Петербург тарих-филология институты

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Петербург тарих-филология институты
Нигеҙләү датаһы 1867
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй империяһы
Административ-территориаль берәмек Санкт-Петербург
Ғәмәлдән сыҡҡан дата 1917
Ойошма хеҙмәткәрҙәре категорияһы Категория:Преподаватели Петербургского историко-филологического института[d]

Император Санкт-Петербург тарих-филология институты — рус. Императорский Санкт-Петербургский историко-филологический институт — Рәсәй империяһы юғары уҡыу йорто, гимназиялар һәм реаль училищелар өсөн рус теле, классик телдәр, тарих һәм география уҡытыусылары әҙерләгән[1]

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1867 йылдың 27 июнендә (9 июль) Александр II указы менән булдырылған һәм унда ошолай әйтелгән: «Обращая внимание на недостаток в учителях и вообще средних учебных заведений, МЫ признали за благо учредить в С.-Петербурге особое для образования учителей высшее учебное заведение под названием Императорского Историко-Филологического Института». 1875 йылдан Рәсәйҙә тағы ла бер ошондай юғары уҡыу йорто эшләй башлай: Нежинскийҙағы А. А. Безбородко тарих-филология институты була ул. Ғилми белем биргән университеттарҙың тарих-филология факультеттарынан айырмалы рәүештә, был институттар урта уҡыу йорттары уҡытыусыларын әҙерләгән.

1904 йылға тиклем институт тулыһынса ҡаҙна иҫәбенә эшләй һәм ябыҡ уҡыу йорто була; 1907 йылдан үҙҙәре түләп уҡыған студентарҙы 10-дан арттырмай ҡабул итергә һәм уларҙы ҡаҙна иҫәбенә уҡыуға кандидатитеп тоторға рөхсәт ителә.

1914—1917 йылдарҙа — Петроград тарих-филология институты тип атала. 1919 йылдың декабрендә Беренсе Петроград университеты ҡарамағындағы Педагогик институтҡа үҙгәртеп ҡорола һәм һуңынан ЛДУ-ның филология һәм тарих факультеттары менән ҡушыла.

Уҡытыу шарттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Уставҡа (§ 33) һәм халыҡ мәғарифы министры ҡарарына (21.04.1879) ярашлы, институтҡа 17 йәше тулған классик гимназиялар һәм 1-се разрядлы дини семинарҙар тамамлаған уҡыусылар ҡабул ителгән.

"Институтта аныҡ көн тәртибе булған. Көн һайын уҡыусыларҙы иртәнге сәғәт 7-лә уятҡандар, шунан ғибәҙәт, биналарҙы йыйыштырыу, иртәнге аш. Төшкө ашҡа тиклем — дүрт һәм төшкө аштан һуң ике лекция үткәрелә. Уҡыу көндәрендә студенттар институттан дежур тәрбиәсенән рөхсәт менән генә һәм көндөҙгө сәғәт 2-нән һуң швейцар китабында яҙма менән генә сыға алған; йәкшәмбе һәм байрам көндәрендә шулай уҡ обеднянан һуң шундай тәртип урынлаштырылған булған "[2].

Уҡытыу курсы дүрт йылға иҫәпләнгән. Тәүге ике йыл — дөйөм һәм теоретик курстар, киләһе икеһе — махсус һәм практик (§ 24). Өсөнсө курсҡа күскәндә студенттар үҙ аллы белгеслектәрҙең береһен һайлай: боронғо телдәр (1869—1918 йй.);тел ғилеме (1869—1884 йй.); тарих (1869—1875 йй); тарих һәм география (1883—1894 йй.)

Белгестәр составы һәм уларҙың һаны Рәсәй мәғариф системаһында ихтыяждарға ярашлы үҙгәртелә.

Белем биреү курсын уңышлы тамамлағандарға университет кандидаттары кеүек үк хоҡуҡтар менән (1-се дәрәжә диплом алғанда) гимназия уҡытыусыһы исеме бирелә[3].

Уҡыусылар тулы ҡаҙна тотолғанға күрә, улар алты йылдан ашыу Халыҡ мәғарифы министрлығы ведомствоһында хеҙмәт итергә тейеш булған.

Тамамлаусылар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Институттың барлыҡҡа килеү йылында (1867) 23 студент ҡабул ителгән. Уставҡа ярашлы, уҡыусылар һаны 100 кешегә билдәләнгән (һәр курста 25-шәр кеше). 1867—1894 йылдарҙа 24 сығарылыш; «Курсты тамамлағаусылар яҡынса 20 , иң күбе — 27 һәм иң аҙы — 9». 1894 йылда уҡыусыларҙың дөйөм һаны — 491 ; шуларҙың 234-е — боронғо телдәр, 132-һе — телмәр ғилеме, 125-е — тарих һәм география буйынса белгес. 450-гә яҡыны уҡытыусы итеп, башлыса боронғо телдәр буйынса тәғәйенләнгән. 1909 йылға (38 сығарылыштан һуң) «тарихсылар» һаны ҡырҡа артҡан; 728 уҡыусынан: классик телдәр буйынса — 292 (40 %), рус теле — 188 (26 %), тарих һәм география — 248 (34 %). Иң ҙур сығарылыш 1908 йылда — 36 кеше; иң аҙ һан: 1893 — 6 уҡыусы, 1900 — 5, 1904 — 4.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Историко-филологический институт/ Энциклопедия Санкт-Петербурга 2016 йыл 7 ноябрь архивланған.
  2. Ендольцев Ю. Императорский историко-филологический институт // «Нева». — 2003. — № 7
  3. Историко-филологический институт/ Энциклопедия Санкт-Петербурга 2016 йыл 7 ноябрь архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тәҡдим ителгән әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Биографический словарь лиц, окончивших курс института. Ч. 1. Выпуски I—XXIII. (1871—1893). Пг., 1917. X, 410 с. (1867 L 1917. Пятидесятилетие Петроград. ист.-филол. ин-та). — Краткие биографии в хронологии выпусков.
  • Памятная книжка имп. Санкт-Петербургского историко-филологического института за 1902—1912 годы. — СПб., 1912. [2], 59 с.; 1 л. табл. Изд. также в 1868, 1898, 1902 гг. — Должностные лица и преподаватели Института с его основания; список окончивших Институт с 1871 г. по выпускам со сведениями об их последующей служебной деятельности; список студентов с 1871 г.
  • Памятная книжка имп. Санкт-Петербургского историко-филологического института и Гимназии при оном. 1867-XXV-1892. — СПб., 1892. [3], 114 с.; 1 л. табл. Изд. также в 1874 и 1887 гг. — Личный состав должностных лиц и преподавателей Института и Гимназии; списки: выпускников и студентов Института; выпускников и учащихся Гимназии.
  • Памятная книжка Гимназии при имп. Спб. историко-филологическом институте. 1870-XXV-1895. — СПб., 1895. 97 с.; 3 л. фронтиспис (портр.) — Личный состав должностных лиц и преподавателей Гимназии, списки выпускников и учащихся.