Халкида (Сирия)
| Халкида | |
| Нигеҙләү датаһы | 80 б.э.т. |
|---|---|
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 92 |
Халкида (боронғо кириллица: Χαλΰίς, лат. : Chalcis) — Сүриәнең боронғо ҡалаһы, Итуреяның[1] баш ҡалаһы. Бер фараз буйынса , ул хәҙерге Алеппонан көньяҡ-көнбайышҡа табан яҡынса 25 км алыҫлыҡта урынлашҡан булған, хәҙерге Киннасрин ҡалаһы районында, икенсеһе — хәҙерге Анджара ҡалаһы урынында.
Яҙма сығанаҡтары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Халкида Птолемей тарафынан Халкидиканың төп ҡалаһы булараҡ телгә алына (грек. ⒋αΰίΰήή) — Сүриәнең[2] берәмеге.
Страбон Цецилий Басс[3][4] фетнәһен хуплаған Меннейҙың улы Итуреа Птолемейға ҡараған ҡалалар араһында Халкиданы атай.
Өлкән Плинийҙың «Тәбиғи тарих»ында Халкида Сүриә ҡалаһы булараҡ телгә алына, төбәктең үҙәге Халкидена (лат. Calcidene) тип атала, Плиний уны «Сүриәнең[5] иң уңдырышлы төбәге» тип ҡылыҡһырлай.
Халкида шулай уҡ Пейтингер картаһында Антиохиянан 53 рим миле һәм Бероянан[6] 29 миль алыҫлыҡта урынлашҡан ҡала булараҡ билдәләнгән.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Буласаҡ Халкида урынында тораҡ пункты бронза быуатында беҙҙең эраға тиклем III—II мең йыллыҡтар сигендә барлыҡҡа килә, Халкидаға эллин дәүерендә[7] селевкидтар нигеҙ һала. Шул ваҡыттан алып Чалчис Сүриәне парфиялыларҙың, ә һуңыраҡ фарсыларҙың[8] баҫып инеүенән һаҡлау өсөн тәғәйенләнгән оборона һыҙығы, терәк пункттарының береһе була. Шулай уҡ ҡала, Антиохиянан Евфратҡа[9] тиклем юлда нығытылған нөктә булараҡ та эшләй.
Һуңғы рим осоронда Халкида, күрәһең, сик буйы ҡәлғәһе генә түгел, ә Рим Көнсығышының мәҙәни үҙәктәренең береһе булғандыр. Нәҡ Халкида Сүриә неоплатонизмының иң эре вәкилдәренең береһе булған Ямвлиханың тыуған ере була.
Беҙҙең эраның 540 йылында Халкида Византия биләмәләренә[10][11] сираттағы баҫып инеүе ваҡытында Хосров Ануширван ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына.
554 йылдың июнендә Халкида янында хассанидтарҙың ғәрәп ғәскәрҙәре менән лахмидтар араһында алыш бара, улар Византияның союздаштары була, һәм һуңғыһы Зассанид Иранды яҡлай; был алышта билдәле ғәрәп хәрби эшмәкәре, Лахмид батшалығы хакимы әл-Мунзир III[12][13] үлтерелә.
Яҡын Көнсығышты ғәрәптәрҙең баҫып алыуы барышында Халкида 637 йылда византиялылар һәм ғәрәптәр араһында килешеүгә ҡул ҡуйыу урыны була, уға ярашлы византия яғы Сүриәнән халыҡты һәм армияны ҡаршылыҡһыҙ эвакуациялау мөмкинлегенә эйә була[14].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Итурея // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- ↑ Клавидй Птолемей. География. V. 15. 18.
- ↑ Страбон. География. XVI. 2. 10.
- ↑ Нуруллаев А. Н. Римская революция (препринт). Т. II. С. 99 — 101.
- ↑ Плиний. Естественная история. V. 23.
- ↑ James E.B. Chalcis // Dictionary of Greek and Roman geography / Ed. by W. Smith. Vol. 1. Boston, 1854. P. 598.
- ↑ The Hadir Qinnasrin Project. 2010 йыл 11 октябрь архивланған.
- ↑ Discovering a new city in Syria: Hadir Qinnasrin 1998. 2010 йыл 16 июнь архивланған.
- ↑ Whitcomb D. Hadir Qinnasrin Excavations. 1998—1999 annual report. 2010 йыл 16 июнь архивланған.
- ↑ Дмитриев В. А. «Всадники в сверкающей броне». Военное дело сасанидского Ирана и история римско-персидских войн. СПб., 2008. С. 239.
- ↑ Прокопий Кесарийский. Война с персами. II. 12.
- ↑ Hadir Qinnasrin. 2012 йыл 9 октябрь архивланған.
- ↑ Пигулевская Н. В. Арабы у границ Византии и Ирана в IV—VI веках.
- ↑ Whitcomb D. Hadir Qinnasrin Excavations. 1998—1999 annual report. 2010 йыл 16 июнь архивланған.