Ярлылыҡ

Ярлылыҡ
	Ярлылыҡ
Ҡайҙа өйрәнелә	sociology of poverty[d]
Нимә менән тоташа	феминизация бедности[d]
Relates to sustainable development goal, target or indicator	Цель 1 - Ликвидация нищеты[d]
Обрабатывается, смягчается или управляется	poverty reduction[d]
ICPC 2	Z01
Ҡапма-ҡаршыһы	богатство[d]
	Ярлылыҡ Викимилектә

Ярлылыҡ — индивид, йәки социаль төркөмдөң иҡтисади хәлен тасуирлаусы характеристика, был хәлгә тарығандар йәшәү, хеҙмәткә яраҡлылыҡты һаҡлап ҡалыу, нәҫелде арттырыу кеүек минималь нужаһын үтәй алмай. Ярлылыҡ сағыштырмаса төшөнсә һәм ул тәғәйен йәмғиәттә ҡабул ителгән дөйөм йәшәү стандарты кимәленә бәйле (Джини коэффициенты, Тейл индексы)^[3].

Ярлылыҡтың сәбәптәре

Ярлылыҡ түбәндәге төркөмдәргә ҡараған бер— береһенә бәйле төрлө сәбәптәрҙең эҙемтәһе булып тора:

иҡтисади (эшһеҙлек, социаль тигеҙһеҙлек, шулай уҡ түбән эш хаҡы, түбән хеҙмәт етештереүсәнлеге, сәнәғәт төрөнөң конкурентһыҙлығы),
социаль һәм медицина сәбәптәре (инвалидлыҡ, ҡартлыҡ, ауырыуҙарҙың юғары кимәле, халыҡ һанының ныҡ артыуы),
белем-квалификация (белем кимәленең түбән булыуы, түбән профессиональ әҙерлек),
сәйәси (хәрби конфликттар, халыҡтың күсенергә мәжбүр булыуы),
региональ-географик (региондарҙың тигеҙ үҫешмәүе)^[4]
дини-фәлсәфәүи һәм психологик (дәрүишлек- аскеза, диуана булып йөрөү- юродство)

«Оксфам» халыҡ-ара гумантар ойошмаһының эксперттары фекеренсә, 2010 йылдан башлап, ярлылыҡтың һәм социаль тигеҙһеҙлектең артыуының сәбәптәре:

хәлле кешеләрҙең һалым түләүҙән ҡасырға тырышыуы,
эшселәрҙең эш хаҡы кәмеүе,
хеҙмәткә түләүҙең минималь һәм максималь кимәле араһындағы айырманың артыуы^[5].

Ярлылыҡ кимәлен кәметеү йүнәлештәре һәм механизмдары

Дәүләттең ярлылыҡты кәметеү буйынса саралары:

производствоны үҫтереү өсөн шарттар булдырыу, бының аша халыҡтың килемен арттырыу,
социаль- ориентирланған баҙар иҡтисадына күсеү һәм прогрессив налог индереү аша^[6] байҙар һәм ярлылыр араһында килемде ғәҙелерәк бүлеү,
макроэкономикала тотороҡлоҡ һаҡлау,
инфляцияға ҡаршы сәйәсәт үткәреү,
минималь хеҙмәт хаҡы кимәлен билдәләү,
социаль программалар эшләп сығарыу һәм уларҙы тормошҡа ашырыу механизмын булдырыу^[7],
шартһыҙ төп килемде индереү,
ярлыраҡ илдәрҙән байыраҡ илдәргә иҡтисади миграцияны контролдә тотоу (ярлылыҡты импортлауҙы кәметеү)^[8].

Рәсәйҙә ярлылыҡ

Рәсәй фәндәр академияһының Социология институты директоры Михаил Горшков (2013) фекеренсә, Рәсәйҙә һәр бишенсе кешене ярлы кеше тип атарға була.

2013 йылғы статистика күрһәткестәре буйынса Рәсәйҙә халыҡтың 8,8 %, йәғни (килемдәре билдәләнгән йәшәү минимумынан аҙыраҡ) 12,5 млн ярлы тип атарға була. 2014 йыл башында был күрһәткес 19,8 млн (13,8 %) , 2015 йылдың I кварталында 22,9 млн (15,9 %) етә^[9].

