Бекташиҙар

Бекташиҙар
Нигеҙләү датаһы	XIII быуат
Штаб-фатирҙың урынлашыуы	Тирана, Албания
Рәсми сайт	bektashiorder.com
Бекташиҙар Викимилектә

Бекташиҙар (рус. Бекташи) — Хажи Бекташ XIII быуатта ойошторған суфый тәриҡәте. Шиғыйлыҡҡа яҡын, айырыуса Али ибн Әбү Талипты хөрмәт итәләр. Унда шулай уҡ христианлыҡ элементтары бар (суҡыныу). Төркиәлә, Албанияла һәм Боснияла — башлыса ислам диненә күскән элекке православныйҙар һәм униаттар араһында таралған була. Донъяны триада: Аллаһ, Мөхәммәт һәм Али ибн Әбү Талип аша ҡабул итәләр. Уларҙың йола аш-һыуы: шарап, икмәк һәм сыр. Анатолия һәм балҡан фольклорында бекташиҙар һәр ваҡыт традицион ислам хоҡуғы нормаларынан ситтә йәшәгән ирекле дин әһелдәре булараҡ сығыш яһай.

Тарихы

Бикташиҙар — Хөрәсәндә тыуып үҫкән, легендаға ярашлы, етенсе шиғый имамы Муса Әл-Ҡазимдың нәҫеленән булған Хажи Бекташтың эшен дауам итеүселәр. Ғәҙәттә, ул 1248 һәм 1337 йылдар араһында йәшәгән һәм 1281 йылда Кесе Азияға, Рум солтанлығы (Конья солтанлығы) биләмәһенә, күсенгән тип иҫәпләнә. Шунда ул үҙенең исеме менән аталған тәриҡәткә нигеҙ һалған. Һуңғараҡҡы легенда буйынса, Хажи Бекташ Ғосман дәүләтенә нигеҙ һалыусы, йәш әмир Ғосман Ғазиға батшалыҡҡа фатиха акты яҙған.

XV быуат бекташиҙар яңысар корпусы менән яҡынлаша. Һәммә яңысарҙар тәриҡәткә беркетелә, дәрүиштәр шәйехе яңысар корпусының 99-сы ротаһының почетлы командиры була.

Доктринаһы

Тәриҡәткә нигеҙ һалыусы, Эфлаҡи һүҙҙренә ҡарағанда, шәриғәт ҡағиҙәләрен үтәмәгән һәм бер ҡасан да намаҙ ҡылмаған. Тәриҡәттең төп идеялары — башҡаларҙы ихтирам итеү һәм татыулыҡ булған. Бекташиҙар Ҡөрьән һәм шәриғәтте аллегорик рәүештә аңлау яҡлы. Улар Наурузды Али ибн Әбү Талиптың тыуған көнө кеүек байрам итәләр.

Иерархия

• Дедебаба — иерархияла иң юғары ранг.
• Хәлифә-баба
• Баба- йәмәғәт башлығы.
• Дәрүиш — үҙ аллы яңғыҙ бекташи.
• Мүхип (мүхип) — бағышланыуҙың икенсе баҫҡысы
• Ғашиҡ (ашиҡ) — бағышланыуҙың беренсе баҫҡысы

Факттар

• Исламдың башҡа йүнәлештәренән айырмалы рәүештә, бекташиҙар алкоголь ҡуллана ала

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Алавиттар
• Арабати Баба-теке
• Әхмәт Мифтар Олатаһы

Әҙәбиәт

• Muhammed Seyfeddin Ibn Zulfikari Derviş Ali; Bektaşi İkrar Ayini, Kalan Publ. перев.: Mahir Πnsal Eriş, Анкара, 2007 (төрөк телендә)
• Irène Mélikoff, Sur les traces du soufisme turc, recherches sur l’Islam populaire en Anatolie, éd. Isis, Istanbul, 1992.

Һылтанмалар

• Хажи Бекташ һәм Бекташи ордены
• The Bektashi Order of Dervishes
• The Bektashi Order of Sufis
• «Baba mondi» — Македонияла бекташтар общинаһының фотолары.