Петербург фәндәр академияһының академия университеты
| Петербург фәндәр академияһының академия университеты | |
| Нигеҙләү датаһы | 8 февраль 1724 |
|---|---|
| Нигеҙләүсе | Пётр I[1] |
| Ректор | Ломоносов Михаил Васильевич |
| Дәүләт |
 Рәсәй империяһы |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 1765[1] |
Петербург фәндәр академияһының академия университеты — Рәсәйҙә иң бороңго донъяуи юғары уҡыу йорто, уға 1724 йылның 28 ғинуарында Петербург фәндәр академияһы составында Петр тарафынан нигеҙ һалына.[2]
Хәҙер рәсми рәүештә Санкт-Петербург дәүләт университетының элгәре булып һанала.[3][4][5]
Академик университет Троицк подворьеһынҙа, академик гимназия менән бинаҙа, 1764 йылдан — Строганов барондары йортонда Тучков яр буйында урынлашҡан була.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Уҡыуҙар 1726 йылдың ғинуарынан академиктар тарафынан өс класс буйынса алып барыла: математика, физика һәм «гуманитар». Лекцияләр латин һәм алман телдәрендә уҡытыла. Дәрестәр даими рәүештә алып барыла, 1740 һәм 1753 йылда (яңынан) өҙөлә. Беренсе ваҡытта тыңлаусылар аҙ була: башта германиялы 17 профессорға һигеҙ студент яҙыла; 1726-1733 йылдарҙа университетта 38 кеше тамамлай. Һуңыраҡ уға академик гимназиянан, славян-грек-латин академияһын һәм башҡа уҡыу йорттарынан иң яҡшы уҡыусыларҙы күсерәләр, нигеҙҙә, рухи (башта уҡыусылар академия гимназияһына билдәләнә), шулай уҡ славян-грек-латин академияһының 12 уҡыусыһы араһында Петербургка М. Ломоносов, Д. Виноградов, Н. И. Попов китерелгән.
Университет хеҙмәте башында студенттар исемлегендә 38 кеше була. Араларында төрлө ил һәм ҡатлам вәкилдәре, улар араһында дворяндарҙың улдары, табибтарҙың, яҙыусыларҙың, руханиҙарҙың улдары быуа.
Һуңыраҡ университетҡа укыусыларҙы иң яҡшы академик гимназиянан, славян-грек-латин академияһын һәм башҡа уҡыу йорттарынан, нигеҙҙә, рухи уҡыу йорттарынан күсерәләр.
1747 йылда фәндәр академияһының яңы регламенты ҡабул ителә. Әлеге документта Университет һәм гимназия статусы беркетелгән, профессорҙарға һәм студенттарға ҡарата талаптар законлаштырылған, академияны ойошторғандан һуң ғәмәлдә булған түләүһеҙ белем биреү принцибы нигеҙләнгән була. Эш һәм уҡыу-уҡытыу ойошҡаныраҡ була.
1758-1765 йылдарҙа академия университеты ректоры булып М. В. Ломоносов эшләй.
Уның инициативаһы менән гимназияла иң һәләтле һәм өлгөрөүсе уҡыусылар араһында «директор синыфы» ойошторола, унда «яңы курс» уҡытыла. Шулай итеп, гимназистарҙы киләсәктә студенттар булырға әҙерләйҙәр һәм ике уҡыу йорто яҡынға нигеҙ һалына. Шулай уҡ «Россия синыфтары» гимназияһында урыҫ телен Россия һәм тарихын өйрәнеү буйынса дәрестәр циклдары ойошторолған "Россия синыфтары" гимназияһы лә ҙур яңылыҡ була.
Ломоносов үлеме менән университет ысынлыкта үҙ йәшәйешен туҡтата.
Академия университетын тамамлаусылар араһында фәндәр академияһы хаҡиҡый ағзалары, профессорҙар һәм адъюнкттар: В.Е. Ададуров (3] (1727-1732), Г. В. Рәхман (1735-1740), С. Крашенинников (ректор, 1750-1755), С. Рудовски (1748-1753), А. А. Барсов (1748-1753), С. Т. Котельников, А. А. Константинов (1750-1754), П. Б. Инородцев (1760-1765), П. Б. Инородцев (1760-1765), Ф. Зуев (1769-1774) була.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 http://www.eng.spbu.ru/university/today/
- ↑ Академический университет // Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград : Энциклопедист. справ. / ред. кол.: Л. Н. Белова и др. — М.: Большая российская энциклопедия, 1992. — 80 000 экз. — ISBN 5-85270-037-1.
- ↑ Академический университет 2019 йыл 10 апрель архивланған.
- ↑ Постановление Правительства Российской Федерации от 01.11.97 № 1379 «О Санкт-Петербургское государственном университеты
- ↑ https://spbu.ru/history/osnovanie-sankt-peterburgskogo-universiteta
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Шабаева М. Ф. Академический университет. // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Россия/Просвещение/Учебное дело // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Толстой Д. А. Академический университет в XVIII столетии: По рукоп. док. Архива АН. СПб., 1885.
- Кулябко Е. С. М. В. Ломоносов и учебная деятельность Петербургской академии наук. — М.-Л., 1962.
- Кулябко Е. С. Замечательные питомцы Академического университета. — Л., 1977.
- Марголис Ю. Д., Тишкин Г. А. Единым вдохновением: Очерки истории университетского образования в Петербурге в конце XVIII — первой половине XIX в. — СПб., 2000.
- Балашов Е. М. Материалы по истории Санкт-Петербургского университета XVIII в.: Обзор архивных документов. — СПб.., 2001.
- Тишкин Г. А. 275 лет. Санкт-Петербургский государственный университет: Летопись 1724—1999 — СПб., 1999.
- Энциклопедический словарь „Т-ва Бр. А. и И. Гранат и К”. — 1910. — Т. 42.