Чёрная гора (Черногора)
| Чёрная гора | |
 | |
| Тау һырты | Черногора[d] |
|---|---|
| Донъя ҡитғаһы | Европа |
| Дәүләт |
 Украина[1] |
| Административ-территориаль берәмек | Ивано-Франковск өлкәһе һәм Украина[1] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 2028 метр |
 | |
 Чёрная гора Викимилектә | |
Чёрная гора (Поп-Иван Черногорский, Черногорец ; укр. Піп Іван) — Черногора һыртының иң бейек түбәләренең береһе, һырттың көньяҡ-көнсығыш осонда, Ивано-Франковск һәм Карпат аръяғы өлкәләренең сигендә урынлашҡан. Бейеклеге 2020,5 м[2]. Поп Иван Черногорский түбәһен, Румыния һәм Украина сигендә урынлашҡан Карпаттың икенсе түбәһе — Поп-Иван Мармарошский менән бутарға ярамай.
Тасуирлама
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Чёрная гора пирамида формаһында, өҫкө өлөшөндә таш һибелмәләре. Ҡомташтарҙан тора. Карпат дәүләт милли паркы сиктәрендә урынлашҡан. Һуғышҡа тиклемге поляк карталарында тау 16-сы бағана кеүек булып билдәләнгән. Башлыса субтропик бейек тау үҫемлектәре менән ҡапланған. Ҡыуаҡлыҡтар (себер артышы, рододендрон) һәм шыршы урмандары (1500—1600 м бейеклектә) таралған.
Тау исемен, риүәйәт буйынса, түбәһендәге рясалы попҡа оҡшаған ҡаяһы өсөн алған. Хәҙер ҡаянан тик һыныҡтары ғына ҡалған. Ысынында тауҙың боронғо исеме «Чёрная гора» булған. Тау был исемен, легендар Довбуш унда шайтанды, йәки «Ҡара бәләне» еңгәндән һуң ала. «Поп-Иван» атамаһын тау карта төҙөгәндә яҙыуҙағы хатанан һуң ала. Хәйер, әлегә тиклем ғалимдар, тауға ҡайһы исеме тәүҙәрәк бирелгән икәнен асыҡлайҙар.
Поп-Иван Черногорский тауы башлыса үҙенең иң түбәһендә урынлашҡа «Аҡ фил» обсерваторияһы менән билдәле. Обсерватория исемен, моғайын, һәр ҡыш ҡар һәм боҙ менән ныҡ итеп ҡапланып, алыҫтан ҙур аҡ йәнлеккә оҡшап ҡалғанға алғандыр.
Обсерватория 1936 йылда төҙөлә башлай, уны төҙөүгә башлыса тирә-яҡ ауылдарҙың кешеләре йәлеп ителә. 1938 йылдың 29 июлендә асыу тантанаһы үтә. Комплекс 43 бинанан тора. Обсерватория биш ҡатлы ҡунаҡхананан, хужалыҡ төкәтмәләренән һәм телескоплы башнянан тора. Башня автоматик рәүештә асыла торған 10 метрлы баҡыр көмбәҙ менән ослана. Бинаның үҙенең электр станцияһы була. Һыу ике ҡеүәтле насос ярҙамында бара.
1939 йылда бина СССР-ға күсә. Бында Советтар Союзында тәүге бейек тауҙағы геофизик обсерватория һәм метеостанция ойошторола. Ләкин һуғыш башланыу менән бында венгр ғәскәрҙәре килә, улар түбәлә күҙәтеү пункты ойошторалар. Венгрҙар киткәндән һуң обсерватория эшен дауам итмәй.
1996 йылдың октябрь айында Яремче ҡалаһында «Поп Иван тауында метеорологик-астрономик обсерватория» мәсьәләһе буйынса фәнни-ғәмәли кәңәшмә уҙғарыла, унда Польша һәм Украинаның төрлө учреждение вәкилдәре ҡатнаша. Әммә һөҙөмтәлә Украинаның Милли фәндәр академияһы уны файҙаланыу кәрәкмәй тип иҫәпләй.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ Лист карты M-35-134 Ворохта. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1976 год. Издание 1978 г.
Топографик картаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Лист карты M-35-134 Ворохта. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1976 год. Издание 1978 г.