.jpg
Вафат урыны:	Молотов, СССР
Һөнәре:	Ҡалып:Балерина, Ҡалып:Балетный педагог
Театр:
Наградалары:

Мунгалова Ольга Петровна (28 ноябрь 1905 йыл — 26 август 1942 йыл) совет балет артисы һәм уҡытыусыһы. 1923 йылдан 1942 йылға тиклем С. М. Киров исемендәге Ленинград опера һәм балет театрында эшләй. Бейеүгә яңы ҡатмарлы бейеү элементтары — акробатика индергән шәхес булараҡ билдәле. Хореография училищеһында гротеск классы алып бара. Ул үҙләштергән хәрәкәттәрҙең бер өлөшө мотлаҡ балет тренингына инә.

Биографияһы

1923 йылда Петроград театр училищеһын (педагогтар О. И. Преображенская һәм А. Я. Ваганова) тамамлай. 1915 йылда Мариин театрында М. М. Фокиндың П. И. Чайковский музыкаһына «Ҡыл оркестры өсөн серенадалар» ҡуйылған «Эрос» балетында ҡыҙ партияһы уның тәүге сығышы була. Балетмейстер-новаторҙарҙың спектаклгә симфоник музыка ҡулланыу юлын табырға тырышыуының береһе була, был осраҡта ғәмәлдәге музыкаға билдәле бер сюжет ижад ителә.

Балерина «Йәш балет» ижади төркөмөнә инә. Унда ҡатнашыусылар концерт номерҙары менән сығыш яһай, балет эстрада бейеүҙәре менән берләштерелә. Төркөм ижади мәсьәләләрҙе генә түгел, ә ҡатнашыусыларҙың туҡланыу мәсьәләләрен дә хәл итә. Был төркөмдөң лидеры Георгий Баланчивадзе була, ул тиҙҙән эмигрант Джордж Баланчин булып дан ҡаҙана. Күпмелер ваҡыттан һуң ул был йылдарҙа, бик матур аяҡтары булған Ольга Мунгаловаға ғашиҡ булыуын иҫенә төшөрә. Был төркөмдә Петр Гусев 1935 йылға тиклем уның даими партнеры була, шунан һуң ул Ҙур театрға күсә.

«Йәш балет» осоронан алып Мунгалованың концерт эшмәкәрлегенә ҡыҙыҡһыныуы ҡала. П.Гусев менән бергә, ике үҫмергә оҡшап, эстрадала ҡыҫҡа хитондар һәм паричкаларҙа, ҡыҫҡа сәс менән сығыш яһайҙар. Улар ғәҙәттә эмоциональ көсөргәнешле музыкаль әҫәрҙәр һайлай. Бейеү спорт ярышы тәьҫире ҡалдыра, тамашасыны акробатик ҡатмарлылығы менән хайран итә.

Театр сәхнәһендәге ижади уңыштары тәү сиратта театрҙың баш балетмейстеры Ф.Лопухов менән бәйле . Балет ул ваҡытта сағыулыҡтың яңы формаларын эҙләй, ҡайһы берҙә һәр ваҡыт уңышлы килеп сыҡмай. Башҡарыу техникаһы күҙлегенән ҡарағанда, Ольга Мунгалованың акробатика менән мауығыуы һәм эстрада бейеүе менән танышыуы балетмейстер ҡуйған яңы бурыстарға яуап бирә.

Уның театрҙағы тәүге сығыштарының береһе П.Гусев менән берлектә А. Н. Сероватың «Юдифь» боронғо мысыр акробаттары менән бейеүе була. Бейеүҙе Ф. В. Лопухов 1925 йылда ҡуя. Исеменән үк асыҡ күренеүенсә, был яңы бейеү акробатик булған. Ф. В. Лопухов был номерҙы иҫенә төшөрөп: "… Ольга Мунгалованы алайыҡ. П.Гусев менән бергә үҙенең ижади биографияһын «Юдифь» операһында мысыр акробаттары бейеүе менән башлай. Был номерҙы мин бейеү-акробатик номер итеп ҡуйыуым осраҡлы түгел. Гусевтың һәм бигерәк тә Мунгалованың бының өсөн иҫ киткес мәғлүмәттәре була. Һуңынан Гусевты «ярҙам короле» тип атауҙары юҡҡа түгел. Мунгаловаға килгәндә, «ул акробатик ярҙам һәм позалар өсөн фигураға эйә була … Йыйнаҡлығы, теүәллеге, поза тойғоһо, бер аҙ ҡоро, әммә һәр ваҡыт үҙенең пластикаһы буйынса, бейек һикереүе һәм матур аяҡтары Мунгалованы башҡа бейеүселәр араһында айырып тора». В. М. Дешевовтың «Ҡыҙыл боролош» музыкаһына постановкаһы уңышһыҙ тамамлана. Унда Ольга Мунгалова шпана сифатында сығыш яһай. Ғөмүмән, гротеск, модалы бейеүҙәре элементтары менән тулыланған кире персонаждар бейеүҙәре спектаклдең айырылып торған өлөшө була һәм ыңғай геройҙар уларҙың фонында юғала.

