Толваярви янында һуғыш
| Толваярви янында һуғыш | |
 | |
| Дәүләт |
 Финляндия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Корписелькя[d] |
| Урынлашыу | Толваярви[d] |
| Ваҡиға ваҡыты | 12 декабрь 1939 |
 | |
 Толваярви янында һуғыш Викимилектә | |
Толваярви янында һуғыш — 1939 йылдың 12 декабрендә фин ғәскәрҙәре һәм Ҡыҙыл армия араһында алыш. Был Финляндияның Ҡышҡы һуғыш осоронда тәүге ҙур еңеүе.
Тарих башы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
30 ноябрҙә һуғыш иғлан ителгәндән һуң, фин армияһының һан яғынан Ҡыҙыл армия өҫтөнлөклө булғанға күрә Ладога күленән алдан планлаштырылған сигенеүҙе башлай. СССР-ҙың был юлһыҙ өлкәлә ҙур ғәскәр йәйелдереүе мөмкин түгел тип һанала, ләкин районға Суоярви һәм Толвоярви араһында бөтөн дивизия юллана. Ҡыҙыл армия IV Фин элемтә корпусы өсөн ҙур хәүеф тыуҙыра. Быға ҡаршы фин командованиеһы полковник Пааво Талвела етәкселегендә «Талвело төркөмөн» йыя.
Яҡтар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Фин яғынан:
- «Талвело төркөмө», Ааро Паяри 16-сы пехота полкы
- «Рясянен отряды», ул дүрт айырым батальондан һәм 6-сы артиллерия полкы составындағы бер батальондан тора.
Совет яғынан алышта комбриг Николай Беляев командованиеһы аҫтында 139-сы уҡсылар дивизияһы ҡатнаша, ул 718-се, 609-сы һәм 364-се уҡсылар полкынан тора.
План[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Фин планы совет ғәскәрҙәре подразделениеларын Хирвасъярви һәм Толвоярви күлдәре араһында ҡамау була. Хирвасъярви күле янында алыш иртәнге сәғәт 8-ҙән башланырға тейеш була, ә икенсе һөжүм, тәүгеһе һөҙөмтәһен килтергән сораҡта ғына башланырға тейеш була. Артабан план үҙгәрә һәм ике һөжүм дә сәғәт 8 -ҙә башланырға тейеш була.
Һуғыш[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Ике батальондан торған ике төркөм тиҙҙән совет ҡаршылығына осрай. Улар 718 -се полк менән осраша, ул фин флангыһына һөжүм әҙерләүҙе ойоштора. Төшкә фин ғәскәрҙәре үҙ һыҙығына күсә. Төшкә фин ғәскәрҙәре үҙ линияһына китә. Был һөжүм уңышһыҙ булһа ла, ул 718-се полкҡа фин флангыһына һөжүм итергә һәм көстәрҙе көньяҡҡа ебәрергә ҡамасаулай. Икенсе фин батальоны юл буйлап һөжүм итергә әҙерләнә, әммә ул 609 -сы полктың һөжүме менән туҡтатыла. Финдар ситуация өҫтөнән контролде юғалтмай, шуға күрә, артиллерия ярҙамын алып, күлдәр араһында урынлашҡан ҡунаҡхана йүнәлешендә һөжүмен дауам итә. Паяри ҡунаҡхана янында совет ғәскәрҙәрен ҡамау өсөн үҙенең резервтарын файҙаланырға ҡарар итә. Ахыр сиктә, ҡунаҡхана яулап алына, унда 609-сы уҡсылар полкының һәләк булған командиры һәм бөтә докладтар табыла. Фин армияһы төндә күлдән сигенә. Иртән полковник Талвели тағы ла һөжүм итергә бойора. 139- сы дивизия ситкә алып ташлана һәм һуңыраҡ (20-22 декабрь) Ягляярви эргәһендә юҡ ителә.
Йомғаҡтары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Фин юғалтыуҙары 100 кешенән ашыу була, 250 кеше яралана. Ҡыҙыл армия 1000 ашыу кешеһен, ике артиллерия батареяһы пушкаларын, 20-ләп танк һәм 60 пулеметын юғалта. Алыш фин армияһының әхлаҡи рух тәьмин итеү өсөн мөһим була.
Генерал Беляев икенсе көндө етәкселектән ситләтелә[1].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ Документы о потерях личного состава советских частей в советско-финскую войну 1939—1940 года 2012 йылдың 15 декабрь көнөндә архивланған.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Обнаружены малоизвестные факты о «Зимней войне»(недоступная ссылка), ГТРК Карелия, 4.08.2009