Ҡара тумыртҡа

Ҡара тумыртҡа
Ата ҡош
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Суб-тип:  Икенсел ауыҙлылар Тип:  Хордалылар Клада:  Баш һөйәклеләр Суб-тип:  Умыртҡалылар Инфратип:  Башһөйәклеләр Супер-класс:  Дүрт аяҡлылар Класс:  Ҡоштар Ярым класс:  Яңы аңҡаулылар Отряд:  Тумыртҡа һымаҡтар Ғаилә:  Тумыртҡалар Суб-ғаилә:  Picinae Ырыу:  Ҡара тумыртҡа Вид:  Ҡара тумыртҡа
Халыҡ-ара фәнни исеме
Dryocopus martius (Linnaeus, 1758)
Ареал
Һаҡлау статусы
Ҙур хәүеф янамай IUCN 3.1 Least Concern : 141769
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   554101 NCBI   187859 EOL   1177481

Ҡара тумыртҡа, ҡара туҡран (урыҫ. желна) (лат. Dryocopus martius)

Ҡылыҡһырлама

Ҡарға ҙурлыҡ. Беҙҙең яҡтағы ин, ҙур тумыртҡа. Осҡанда оҙон ҡойроғо күҙгә ташлана. Тоноҡ ҡара төҫтә. Түбәһендә ҡыҙыл бүрке бар, Күҙҙәре ҡыҙыл. Башҡа тумыртҡаларҙан ҙурлығы, ҡара төҫө менән айырыла.

Йәш тумыртҡа

Тауышы

Тауышы: «кли-кли-кли» йәки ҡарлыҡҡан «күәәә».

Йәшәү рәүеше

Бейек ағаслы ҡуйы урманда йәшәй. Ағас бөжәктәре, ҡарағай һәм шыршы орлоҡтары менән туҡлана. Улаыраҡ ҡош, һирәк осрай. Ағас ҡыуыштарында оялай. 3—5 бөртөк аҡ йомортҡаһы була. Зарарлы бөжәктәрҙе ҡырып, файҙа килтерә. Солоҡ һәм умарта хужалығы өсөн бер аҙ зыяны бар.

Ҡара тумыртҡа эшкәрткән ағас

Ата ҡош себештәре менән

Әҙәбиәт

• А. И. Иванов, Е. В. Козлова, Л. А. Портенко, А. Я. Тугаринов. Том 2. // Птицы СССР — М.: Издательство Академии наук СССР, 1953. — 344 б.
• Ф. Зауэр. Птицы - обитатели лугов, полей и лесов — Москва: Астрель, 2002. — 286 б. — ISBN 5-271-03191-8.
• А. С. Мальчевский, Ю. Б. Пукинский Птицы Ленинградской области и сопредельных территорий — Ленинград: Издательство Ленинградского университета, 1983.
• Рябицев В. К. Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель — Екатеринбург: Изд-во Уральского университета, 2001. — 608 б. — ISBN 5-7525-0825-8.
• Степанян Л. С. Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий — М.: Академкнига, 2003. — 727 б.
• S. Cramp, K.E.L. Simmons Vol. IV - Terns to Woodpeckers // The Birds of the Western Palearctic — Oxford University Press, 1985. — 960 б. — ISBN 0-19-857507-6. (инг.)
• Jerome A. Jackson (Ред), Walter J. Bock (Ред), Donna Olendorf (Ред) Volume 08 - Birds I // Grzimek's Animal Life Encyclopedia, Edition 2 — Farmington Hill, Michigan: Gale Group, 2002. — 630 б. — ISBN 0787657840. (инг.)
• Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant Птицы Европы = Birds of Europe — United States: Princeton University Press, 2000. — 400 б. — ISBN 978-0-691-05054-6. (инг.)
• H. Winkler & D. Christie Vol. 7 - Jacamars to Woodpeckers. Family Picidae (Woodpeckers) // Handbook of the Birds of the World — Lynx Edicions, 2002. — 613 б. — ISBN 84-87334-37-7. (инг.)

Һылтанмалар

• Описание и распространение желны. Позвоночные животные России. Институт РАН им А. Н. Северцова. Тәүге сығанаҡтан архивланған 28 август 2011. 24 апреля 2010 тикшерелгән.
• Фотографии, звуковые файлы и видеоклипы с участием желны. Internet Bird Collection. Lynx. Тәүге сығанаҡтан архивланған 28 август 2011. 24 апреля 2010 тикшерелгән.
• Желна. Энциклопедия Брема. povodok.ru. Тәүге сығанаҡтан архивланған 28 август 2011. 24 апреля 2010 тикшерелгән. 2008 йылдың 24 октябрь көнөндә архивланған.