Цихисдзири (Аджария)
| Цихисдзири | |
| груз. ციხისძირი | |
.JPG) | |
| Рәсми атамаһы | ციხისძირი |
|---|---|
| Рәсми тел | Грузин теле |
| Дәүләт |
 Грузия |
| Административ-территориаль берәмек | Кобулетский муниципалитет[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+4:00[d] |
| Халыҡ һаны | 2472 кеше (2014) |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 75 ± 1 метр |
 | |
 Цихисдзири Викимилектә | |
| Цихисдзири груз. ციხისძირი | |
| Ил | |
|---|---|
| Координаталар |
41°45′43″ с. ш. 41°45′14″ в. д.HGЯO{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице |
| Милли состав |
милли составы |
| Сәғәт бүлкәте | |
Цихисдзири (груз. ციხისძირი) — Аджарияың (Грузия) Ҡара диңгеҙ буйындағы Кобулет муниципалитетында урынлашҡан. Батуми ҡалаһынан 15 километрға төньяҡта һәм Кобулетиҙан көньяҡта 8 километрҙа урынлашҡан. Ҡасабала диңгеҙ пляжы бар. Цихисдзири, археологик ҡаҙылмалар үткәрелгәндән һуң, рим осоро ҡәлғәһе Петраның төп объекты булған һуңғы антик ҡала-ҡәлғә тип аңлатылды.
Археодогик мәғлүмәт
Цихисдзири участкаһы Ҡара диңгеҙҙең ҡаялы яр буйында, заманса ауылда урынлашҡан. Был урынды системалы рәүештә археологик тикшереүҙәр 1962 йылда башланды һәм, кеше йәшәгән бер нисә ҡатлам булып, Һуңғы бронза быуатына ҡараған төрлө артефакттарға бай булыуы билдәләнеп, был район колхиан мәҙәниәтенә ҡаратылды. Цихисдзириҙан төньяҡҡараҡ, Бобокватиҙа, яр һыҙатынан яҡынса 200 метр алыҫлыҡта б. э. т. VIII б. менән билдәләнгән дюн ултыраҡтары табылған. Артабанғы йөҙйыллыҡтарҙа Ҡара диңгеҙҙең көнсығыш яр буйында боронғо грек колониялары серияһы нигеҙләнгән. Цихисдзириҙа грек колонияһы булғанлығын дәлилләгән яҙма мәғлүмәт булмаһа ла, археологик ҡаҙылмалар б. э . т. V б. ҡараған һәм дюндар ултырағы кимәлендә урынлашҡан [амфора]ла күмелгән өлкән кешеләр һәм балаларҙың ҡәберлектәре табылған. Бында рәссам Хаймондың лекитосы (ваза), [Коринф] тибындағы Чердак (Аттика) скайфосы артефакты (б. э. 470 йыл)
Б.э. III быуатынан һаҡланған — алтын биҙәүестәр, көмөш һәм бронза һауыттар, мәрйен һәм тәңкәләр — хәҙерге ваҡытта Цихисдзири хазинаһы булараҡ билдәле предметтар коллекцияһы бында 1907 йылда табылған һәм Рәсәй Изге Петербургындағы Эрмитаж музейына бирелгән. Коллекцияның бер өлөшө инталия тау гәлсәренән яһалған рим императоры Lucius Verus тип йөрөтөлгән һаҡаллы ир-атты кәүҙәләндерә: алтын ялатылған дизайны, ә һын үтә күренмәле материал аша күренһен өсөн ташы шымартылған. Өлкәлә римлеләр булғанын тағы ла Цихисдзири емереклектәре араһында «VEX [illatio] FA [siana]» тип уҡылған ҙур таш табылғаны лә дәлилләй. Ул көньяҡта, Фазис ҡалаһында рим хәрби оҫтаханаһында яһалған — был кирбес хәҙер Грузияның баш ҡалаһы Тбилисиҙағы Симон Джанашия музейында һаҡлана[1].
Архитектураһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Цихисдзири ҡәлғәһе ике ҡатлы стена менән үҙ-ара тоташтырылған ике яр буйы тауҙарында урынлашҡан. Майҙаны яҡынса 1,5 булған цитадель территорияһында VI б. ҡараған үлсәме 33×17,80 м булған, нартекслы, сығып торған апсидалы, иҙәнендә мозаика ҡалдыҡтары булған өс нефлы базилика емеректәре, береһе христиан осороноҡо, ә икенсеһе урта быуаттарға ҡараған ике сиркәү бар. Базилика эргәһендә VI быуат мунсаһы (9,5х6,5 м) һәм һыу цистернаһы тора. Цитаделдән төньяҡтараҡ ҡала тораҡтары емереклектәре һәм йәҙәрләгән ҡәберлектәр бар. Был ҡоролмалар һуңғы антиклыҡ осоронда һәм урта быуаттарҙа төҙөлгән[2].
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Борон бында лаздар йәшәгән. VI быуатта византия императоры Юстиниан бында «Петр Ҡәлғәһе» төҙөгән.
Ул 1877 йылдың 11 һәм 12 июлендәге Цихисдзири һуғышы, шулай уҡ 1878 йылдың 18 ғинуарындағы Цихисдзири икенсе позицияларына һөжүме 1877 йылғы рус-төрөк һуғышы менән бәйле[3] Санкт-Петербург Дан Колоннаһында иҫкә алына. Край Рәсәй составына ҡушылғандан һуң, ҡасабала артабан пансионатҡа әйләнгән (Фән, Сastello Mare) Скаржинский дачаһы төҙөлгән.
Халҡы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2014 йылғы милли йәниҫәп мәғлүмәттәре бьуйынса Цихисдзириҙа 2472 кеше йәшәгән.[4] Уларҙың күпселеге (97 %) этник грузиндар[5]
| - | Халҡы | 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу | 2014 йылғы халыҡ иҫәбен алыу | - | Барлығы | 2,253[6] |
|---|
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ https://yandex.ru/maps/org/natsionalny_muzey_gruzii/240626106919/?ll=44.800335%2C41.696503&source=wizbiz_new_text_single&z=18
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1326870
- ↑ /Санкт-Петербург" rel="mw:WikiLink" data-linkid="55" data-cx='{«adapted»: true, «sourceTitle»:{«title»:"Санкт-Петербург","thumbnail":{«source»:"http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/SPB_Collage_2014-3.png/57px-SPB_Collage_2014-3.png","width":57,"height":80},"description":"город федерального значения, административный центр Ленинградской области, бывшая столица России","pageprops":{«wikibase_item»:"Q656"},"pagelanguage":"ru"},"targetTitle":{«title»:"Санкт-Петербург","thumbnail":{«source»:"http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/St._Petersburg_Montage_2016.png/57px-St(недоступная ссылка).
- ↑ მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ნოემბერი 2014). Дата обращения: 26 ივლისი 2016.
- ↑ georgia-ethnic-2014
- ↑ «GeoCensus2002»> [http : //geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/II%20tomi%20.pdf საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები, ტომი II [Результаты первой национальной переписи населения Грузии в 2002 году, том II]] (билдәһеҙ). Национальная статистическая служба Грузии (2003). Дата обращения: 8 октябрь 2016. 2018 йыл 28 сентябрь архивланған.
Тәҡдимдәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
|
Цихисдзири (Аджария) Викимилектә |
|---|
- Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border 1828–1921. — Cambridge: Cambridge University Press.
- Georgia in Antiquity: A History of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. — Oxford: Oxford University Press. — ISBN 0-19-814473-3.
- ციხისძირი [Tsikhisdziri] // ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)]. — 1st. — Tbilisi: Georgian National Museum. — P. 588–592. — ISBN 978-9941-15-896-4.
- The Basilica at Petra (Tsikhisdziri) // Medieval ports in North Aegean and the Black Sea: links to the maritime routes of the East; International Symposium, Thessalonike, 4–6 December 2013; Proceedings. — Thessalonike. — P. 367–376. — ISBN 978-960-9677-01-1.
- Littoral fortifications in South-West Georgia // Medieval ports in North Aegean and the Black Sea: links to the maritime routes of the East; International Symposium, Thessalonike, 4–6 December 2013; Proceedings. — Thessalonike. — P. 276–283. — ISBN 978-960-9677-01-1.
- Georgia in Roman Times (1st to 4th Centuries AD) // Hadrian: Art, Politics & Economy. — British Museum Research Publication #175. — P. 148–165. — ISBN 978-0-86159-175-6.
- Pichvnari and its environs. — Paris: Presses Univ. Franche-Comté. — ISBN 2-913322-42-5.