Присур ҡурсаулығы
| «Присур» дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы | |
|---|---|
| Категория МСОП — Ia (Ҡәтғи тәбиғи резерват) | |
| Төп мәғлүмәт | |
| Майҙаны | 9150,4 га |
| Нигеҙләнгән ваҡыты | 1995 |
| Урынлашыуы | |
| 55°01′31″ с. ш. 46°45′25″ в. д.HGЯO | |
| РФ субъекты | Сыуашстан |
| Яҡындағы ҡала | Алатырь |
prisursky.ru | |
Присур дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы (рус. Запове́дник «Прису́рский») — — Сыуашстан территорияһында урынлашҡан дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы. Ҡурсаулыҡ республиканың өс административ районында 3 участкала урынлашҡан(2000 йылдан алып) тора[1].
Урынлашыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Присур дәүләт тәбиғәт ҡурсаулығы 1995 йылдың 27 декабрендә ойошторола. Уның дөйөм майҙаны 9 150,4 гектар тәшкил итә. Буфер зонаһының майҙаны — 25 497,5 гектар[1][2]. Ҡурсаулыҡтың иң ҙур участкаһы Алатыр районында (9025 гектар) урынлашҡан. Бында кәҫле көлһыу тупраҡлы ҡатнаш урмандар өҫтөнлөк итә.
Батыр (27,6 га)[3] һәм Яльчик (97,8 га)[1][4] ҡурсаулыҡ участкалары далала урынлашҡан. Батыр участкаһы республика әһәмиәтендәге элекке һыуыр заказнигы нигеҙендә 1961 йылда ойошторолған, Яльчик — урындағы әһәмиәттәге заказник[1]. Батыр биләмәһендә һыуыр-байбаҡтарҙың урынлашыуы 1642 йылдан билдәле.
Климаты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Район климаты уртаса континенталь. Һауаның уртаса йыллыҡ температураһы +3,.+3,5 С. Йыллыҡ яуым-төшөм 450 мм-ҙан 750 мм-ға тиклем тәшкил итә.
Тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Присур ҡурсаулығында (һәм уның буфер зонаһында) республика әһәмиәтендәге тәбиғәт ҡомартҡылары урынлашҡан («Речка Люля», «Группа озёр Старая Старица», «Группа озёр Старица, Базарское»)[5] һәм һәм иртә бронза быуатының «Ҡуян ҡаласығы» археологик ҡомартҡыһы (беҙҙең эраға тиклем 2 мең йыл, Чирково мәҙәниәте)[6].
Флора һәм фаунаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Присур ҡурсаулығы территорияһында 800 төр үҫемлек (өс участка ла) иҫәпләнә. Шуларҙың 93-е Сыуаш Республикаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән, шул иҫәптән биш төр Рәсәй Федерацияһының Ҡыҙыл китабына индерелгән. Ике төр Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау союзының Ҡыҙыл исемлегендә[7].
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 История и цели создания заповедника «Присурский». www.prisursky.ru. Дата обращения: 18 июль 2017. Архивировано из оригинала 18 июль 2017 года.
- ↑ Карты заповедника «Присурский». www.prisursky.ru. Дата обращения: 8 август 2017. Архивировано из оригинала 8 август 2017 года.
- ↑ Батыревский участок заповедника «Присурский». www.prisursky.ru. Дата обращения: 2 август 2017. Архивировано из оригинала 2 август 2017 года.
- ↑ Яльчикский участок заповедника «Присурский». www.prisursky.ru. Дата обращения: 2 август 2017. Архивировано из оригинала 2 август 2017 года.
- ↑ Природные и историко-культурные достопримечательности. Дата обращения: 1 ғинуар 2013. Архивировано из оригинала 3 март 2020 года.
- ↑ Березина Н. С., Березин А. Ю. Новые данные об археологических памятниках государственного природного заповедника «Присурский» // Научные труды ГПЗ «Присурский». — Чебоксары-Атрат, 2001. — Т. 7. — С. 155—159.
- ↑ Государственный природный заповедник «Присурский». Дата обращения: 20 июль 2017. Архивировано 6 май 2018 года.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Красная книга Чувашской Республики. Том 1. Часть 1. Редкие и исчезающие растения и грибы. / Гл. редактор, д. м. н., профессор, академик Иванов Л. Н. Автор-составитель и зам. гл. редактора Димитриев А. В. — Чебоксары: РГУП "ИПК «Чувашия», 2001. — 275 с.
- Арзамасцев К. И., Панченко Н. Л. Коллекция птиц Музея природы государственного природного заповедника «Присурский» // Экологический вестник Чувашской Республики. — Чебоксары, 2007. — Вып. 57. — С. 61-75.
- Димитриев А. В., Рахматуллин М. М. О слепыше (Spalax sp.) Батыревского участка заповедника «Присурский» // Научные труды государственного природного заповедника «Присурский». — Чебоксары-Атрат: КЛИО, 2006. — С. 141.
- Егоров Л. В. Жесткокрылые (Insecta, Coleopiera) государственного природного заповедника «Присурский» и его охранной зоны. 2. Предварительный список видов // Научные труды государственного природного заповедника «Присурский». — Чебоксары-Атрат, 2000. — Том 3. — С. 44-49.
- Коноваленко А. В., Димитриев А. В., Рахматуллин М. М. О находках слепыша обыкновенного (Spalax microphthalmus Guldenstaedt, 1770) в Чувашской Республике // Экологический вестник Чувашской Республики / Главный редактор, составитель — к. б. н. Димитриев А. В. — Чебоксары, 2007. — Вып. 65. — С.9-11.
- Красильников В. А. О состоянии изученности фауны муравьёв Присурья. // Научные труды государственного природного заповедника «Присурский». Материалы Первой конференции «Изучение природы Присурья» (26-28 марта 1998, Чебоксары). — Чебоксары, 1999. — Том 1. — С. 65-67.
- Красильников В. А. К изучению фауны муравьёв Алатырского участка ГПЗ «Присурский». — Научные труды государственного природного заповедника «Присурский». — Чебоксары-Атрат, 2001. — Том 7, — С.73-75.
- Красильников В. А., Зрянин В. А., Ганеева Г. Ф. О муравьях (Hymenoptera, Formicidae) Батыревского и Яльчикского участков государственного природного заповедника «Присурский» // Научные труды государственного природного заповедника «Присурский». — Т. 22. — Чебоксары-Атрат: КЛИО, 2009 (2010). — С. 8-9. Чебоксары, 2009.
- Ластухин А. А. К фауне бабочек (Insecta, Lepidopiera) государственного природного заповедника «Присурский». Сообщение 1. Rhopalocera (Булавоусые) // Научные труды государственного природного заповедника «Присурский». — Чебоксары-Атрат, 1999. — Том 2. — С. 29-32.
- Ластухин А. А., Коган В. Г. К фауне птиц заповедника «Присурский» // Фауна, экология и охрана редких птиц Среднего Поволжья. — Саранск, 1997. — С. 84-87.
- Шабалкин В. М. Рыбы Чувашии // Экологический вестник Чувашской Республики. — Чебоксары, 2003. — Вып. 33. — 48 с.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Государственный заповедник «Присурский». www.prisursky.ru. Дата обращения: 13 август 2022.. prisursky.ru (рус.)
- www.oopt.info (ингл.). www.oopt.info. Дата обращения: 13 август 2022.
- Государственный природный заповедник «Присурский». gov.cap.ru. Дата обращения: 13 август 2022.