Ҙур көйөлдө

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҙур көйөлдө
Рәсем
Ауырлығы 76 грамм[1], 742 грамм[2] һәм 869 грамм[2]
Халыҡ-ара ғилми атамаһы Numenius arquata L., 1758[3][4][5][…]
Таксономия рангыһы Төр[3][4][6][…]
Яҡындағы юғарыраҡ кимәлдәге таксон Кроншнепы[d][3]
Таксондың халыҡ атамаһы Eurasian Curlew[4][7][5][…], Brachvogel[8][9], Большой кроншнеп[4][5][8][…], Zarapito real[4][5][8][…], Courlis cendré[4][7][5][…], Chiurlo maggiore[4][5][8][…], Wulp[4][5][8][…], Storspove[4][5][8][…], Storspove[4][5][8][…], Europese Wulp (Grootwulp)[4][5][8][…], ダイシャクシギ[4][5][8][…], gylfinir[10], kuovi[4][5][11][…], suurkoovitaja[4][5][8][…], koliha velká[4][5][8][…], nagy póling[4][5][8][…], kulik wielki[4][5][8][…], hvizdák veľký[4][5][8][…], storspov[4][5][8][…], becut eurasiàtic[4][5][8][…], maçarico-real[4][5][8][…], veliki škurh[4][5][8][…], นกอีก๋อยใหญ่[4][5][8][…], Curlew[7], didžioji kuolinga[4][5][8][…], Fjöruspói[5][9][8], Gajahan besar[5][9][8], (kuitala), kluite[4][5][8], wulp[12], courlis cendré[12], curlew, eurasian curlew[12], Großer Brachvogel[4][5], Grosser Brachvogel[12], кульон великий[8][9], Stuoraguškkástat[8][9], Crotach, Kefeleg-aod, Guilbneach, Crottag, Gelvynak, kuitala[9], veliki pozviždač[9], 白腰杓鹬[13][14] һәм algaraván[15]
Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау берлегенең һаҡ статусы близки к уязвимому положению[d][16]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Канатлары киңлеге 0,97 метр[17]
Төр ареалы картаһы
Status in the Red List of Threatened Species in the Czech Republic critically endangered[d][18]
Размер выводка 4[19]
Яиц инкубационный период 28 тәүлек[20]
Commons-logo.svg Ҙур көйөлдө Викимилектә

Ҙур көйөлдө[21] — һаралйындар ғаиләһенән ҡош төрө (рус.большой кроншнеп)

Тышҡы күренеше[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҙур көйөлдө 50 һәм 60 сантиметрға тиклем етә,  ауырлығы 600 г алып 1000 г тиклем тарта. Ҡанаттарының ҡоласы  80 см алып 100 см  тәшкил итә. Улар һаралйындар ғаиләһенең иң эре вәкилдәре һәм  Европала йыш осраусы көйөлдөләр булып тора. Ҙур көйөлдөнөң үҙенсәлекле  һыҙаты булып уның оҙон һәм аҫҡа һонолған суҡышы тора. Инә ҡош, ҡағиҙә булараҡ, ата ҡоштан бер аҙға ҙурыраҡ, ә уның суҡышы тағы ла оҙонораҡ һәм нығыраҡ бөгөлгән. Бынан тыш, ике енес араһында тышҡы айырма юҡ. Ҙур көйөлдөнөң төҫө башлыса ябай, ҡауырһыны төрлө һыҙыҡтар һәм тимгелдәр менән аҡһыл көрән төҫтән һоро-көрән төҫкә тиклем үҙгәрә. Тауышы оҙон, һағышлы  тиерлек, «кури-ли» кеүек яңғырай. Күберәк  ата ҡоштар  йырлай, уның ярҙамында улар үҙҙәренең оялау участкаларын билдәләйҙәр. 

Таралыуы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҙур көйөлдө осоуҙа
Numenius arquata

Ҙур көйөлдө һаҙлыҡлы һәм башҡа дымлы урындарҙа оя ҡора. Ҡышын улар яр буйҙарында һәм кипкән һаҙлыҡтарҙа, ҡитға эсендә  —баҫыуҙарҙа һәм һыубаҫар туғайҙарҙа йәшәй.  Уларҙың төп таралыу ареалы булып  Төньяҡ һәм  Үҙәк Европа, шулай уҡ Британия утрауҙары тора. Ҡышҡы осорҙа был ҡоштар  Көнбайыш һәм Көньяҡ Европа яры буйҙарына осош яһай. Ҙур көйөлдөләр шулай уҡ Азияның күп өлөшөндә осрай, уларҙың ареалы көнсығышта Байкал күле һәм Манчжурияға тиклем, көньяҡта Ҡырғыҙстанға тиклем етә. 

