Деизм
Деи́зм (лат. deus — Илаһ) — алланың ғаләмде барлыҡҡа килтереүен, ләкин тәбиғәткә һәм йәмғиәт тормошона йоғонто яһай алмауын раҫлаусы дини-фәлсәфәүи тәғлимәт[1]; ғаләмде барлыҡҡа килтереүсе — алла, ләкин ул тәбиғәткә һәм йәмғиәткә йоғонто яһамай тип раҫлаған тәғлимәт[2].
Илаһты доньяның йәшәү ҡанундары нигеҙҙәрен тыуҙырған доньяүи аң, аҡыл тип таный, әмма доньялағы хәлдәрҙең үҙгәрешенә ҡатнашмай тигән фекерҙе алға һөрә. Деизмға нигеҙ һалыусы булып инглиз философы лорд Чербери (XVII быуат) һанала. Әлеге тәғлимәт Мәғрифәтселек осорондағы фекер эйәләре араһында киң тарала.
Күренекле деистар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Герберт Чербери[3]
- Вольтер[3]
- Жан-Жак Руссо[3]
- Томас Пейн[4]
- Томас Джефферсон[3]
- Джон Толанд[3]
- Энтони Эшли Купер Шефтсбери[3]
- Исаак Ньютон[5]
- Жан Батист Ламарк[6]
- Бенджамин Франклин[7].
- Герман Самуил Реймарус[8]
- Джон Энтони Коллинз[9]
- Ломоносов Михаил Васильевич[10]
- Фонвизин Денис Иванович
- Радищев Александр Николаевич[10]
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Русско-башкирский словарь (под редакцией З. Г. Ураксина, 2005)
- ↑ Русско-башкирский словарь общественно-политических терминов. (Г. К. Кунафина, Т. Д. Ишкина, 2001)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Религиоведение. Учебное пособие и Учебный словарь-минимум по религиоведению. Под ред. проф. И. Н. Яблокова. М.: Гардарики, 2000.
- ↑ Modern History Sourcebook: Thomas Paine: Of the Religion of Deism Compared with the Christian Religion 2014 йыл 14 август архивланған.
- ↑ Кузнецов Б. Г. Ньютон. — М.: Мысль, 1982. — (Мыслители прошлого).
- ↑ Л.Я.Бляхер, Б.Е.Быховский, С.Р.Микулинский и др. История биологии с древнейших времен до начала XX века. — М.: Академия наук СССР, 1972.
- ↑ Деизм(недоступная ссылка) (недоступная ссылка с 11-05-2013 (4204 дней)) / Религия: Энциклопедия / сост. и общ. ред. А. А. Грицанов, Г. В. Синило. — Минск: Книжный Дом, 2007.— 960 с.— (Мир энциклопедий)
- ↑ Герман Реймарус. Из «Библиологического словаря» священника Александра Меня 2011 йыл 11 ноябрь архивланған.
- ↑ Коллинз, Джон-Энтони // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- ↑ 10,0 10,1 О.Маслобоева Философия для студентов экономических вузов. Краткий курс. Гл. 11 — Русская философия // Спб., Питер, 2006
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Татар энциклопедияһы 2016 йыл 4 март архивланған.
- Деизм // Православная Богословская Энциклопедия. Том 4. Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник» за 1903 г.