Украин алфавиты

Кириллица алфавиттар
Славян:
Белорус
Болгар
Серб
Македон
Урыҫ
Украин
Славян булмағандар:
Ҡаҙаҡ
Ҡырғыҙ
Монгол
Таджик
Тарихи:
Иҫке славян әлифбаһы
Румын кириллицаһы
* БМО-ның ағза-илдәренең рәсми алфавиттары ғына күрһәтелгән

Львовта 1574 йылда баҫылған Иван Фёдоров «Азбука»һының беренсе бите.

Тарас Шевченконың «Южнорусский букварь» бите, 1861 йыл. Ярыжкаға ярашлы булыу, рус алфавиты  менән тап килеү миҫалы, XIX быуатта.

Хәҙерге составындағы Украи́н алфави́ты XIX быуат һуңынан йәшәп килә; Ул 33 хәрефле: рус теле менән сағыштырғанда — Ёё, ъ, ы, Ээ, хәрефтәре ҡулланылмай, ләкин Ґґ, Єє, Іі һәм  Її хәрефтәре бар. (1932—1990 йылдарҙа  Ґ хәрефе булмаған, ә нәҙеклек билдәһе иң һуңғы хәреф булып торған). Шулай уҡ  апостроф ( ’ билдәләнә) ҡулланылған һүҙҙәр күп, украин апострофы  рус ҡалынлыҡ айырыу билдәһенә Ъ оҡшаш ҡулланыла (сағыштырығыҙ: рус. предъявлять / укр. пред’являти). Украинский һүҙендә йыш ҡына баҫымды, хаталы итеп, икенсе ижеккә ҡуялар, орфоэпик яҡтан өсөнсө ижеккә ҡуйыу дөрөҫ.

А а	Б б	В в	Г г	Ґ ґ	Д д	Е е
Є є	Ж ж	З з	И и	І і	Ї ї	Й й
К к	Л л	М м	Н н	О о	П п	Р р
С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц
Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ь ь	Ю ю	Я я

Алфавит

№ п.п. Буква Название IPA 1 А а а /ɑ/ /ɑ/, /ɐ/ 2 Б б бе /bɛ/ /b/ 3 В в ве /ʋɛ/ /ʋ/, /w/, /ʍ/, /u̯/ 4 Г г ге /ɦɛ/ /ɦ/ 5 Ґ ґ ґе /gɛ/ /g/ 6 Д д де /dɛ/ /d/ 7 Е е е /ɛ/ /ɛ/, /e/ 8 Є є є /jɛ/ /jе/, /ʲе/ 9 Ж ж же /ʒɛ/ /ʒ/ 10 З з зе /zɛ/ /z/ 11 И и и /ɪ/ /ɪ/ 12 І і і /i/ /i/, /ʲi/, /ɪ/, /ʲɪ/ 13 Ї ї ї /ji/ /ji/, /jɪ/ 14 Й й йот /jɔt/ /j/, /i̯/ 15 К к ка /kɑ/ /k/ 16 Л л ел /ɛl/ /l/ 17 М м ем /ɛm/ /m/

№ п.п. Буква Название IPA 18 Н н ен /ɛn/ /n/ 19 О о о /ɔ/ /ɔ/, /o/ 20 П п пе /pɛ/ /p/ 21 Р р ер /ɛr/ /r/ 22 С с ес /ɛs/ /s/ 23 Т т те /tɛ/ /t/ 24 У у у /u/ /u/, /ʊ/ 25 Ф ф еф /ɛf/ /f/ 26 Х х ха /xɑ/ /x/ 27 Ц ц це /t͡sɛ/ /t͡s/ 28 Ч ч че /t͡ʃɛ/ /t͡ʃ/ 29 Ш ш ша /ʃɑ/ /ʃ/ 30 Щ щ ща /ʃt͡ʃɑ/ /ʃt͡ʃ/ 31 Ь ь м'який знак /mjɐˈkɪj znɑk/ /ʲ/ 32 Ю ю ю /ju/ /jʊ/, /ʲʊ/ 33 Я я я /ja/ /jɐ/, /ʲɐ/

Уҡыу

• А һәр бер осраҡта [a] өнө булып ишетелә, ләкин баҫым алды ижектәрендә бик аҙ тойомланған иренләшеү барлыҡҡа килеү күҙәтелә — [a°] ([ɒ]);
• Г яңғырау тамаҡ йәиһә артҡы тел рәте фрикатив өнө булып ишетелә;
• Ґ рус Г-һына тап килә;
• Е рус Э-һына тап килә;
• Є рус Е-һына тап килә;
• Ж шул уҡ рус өнөнә тап килә, ләкин І алдынан (шулай уҡ Ю, Я) —самалап алғанда, рус һүҙе дрожжи-лағы кеүек, йомшаҡ ишетелә;
• И рус Ы-һына яҡын, әммә бер аҙ йомшағыраҡ;
• I рус И өнөнә яҡын (ҡағиҙә булараҡ, бер аҙ йомшағыраҡ);
• Ї ЙИ һымаҡ уҡыла;
• Й "о" алдынан [j] тартынҡыһын аңлата, ә башҡа позицияларҙа – ижек барлыҡҡа килтермәгән [i] һуҙынҡыһы;
• О бөтөн позицияларҙа ла [o] тип уҡыла, баҫымлы ижек алдынан торған ижектәрҙә  У менән оҡшашлыҡ осрауы мөмкин, бигерәк тә, әгәр һүҙҙә бер нисә иренләшкән һуҙынҡы (у, ю)  булһа;
• Ц ошондай уҡ рус өнөнә тап килә, ләкин  Ь, І, Є, Ю, Я алдынан — йомшаҡ [t͡sʲ];
• Ч Белорус, серб телдәрендәге кеүек ҡаты яңғырай (йәки поляк телендәге CZ һымаҡ), йә чех телендәге кеүек Č (бер аҙ ғына ҡаты), ләкин І, Ю, Я алдынан — йомшара;
• Ш рус телендәге шул уҡ өнгә тап килә, ләкин І һәм башҡа йомшартҡыс һуҙынҡылар алдынан — йомшартылып әйтелә,  рус Щ-һына оҡшаған;
• Щ әҙәби украин әйтелешендә ҡаты [шч], [штш] (поляк бәйләнеше SZCZ) кеүек, І алдынан — [шчь] (поляк ŚĆ) уҡыла.

Компьютерҙарҙа күрһәтеү

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Кириллица в Юникоде

Стандарт украин клавиатураһы түбәндәгесә:

Америка версияһына нигеҙләнгән хәҙерге заман клавиатураһында украин алфавиты хәрефтәрен теҙеп урынлаштырыу (раскладка)(«Я» алдынан «Ґ» бөтә клавиатураларҙа ла булмай — ғәҙәттә уның урынына Shift клавишаһы һуҙыла)

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Украин хәрефтәрен әйтеү һәм файҙаланыу тураһында ентекләп яҙылған мәҡәлә «Украин теле», ә тарихы тураһында — айырым хәрефтәр тураһында мәҡәләләр (таблицаны ҡарағыҙ). Шулай уҡ украин яҙылышының бик боронғо варианттары тураһында мәҡәләләр:
• Ярыжка
• Максимовичевка
• «Днестр русалкаһы» яҙылышы
• Кулишовка
• Драгомановка
• Желеховка