Пабло Неруда
| Пабло Неруда | |
| Pablo Neruda | |
 | |
| Исеме: |
Рикардо Элиэсер Нефтали Рейес Басоальто |
|---|---|
| Псевдонимдары: |
Пабло Неруда |
| Тыуған көнө: | |
| Тыуған урыны: |
Чили, Парраль ҡалаһы |
| Вафат булған көнө: |
23 сентябрь 1973 (69 йәш) |
| Вафат булған урыны: | |
| Гражданлығы: | |
| Эшмәкәрлеге: | |
| Жанр: | |
| Әҫәрҙәре яҙылған тел: | |
| Премиялары: |
«Халыҡтар араһында тыныслыҡты нығытыу өсөн» Халыҡ-ара Сталин премияһы (1953) |
Па́бло Неру́да (исп. Pablo Neruda — төп исем-шәриф итеп ҡабул ителгән псевдоним; тыуғандағы исеме: Рика́рдо Элиэ́сер Нефтали́ Ре́йес Басоа́льто, исп. Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto; 12 июль 1904 йыл — 23 сентябрь 1973 йыл) — Чили шағиры, дипломат һәм сәйәси эшмәкәр, Чили Республикаһы сенаторы, Чили Коммунистар партияһы Үҙәк комитеты ағзаһы. Чилиҙың Әҙәбиәт буйынса милли премияһы (1945), «Халыҡтар араһында тыныслыҡты нығытыу өсөн» Халыҡ-ара Сталин премияһы (1953) һәм Әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы лауреаты (1971).
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Пабло Неруда 1904 йылдың 12 июлендә Чилиҙың үҙәк өлөшөндә урынлашҡан Парраль исемле ҙур булмаған ҡалала тыуған. Уның атаһы, Хосе дель Кармен Рейес Моралес, тимер юл эшсеһе була. Йәһүд милләтле әсәһе, Роза Нефтали Басоальто Опасо, мәктәп уҡытыусыһы, Рикардо бәләкәй саҡта туберкулёздан вафат була. Ул үлгәндән һуң сабыйҙың атаһы икенсегә өйләнә һәм яңы ҡатыны Тринидад Кандиа, улы Рикардо менән Чилиҙың көньяғындағы ошо исемдәге коммуна, Каутин провинциияһының һәм Араукания өлкәһенең административ үҙәге булған Темуко ҡалаһына күсеп китә.
Рикардо Рейес ун йәшендә шиғырҙар яҙа башлай. Уның тәүге ижади аҙымдары өсөн тағы ла ике йылдан билдәле чили шағиры Габриэла Мистраль менән танышыу ыңғай йоғонто яһай. 1920 йылда йәш шағир, улының әҙәбиәт менән шөғөлләнеүен өнәп бөтмәгән атаһы менән конфликтҡа инмәҫ өсөн, «Сельва аустраль» журналында шиғырҙарын чех яҙыусыһы Ян Неруда исеменән алынған «Пабло Неруда» псевдонимы менән баҫтыра. Һуңынан был псевдоним әҙиптең рәсми исеменә әйләнә.
1921 йылда Неруда Сантьяго педагогия институтының француз теле бүлегенә уҡырға инә. Тиҙҙән «Хувентуд» гәзитендә быҫылған «Байрам йыры» («Праздничная песня») шиғыры өсөн Чили студенттар федерацияһы ойошторған конкурста беренсе урын ала. 1923 йылда Неруда үҙ иҫәбенә «Собрание закатов» (1923) исемле тәүге шиғыр йыйынтығын нәшер итә. Әҫәрҙәр ҙур уңыш ҡаҙана, һәм был шағирға «Двадцать стихотворений о любви и одна песнь отчаяния» (1924) тигән китабына сығарыусы табырға ярҙам итә. Был йыйынтыҡ йәш авторға бар Латин Америкаһында киң билдәлелек алып килә.
1926 йылда донъя күргән «Попытка бесконечного человека» шиғыр йыйынтығында Неруда быға тиклемге ижады өсөн характерлы булған модернизмдан авангардизмға күсә. Шул уҡ йылда Неруда Томас Лаго менән берлектә аҡ шиғыр менән яҙылған «Кольца» китабын һәм «Обитатель и его надежда» исемле авангардизм стилендәге ҙур булмаған романанын баҫтыра.
