Тауыш: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

Һыҙылған

16:14, 24 октябрь 2017 өлгөһө

Тауыш — механик тирбәлеүҙәрҙең ҡаты, шыйыҡ һәм газ хәлендәге мөхиттә тығыҙ тулҡын рәүешендә таралыуынан хасил булған физик күренеш. Тар мәғәнәлә тауыш атамаһы ошо тирбәлеүҙәрҙең хайуандар һәм кешенең һиҙеү ағзалары тарафынан нисек ҡабул итеүен аңлата^[1].

Һәр төрлө тулҡын кеүек, тауыш та амплитуда менән характерлана. Ғәҙәти кеше 16—20 Гц-тан алып 15—20 кГц-ҡа тиклемге йышлыҡ диапазонындағы тауыш тирбәлеүҙәрен ишетергә һәләтле^[2]. Кеше ишетерлек диапазондан түбәнерәк булған тауыш инфратауыш (инфразвук); юғарыраҡтары: 1 ГГц-ҡа тиклеме — ультратауыш (ультразвук), 1 ГГц-тан күберәге — гипертауыш (гиперзвук) тип аталып йөрөтөлә. Тауыштың көсө нәтижәле тауыш баҫымы, йышлыҡ һәм тирбәлеү формаһына, ә тауыш юғарылылығы — йышлыҡҡа ҡына түгел, ә тауыш баҫымының кимәленә лә бәйле.

Ишетелгән тауыштар араһынан бигерәк тә фонетик, һөйләү телмәрен тәшкил иткән телмәр тауыштарын һәм фонемаларҙы, шулай уҡ музыка нигеҙендә ятҡан музыкаль тауыштарҙы айырып ҡарарға кәрәк. Музыкаль тауыштар бер генә түгел, ә бер нисә тонды, ҡайһы саҡта киң йышлыҡтағы диапозондарҙа булған шау-шыу өлөштәрен дә үҙ эсенә ала.

Тауыш тураһында төшөнсә

Һауалағы тауыш тулҡындары — бер-береһе менән аралашыусы ҡыҫыу һәм бушатыу өлкәләре.

Иҫкәрмәләр

↑ Книга:Физическая энциклопедия||автор=И. П. Голямина|статья=Звук|ссылка=http://www.femto.com.ua/articles/part_1/1222.html%7Cстраницы=
↑ Слух — общая информация

Әҙәбиәт

Звук // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Радзишевский А. Ю. Основы аналогового и цифрового звука. — М.: Вильямс, 2006. — С. 288. — ISBN 5-8459-1002-1.

[1] Книга:Физическая энциклопедия||автор=И. П. Голямина|статья=Звук|ссылка=http://www.femto.com.ua/articles/part_1/1222.html%7Cстраницы=

[2] Слух — общая информация

[1]

[2]

@@ 1 юл: / 1 юл: @@
 '''Тауыш''' — механик тирбәлеүҙәрҙең ҡаты, шыйыҡ һәм газ хәлендәге мөхиттә тығыҙ тулҡын рәүешендә таралыуынан хасил булған физик күренеш. Тар мәғәнәлә тауыш атамаһы ошо тирбәлеүҙәрҙең хайуандар һәм кешенең һиҙеү ағзалары тарафынан нисек ҡабул итеүен аңлата<ref>Книга:Физическая энциклопедия||автор=И. П. Голямина|статья=Звук|ссылка=http://www.femto.com.ua/articles/part_1/1222.html|страницы=</ref>.
-Һәр төрлө тулҡын кеүек, тауыш та [[амплитуда]] менән характерлана. Ғәҙәти кеше 16—20 Гц-тан алып 15—20 кГц-ҡа тиклемге йышлыҡ 	диапазонындағы тауыш тирбәлеүҙәрен ишетергә һәләтле<ref>[http://www.zdo-rov.ru/sluh-obcshaja-informacija Слух — общая информация]</ref>. Кеше ишетерлек диапазондан түбәнерәк булған тауыш ''инфратауыш (инфразвук)''; юғарыраҡтары: 1 ГГц-ҡа тиклеме — [[ультратауыш]] (ультразвук), 1 ГГц-тан күберәге — ''гипертауыш (гиперзвук) '' тип аталып йөрөтөлә.
+Һәр төрлө тулҡын кеүек, тауыш та [[амплитуда]] менән характерлана. Ғәҙәти кеше 16—20 Гц-тан алып 15—20 кГц-ҡа тиклемге йышлыҡ 	диапазонындағы тауыш тирбәлеүҙәрен ишетергә һәләтле<ref>[http://www.zdo-rov.ru/sluh-obcshaja-informacija Слух — общая информация]</ref>. Кеше ишетерлек диапазондан түбәнерәк булған тауыш ''инфратауыш (инфразвук)''; юғарыраҡтары: 1 ГГц-ҡа тиклеме — [[ультратауыш]] (ультразвук), 1 ГГц-тан күберәге — ''гипертауыш (гиперзвук) '' тип аталып йөрөтөлә. Тауыштың көсө нәтижәле тауыш баҫымы, йышлыҡ һәм тирбәлеү формаһына, ә тауыш юғарылылығы — йышлыҡҡа ҡына түгел, ә тауыш баҫымының кимәленә лә бәйле.
+Ишетелгән тауыштар араһынан бигерәк тә фонетик, һөйләү телмәрен тәшкил иткән телмәр тауыштарын һәм [[фонема]]ларҙы, шулай уҡ [[музыка]] нигеҙендә ятҡан музыкаль тауыштарҙы айырып ҡарарға кәрәк. Музыкаль тауыштар бер генә түгел, ә бер нисә тонды, ҡайһы саҡта киң йышлыҡтағы диапозондарҙа булған шау-шыу өлөштәрен дә үҙ эсенә ала.
+== Тауыш тураһында төшөнсә ==
+[[Файл:Soundwaves.png|мини|Һауалағы тауыш тулҡындары — бер-береһе менән аралашыусы ҡыҫыу һәм бушатыу өлкәләре.]]