1927 йылда Эдвард Григ музыкаһына Ф. Лопухов ҡуйған «Боҙ ҡыҙ» балеты премьераһы уның беренсе һәм иң уңышлы сығышы. Әкиәт сюжеты буйынса классик балет яңылыҡ элементтарын үҙ эсенә ала, совет хореографияһы формалашыуында мөһим этап булып тора. Был яңылыҡтың бер өлөшө булып Ольга Мунгалова һәм уның төп партнеры Петр Гусев, ышандырырлыҡ итеп күрһәтелгән яңы башҡарыу техникаһы тора. Был дуэт терәк техникаһын ярайһы уҡ үҫтерә. Ольга Мунгалова тәүге тапҡыр классик ғәрәпсә «колечко» төрөн күрһәтә, унда күтәрелгән аяҡ артҡа ташланған баш менән тоташа. Бөтә хәрәкәт пластикаһы кешегә ят тәбиғәт көстәренең образын аса. «… Һәр маҡтауҙан юғарыраҡ Мунгалованың (Сольвейг) сәнғәте — эмоциональ сағыулыҡты, бейеүҙең классик ҡатылығын һәм ҡатмарлы акробатик күнекмәләрҙе уңышлы берләштерә».

1929 йылда Ф. Лопухов П. И. Чайковскийҙың «Щелкунчик» балетының үҙ редакцияһын ҡуя. Төп партияларҙы Ольга Мунгалова һәм Петр Гусев башҡара. Постановка «конструктивистик» тип билдәләнә һәм балетмейстерҙың уңышһыҙлыҡтары иҫәбенә инә.

1930 йылда Ольга Мунгалова Д. Д. Шостаковичтең «Алтын быуат» комсомолдар балетында сығыш яһарға тейеш була. Балет өҫтөндә бер нисә ҡуйыусы эшләй, уларҙың иң яуаплыһы Вайнонен. Уның партияһына балетмейстер Якобсон ҡуйған ҡатмарлы акробатик ярҙам инә. Репетицияларҙың береһендә Мунгалова йығылып баш һөйәгенә травма ала, унан һуң оҙаҡ ауырый. Режиссерҙан партияны ябайлаштырыуҙы талап итәләр. Премьерала был ябайлаштырылған вариантта Уланова Галина Сергеевна бейей. Һуңыраҡ Ольга Мунгалова ла был партияны бейей (ҡайһы бер сығанаҡтарҙа уны беренсе башҡарыусы тип дөрөҫ атамайҙар).

Ольга Мунгалова 1931 йылдың 8 апрелендә Д. Д. Шостаковичтең «Болт» премьераһында, Ольга исемле комсомол ячейкаһы секретары партияһын беренсе башҡарыусыһы була. Ф. Лопуховтың әлеге посановкаһы ла ҙур тәнҡит тыуҙыра. Бер нисә уңышһыҙлыҡ һөҙөмтәһендә Ф. Лопухов ГАТОБ-та эшен туҡтата.

1936 йылдың 30 ғинуарында ҡуйылған (А. Адан һәм А. Г. Рубинштейн музыкаһы) Л. М. Лавровскийҙың «Катерина» балетында Юленька ролен башҡара.

1938 йылдың 28 июнендә А. М. Баланчивадзеның «Тауҙар йөрәге» әҫәре буйынса балетмейстер Вахтанг Чабукиани ҡуйған премьераһында Нателла партияһын башҡара. Был балет грузин милли репертуарын булдырыу юлында мөһим этап була. Был балетта тәүге партияларҙы В. Чабукиани үҙе башҡара.

Премьера ролдәренән тыш, Ольга классик репертуарҙағы күп кенә спектаклдәрҙә сығыш яһай, улар ГАТОБ сәхнәһендә һаҡлана һәм тергеҙелә:

• «Конек-Горбунок» постановкаһы — «Йәнле һылыуҡай һәм Һыу батшабикәһе» (Ц. Пуни балеты, балетмейстеры А. А. Горский);
• «Йыл миҙгеле» — боҙ борсаҡ (Глазунов балеты);
• «Мысыр төндәре» — Арсиноя (А. С. Аренскийҙың балеты);
• И. Чайковскийҙың «Йоҡоға талған һылыуҡай» балеты — Принцесса Флорина һәм Бриллиант феяһы;
• «Шопениана» — Сильфида, М. Фокин хореографияһы буйынса бер нисә тапҡыр яңыртыла;
• А. Адандың «Жизель» балеты — Жизель һәм Мирта, М. Петип хореографияһы буйынса А. М. Ваганова тергеҙә;
• А. Адандың «Корсар» балетында — Әсир ҡатын, 1931 йылда тергеҙелә.

Заманса балеттарҙа ла сығыш яһай:

• Р. М. Глиерҙың «Ҡыҙыл Мак» балетында — Тао Хоа;
• А. А. Крейндың «Лауренсия» балетында — Хасинта, 1939 йылда Чабукиани ҡуя;
• Б. В. Асафьевтың «Париж ялҡыны» балетында — актриса Мирейль де Пуатье, 1932 йылда ҡуйыла;
• Б. В. Асафьевтың «Баҡсаһарай фонтаны» балетында — Мария, 1934 йылда ҡуйыла.

Ольга Мунгалова 1942 йылда 37 йәшендә Пермдә (Молотов) эвакуацияла вафат була. Егошихин зыяратында бер нисә театр хеҙмәткәрҙәре менән бергә ерләнгән. Ҡәберҙең теүәл урыны билдәһеҙ.

Балеринаның баҫылмаған хәтирәләре Рәсәй Федерацияһының театр эшмәкәрҙәре союзының Ленинград бүлексәһендә һаҡлана.

Наградалары

• "Почет Билдәһе " Ордены (1 июнь 1940 йыл) — совет сәнғәтен үҫтереүҙәге ҙур ҡаҙаныштары өсөн.

Иҫкәрмәләр

• Суриц Е. Юл башы / / Совет балет театры. 1917—1967. М.: Сәнғәт, 1976.
• Деген А., Ступников И. Ольга Петровна Мунгалова  (билдәһеҙ). Belcanto.ru (16 июль 2013). Дата обращения: 30 ноябрь 2013.
• Добровольская Г. Н. Мунгалова Ольга Петровна // Русский балет : Энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1997.