Рәсәй фәндәр академияһының Социология институты үткәргән тикшеренеүҙәрҙә (2013) ярлыларҙы 2 төркөмгә бүләләр: «килем буйынса» — статистикала күрһәтелгән һандар буйынса, һәм «тормош ауырлыҡтары арҡаһында» — килемдәре яҡшы булған хәлдә лә, ауыр көн итеүселәр (ауырыу, ғаиләлә эшләй алмаусылар булыуы һәм башҡа), икенсе категорияға 2003 йылда Рәсәй халҡының 39 %, 2008 году өстән бер, 2013 — дүрттән бер өлөшө ингән. «Килем буйынса» ярлылар иҫәбенә ингәндәрҙең 25 %, 17 % «тормошта ауыр хәлгә тарығандар»ҙың 17 % эшһеҙлек арҡаһында ошо хәлгә төшкән. Шул уҡ ваҡытта тикшеренеүҙең етәксеһе, социология фәндәре докторы, профессор Наталья Тихонова әйтеүенсә, әле Рәсәйҙә «бер ҡасан да булмағанса, эшләгән кешеләр араһында ярлылар күп»^[10].

1999 йылдан һуң Рәсәй халҡының реаль килеме тәү тапҡыр 2014 йылдан түбәнәйә башлай. 2014 йылдың октябренән 2015 йылдың авгусына тиклем, 9 айҙа, халыҡтың килеме 9 % кәмегән. Рәсәй Федерацияһы Президенты янындағы Рәсәй халыҡ хужалығы һәм дәүләт хеҙмәте академияһының Социологик анализ һәм прогнозлау институтының докладын әҙерләүселәр килем кәмеүе һумдың девальвацияһына (арзанайыуы), бюджет хеҙмәткәрҙәренә эш хаҡын индексациялау әҙәйеүгә, социаль түләүҙәр алыу шарттары ауырлашыуға йәки ул түләүҙәрҙең бөтөнләй бөтөрөлөүенә бәйле, тип иҫәпләй^[11]

Динамика отношения россиян к бедным, %
Отношение	Год		Источник
Отношение	2003	2013	Источник
С сочувствием	51	36	^[12]
Не лучше и не хуже, чем к остальным	22	35	^[12]
С жалостью	17	16	^[12]
Безразлично	2	7	^[12]
С уважением	1	2	^[12]
С презрением	1	1	^[12]
Затрудняюсь ответить	5	1	^[12]

.

Сәнғәттә һәм әҙәбиәттә

Ярлылыҡ тураһында бик күп әҫәрәҙәр тыуҙырылған, мәҫәлән:

«Преступление и наказание» һәм «Бедные люди» — Ф. Достоевский романдары;
«Честная бедность» — Шотландия шағиры Роберт Бернс;
«7 дел милосердия» — Кесе Питер Брейгель картинаһы;
«Скудная трапеза» — Пикассо картинаһы;
«Нищие музыканты» — Рембрандт картинаһы;
«Русская нищенка» — Эрнст Барлах скульптураһы;
Карин Повзнер эшләгән берәҙәктәр фотолары^[13];
«Бедность» — совет рок-музыканты, «Зоопарк» төркөмө етәксеһе Майк Науменко йыры;
«На дне» — Максим Горький пьесаһы.

«Ярлылар йәки өйҙәш ҡатын», «Фәҡирлектә үткән тереклек» — Мәжит Ғафури хикәйәләре
«Ҡуңалтаҡ тормош» — Ғөбәй Дәүләтшин хикәйәһе

Һылтанмалар

↑ Goal 1: No Poverty
↑ https://www.un.org/en/global-issues/ending-poverty
↑ Wieviel Luxus steht Armen zu? (нем.)
↑ Бобков В.Н., Зинин В.Г., Разумов А.А. Политика доходов и заработной платы. Доклад в рамках проекта МОТ "Преодоление бедности, содействие занятости и местное экономическое развитие в Северо-Западном федеральном округе. — М., 2004. — С. 10.
↑ Половина человечества обеднела на $1 трлн за последние пять лет (билдәһеҙ). РБК. Дата обращения: 18 ғинуар 2016.
↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; :1 төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ Разумов А.А., Ягодкина М.А. Бедность в современной России. — М.: Формула права, 2007. — С. 172. — 336 с. — ISBN 978-5-8467-0056-7.
↑ Русский архипелаг - Германия. Организационное устройство миграционной политики (билдәһеҙ). www.archipelag.ru. Дата обращения: 7 октябрь 2015.
↑ Уровень бедности в России в первом квартале подскочил до 16 %
↑ Социологи РАН выяснили, почему многие россияне становятся бедными — Новости Общества — Новости Mail.Ru 2014 йыл 28 июль архивланған.
↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; :0 төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 ^12,5 ^12,6 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; :3 төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; newtimesru төшөрмәләре өсөн текст юҡ