Туҡланыуы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Көйөлдөнөң аҙығы булып бөжәктәр, селәүсендәр, моллюскылар тора, уларҙы ерҙән оҙон суҡышы менән йыя.  Шул уҡ ваҡытта ҡаты тышлыҡтың эсенән ҡусҡарҙары сығарып алыу өсөн суҡышын пинцет сифатында ла ҡуллана.

Үрсеүе[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ояһын ерҙә яҫы уйымда төҙөй, унда үлән һала.  Бер тапҡыр ятҡанда дүртешәр йомортҡа һала. 

Төрсәләре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Stamps of Kazakhstan, 2013-63.jpg

Ҙур көйөлдөнөң ике төрсәһе бар.  Numenius arquata arquata Европала осрай, ә Волга-Урал һыҙатынан көнсығыштараҡ Numenius arquata orientalis төрө тереклек итә.  Дөйөм алғанда, ҡоштоң һуңғы төрсәһе асығыраҡ, ә ҡауырһынындағы ҡарағусҡыл штрихтар күпкә вағыраҡ. Суҡышы бер аҙ оҙонораҡ, шулай уҡ ҡанаттары ла оҙонораҡ. Ике төрсә лә Волга һәм Уралда береһе икенсеһенә талғын күсә һәм тышҡы күренеше буйынса һиҙелмәй тиерлек. 

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ Lislevand T., Figuerola J., Székely T. Avian body sizes in relation to fecundity, mating system, display behavior, and resource sharing (ингл.) // Ecology / Ecological Society of America — USA: Ecological Society of America, 2007. — Vol. 88, Iss. 6. — P. 1605—1605. — 1 p. — ISSN 0012-9658; 1939-9170 — doi:10.1890/06-2054
  2. ↑ 2,0 2,1 Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa (ингл.): The Birds of the Western Paleartic — OUP.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Integrated Taxonomic Information System (ингл.) — 1996.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 IOC World Bird List Version 6.3 — 2016. — doi:10.14344/IOC.ML.6.3
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 5,22 5,23 5,24 5,25 5,26 IOC World Bird List Version 6.4 — 2016. — doi:10.14344/IOC.ML.6.4
  6. ↑ IOC World Bird List. Version 7.2 — 2017. — doi:10.14344/IOC.ML.7.2
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Красная книга — 1964.
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 8,14 8,15 8,16 8,17 8,18 8,19 8,20 8,21 8,22 8,23 8,24 IOC World Bird List. Version 10.1 — 2020. — doi:10.14344/IOC.ML.10.1
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 IOC World Bird List. Version 10.2 — 2020. — doi:10.14344/IOC.ML.10.2
  10. ↑ Gwefan Llên Natur
  11. ↑ https://laji.fi/taxon/MX.27613 — 2012.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Бельгийский список видов
  13. ↑ (unspecified title) — doi:10.17520/BIODS.2021201
  14. ↑ (unspecified title) — doi:10.17520/BIODS.2021396
  15. ↑ http://www.sabencia.net/nomenclator.php
  16. ↑ The IUCN Red List of Threatened Species 2021.3 — 2021.
  17. ↑ Alerstam T., Rosén M., Bäckman J., Hellgren O. Flight speeds among bird species: allometric and phylogenetic effects (ингл.) // PLoS Biol. / J. A. Eisen — PLoS, 2007. — Vol. 5, Iss. 8. — P. e197. — ISSN 1544-9173; 1545-7885 — doi:10.1371/JOURNAL.PBIO.0050197 — PMID:17645390
  18. ↑ https://portal.nature.cz/publik_syst/nd_nalez-public.php?idTaxon=1283 (чеш.) — Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky.
  19. ↑ Jetz W., Sekercioglu C. H., Böhning-Gaese K. The worldwide variation in avian clutch size across species and space (ингл.) // PLoS Biol. / J. A. Eisen — PLoS, 2008. — Vol. 6, Iss. 12. — P. 2650—7. — ISSN 1544-9173; 1545-7885 — doi:10.1371/JOURNAL.PBIO.0060303 — PMID:19071959
  20. ↑ https://app.bto.org/birdfacts/results/bob5410.htm (ингл.) — 1932.
  21. ↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — С. 85. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Lars Jonsson: Die Vögel Europas und des Mittelmeerraumes — Kosmos-Naturführer, Franckh-Kosmos Stuttgart 1992/1999, ISBN 3-440-06357-7  (нем.)(нем.)

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҙур_көйөлдө&oldid=1211739 ҡабул ителгән