Китаптары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Crepusculario / Собрание закатов (1922)
- Veinte poemas de amor y una canción desesperada / Двадцать стихотворений о любви и одна песня отчаяния (1924)
- El habitante y su esperanza / Обитатель и его надежда (1926)
- Anillos / Кольца (1926, совместно с Томасом Лаго)
- Tentativa del hombre infinito / Попытка бесконечного человека (1926)
- El hondero entusiasta, 1923—1924 / Восторженный пращник (1933)
- Residencia en la tierra / Местожительство — Земля (1933, 1935)
- España en el corazón / Испания в сердце (1937)
- Nuevo canto de amor a Staingrado / Новая песнь любви к Сталинграду (1943)
- Tercera residencia / Третье местожительство (1947)
- Canto general / Всеобщая песнь (1950)
- Los versos del capitán: Poemas de amor / Стихи Капитана (1952)
- Las uvas y el viento / Виноградники и ветер (1954)
- Odas elementales / Оды изначальным вещам (1954)
- Nuevas odas elementales / Новые оды изначальным вещам (1955)
- Tercer libro de las odas / Третья книга од (1957)
- Estravagario / Эстравагарио (1958)
- Cien sonetos de amor / Сто сонетов о любви (1959)
- Navegaciones y regresos / Плавания и возвращения (1959)
- Las piedras de Chile / Камни Чили (1960)
- Canción de gesto / Героическая песнь (1960)
- Cantos ceremoniales / Ритуальные песни (1962)
- Plenos poderes / Полномочный представитель (1962)
- Memorial de Isla Negra / Мемориал Чёрного острова (1964)
- Arte de pájaros / Искусство птиц (1966)
- Una casa en la arena / Дом на песке (1966)
- Fulgor y muerte de Joaquín Murieta / Сияние и смерть Хоакина Мурьеты (1967)
- La Barcarola / Баркарола (1967)
- Las manos del día / Руки дня (1968)
- Maremoto / Маремото (1968)
- Aun / И всё же (1969)
- Fin de mundo / Конец света (1969)
- Las piedras del cielo / Камни неба (1970)
- La espada encendida / Раскалённая шпага (1972)
- Geografía infructuosa / Бесплодная география (1972)
- Incitación al Nixonicidio y alabanza de la revolución chilena / Призыв к расправе над Никсоном и хвала чилийской революции (1973)
- La rosa separada / Отделённая роза (1973)
- El mar y las campanas / Море и колокола (1973)
- Corazón amarillo / Жёлтое сердце (1974)
- 2000 (1974)
- Elegía / Элегия (1974)
- Defectos escogidos / Избранные недостатки (1974)
- Libro de las preguntas / Книга вопросов (1974)
- Jardín de invierno / Зимний сад (1974)
- Confieso que he vivido / Признаюсь: я жил 2016 йыл 12 декабрь архивланған. (1974)
Рус теленә тәржемәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Испания в сердце. Пер. И. Эренбурга. — М.: Гослитиздат, 1939.
- Стихи. — М.: Изд-во иностр. лит., 1949.
- Да пробудится лесоруб! — М.: Правда, 1950.
- Избранное. — М.: Гослитиздат, 1954.
- Всеобщая песнь. М.: Изд-во иностр. лит., 1954.
- Избранные произведения в 2 т. — М.: Гослитиздат, 1958.
- Плаванья и возвращения. Пер. М. Алигер, О. Савича. — М.: Прогресс, 1964.
- Птицы Чили. Пер. О. Савича. — М.: Худ. лит., 1967.
- Четыре времени сердца. — М.: Худ. лит., 1968.
- Звезда и смерть Хоакина Мурьетты. Пер. П. Грушко. — М.: Искусство, 1971.
- Ода типографии. Пер. П. Грушко. — М.: Книга, 1972.
- “Я буду жить...” — М.: Детская литература, 1976.
- Местожительство — Земля. — М.: Прогресс, 1977.
- Собрание сочинений в 4 т. — М.: Художественная литература, 1978.
- Признаюсь: я жил. Воспоминания. Пер. Л. Синянской, Э. Брагинской. — М.: Политиздат, 1978.
- Время жизни. — М.: Молодая гвардия, 1982.
- И всё-таки я жил! Пер. И. Гасымова. — Баку: Азернешр, 1988.
- Стихотворения. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2006.
- Обитатель и его надежда. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2006.
- Камни неба. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2008.
- Сумасбродяжие. Три книги стихотворений. Пер. П. Грушко. — М.: Зебра-Е, 2010.
- Книга вопросов. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2011.
- Море и колокола. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2011.
- Зимний сад. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2016.
- Оды изначальным вещам. Вып. 1. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2016.
- Оды изначальным вещам. Вып. 2. Пер. А. Щетникова. — Новосибирск: АНТ, 2016.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Осповат Л. Пабло Неруда: очерк творчества. — М., 1960.
- Плавскин З. Великий чилийский поэт Пабло Неруда. — Л., 1976.
- Тейтельбойм В. Неруда. — М.: Прогресс, 1988.
- Шур Л. А. Пабло Неруда: Библиографический указатель. — М., 1960.
- Feinstein A. Pablo Neruda: A Passion for Life. Bloomsbury, 2004. (ISBN 1-58234-410-8)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Алфавит буйынса шәхестәр
- Алфавит буйынса яҙыусылар
- 12 июлдә тыуғандар
- 1904 йылда тыуғандар
- Чилиҙа тыуғандар
- 23 сентябрҙә вафат булғандар
- 1973 йылда вафат булғандар
- Сантьягола вафат булғандар
- Алфавит буйынса шағирҙар
- Чили шағирҙары
- XX быуат шағирҙары
- Алфавит буйынса Нобель премияһы лауреаттары
- Чили
- Чили шәхестәре
- Нобель премияһы лауреаттары