Өҙөмтә хатаһы: <references> билдәләнгән "РЕФ.РФ" исемле <ref> тамға алдағы текста ҡулланылмай.
Өҙөмтә хатаһы: <references> билдәләнгән "worldbank-Poverty" исемле <ref> тамға алдағы текста ҡулланылмай.
Өҙөмтә хатаһы: <references> билдәләнгән "ООН" исемле <ref> тамға алдағы текста ҡулланылмай.

Әҙәбиәт

рус телендә

Бедность // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Бедность // Демографическая энциклопедия / Редкол.: Ткаченко А. А., Аношкин А. В., Денисенко М. Б. и др. — М.: Издательство «Энциклопедия», 2013. — 994 с.
Вавилина Н. Д. Бедность в России как социальное явление и социальная проблема / Рос. акад. гос. службы при Президенте Рос. Федерации, Сиб. акад. гос. службы. — Новосибирск: СибАГС, 2000. — 510 с.
Вавилина Н. Д. Бедность в России как социальное явление и социальная проблема : Социологические аспекты / автореферат дис. ... доктора социологических наук : 22.00.04. — М.: Рос. акад. государственной службы при Президенте РФ, 2000. — 45 с.
Мальтус Т. Р. Опыт закона о народонаселении.

башҡа телдәрҙә

Foster, James, J. Greer and Eric Thorbecke. A class of decomposable poverty measures. — Econometrica. — 1984. — 52(3). — рр. 761—765.

Һылтанмалар

	Бедность Викиһүҙлектә
	Бедность Викиөҙөмтәлә
	Бедность Викикитапханала
	Бедность Викимилектә
	Бедность Викияңылыҡтарҙа

Специальный докладчик СПЧ ООН по крайней бедности и правам человека
Why poverty 2018 йыл 12 май архивланған. Документальные фильмы о бедности, показанные телевидением многих стран в ноябре-декабре 2012 г. Эти фильмы затем будут доступны для просмотра в Интернете.
Социологи РАН выяснили, почему многие россияне становятся бедными // Российская газета, 21.06.2013
биология бедности 2017 йыл 8 июль архивланған.

[_2eb328753fff7f0e-1] Goal 1: No Poverty

[_2c8beda47af5e67b-2] ttps://www.un.org/en/global-issues/ending-poverty

[3] Wieviel Luxus steht Armen zu? (нем.)

[Бобков-4] Бобков В.Н., Зинин В.Г., Разумов А.А. Политика доходов и заработной платы. Доклад в рамках проекта МОТ "Преодоление бедности, содействие занятости и местное экономическое развитие в Северо-Западном федеральном округе. — М., 2004. — С. 10.

[:2-5] Половина человечества обеднела на $1 трлн за последние пять лет (билдәһеҙ). РБК. Дата обращения: 18 ғинуар 2016.

[:1-6] Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; :1 төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[Разумов-7] Разумов А.А., Ягодкина М.А. Бедность в современной России. — М.: Формула права, 2007. — С. 172. — 336 с. — ISBN 978-5-8467-0056-7.

[8] Русский архипелаг - Германия. Организационное устройство миграционной политики (билдәһеҙ). www.archipelag.ru. Дата обращения: 7 октябрь 2015.

[9] Уровень бедности в России в первом квартале подскочил до 16 %

[newsmailru-10] Социологи РАН выяснили, почему многие россияне становятся бедными — Новости Общества — Новости Mail.Ru 2014 йыл 28 июль архивланған.

[:0-11] Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; :0 төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[:3-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 ^12,5 ^12,6 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; :3 төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[newtimesru-13] Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; newtimesru төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]