Рамсар конвенцияһы

Рамсар конвенцияһы
Атамаһы	Úmluva o mokřadech majících mezinárodní význam především jako biotopy vodního ptactva
Кем хөрмәтенә аталған	Рамсар[d]
Урын	Рамсар[d]
Әҫәрҙең теле	чех теле
Ваҡиға ваҡыты	2 февраль 1971
Рәсми сайт	ramsar.org ramsar.org/fr ramsar.org/es
Тулы мәғлүмәт өсөн URL	en.unesco.org/about-us/l… fr.unesco.org/about-us/l…
Депозитарий	генеральный директор ЮНЕСКО[d]
Дата вступления в силу	21 декабрь 1975
Рамсар конвенцияһы Викимилектә

Конвенция эмблемаһы

Рамсар конвенцияһы, йәки Һыу-һаҙлыҡ биләмәләре тураһында Конвенция (ингл. Convention on Wetlands), тулы исеме: Һыу ҡоштары (ингл. The Convention on Wetlands of International Importance, especially as Waterfowl Habitat) йәшәгән Халыҡ-ара әһәмиәткә эйә булған һыу-һаҙлыҡ биләмәләре тураһында Конвенция 1971 йылдың 2 февралендә Рамсар (Иран) ҡалаһындаҡабул ителә. Һуңынан 1987 йылда Канадалағы Реджайн, Саскачеванда килешеүсе яҡтар тарафынан ҡабул ителгән Реджайн төҙәтмәләре индерелә.

Конвенция экосистемаларҙың йәки хабитаттарҙың бер төрөнә тулыһынса арналған беренсе глобаль халыҡ — ара килешеү булып тора (хабитаттар ингл. habitat, ниндәй ҙә булһа билдәле биологик төрҙөң йәки төрҙәрҙең тәбиғи йәшәү мөхитен аңлата). Хабитаттарҙың миҫалы булып урмандар, ер аҫты мәмерйәләре, сөсө күлдәр һәм йылғалар һ. б.). Һыу-һаҙлыҡ ерҙәре ҡоро ер һәм һыу системалары араһында аралыҡтағы урынды биләй.

Һыу-һаҙлыҡлы ерҙәр — һаҙлыҡ райондары (атап әйткәндә, уйһыу-фендар), торфлы ерҙәр йәки һыу ятҡылыҡтары тәбиғи йәки яһалма, даими йәки ваҡытлыса, торғон йәки ағын, сөсө, тоҙлораҡ йәки тоҙло, шул иҫәптән, һыу күтәрелгәндә тәрәнлеге алты метрҙан артмаған диңгеҙ акваториялары, ә һыу ҡоштары тигәндә экологик яҡтан һыу-һаҙлыҡлы ерҙәр менән бәйле ҡоштар аңлашыла (Конвенцияның 1-се статьяһы).

2018 йылдың 16 майына ҡарата был конвенцияла ҡатнашыусылар 170 дәүләттән килгән, уларҙың территорияһында дөйөм майҙаны 228,9 млн булған халыҡ-ара әһәмиәттәге 2307 һыу-һаҙлыҡ биләмәһе урынлашҡан га.

2 февралдә Бөтә донъя һыу-һаҙлыҡ биләмәләре көнө билдәләнә.

Грузияның һыу-һаҙлыҡлы ерҙәре

Грузия Рамсар конвенцияһына 1996 йылдаҡушылған. Илдә халыҡ-ара әһәмиәттәге һыу-һаҙлыҡ биләмәләре статусы бирелгән территориялар бүленгән:

• Колхида уйһыулығы: Ҡара диңгеҙ, ярының үҙәк өлөшөндә, Риони йылға тамағы янында, Поти ҡалаһының административ буйһоноуындағы территорияһындағы Хоби һәм Ланчхути административ округында Чуриа, Набада һәм Пичора-Палиастоми һаҙлыҡтарын, Күлде Палиастоми күлдәрен үҙ эсенә алған яҡын-тирәләге территория һәм диңгеҙ акваторияһының бер өлөшөн үҙ эсенә ала .

• Кобулет уйһыулыҡтары (Испани II һаҙлығы), Аджар Автономиялы Республикаһы ярҙан 1 км алыҫлыҡтаурынлашҡан.

Рәсәйҙең һыу-һаҙлыҡлы ерҙәре

Советтар Союзында Рамсар конвенцияһы 1977 йылда көсөнә инә. 1994 йылда Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәте Ҡарары менән Рәсәйҙең халыҡ-ара әһәмиәттәге һыу-һаҙлыҡ биләмәләренә 35 объект индерелә., шул иҫәптән: Селенгалар (Байкал, Бурятия) йылға дельтаһы миграция һәм «оялар ҡорған» ваҡытында ҡоштарҙың ҙур туҡталыш пункттарының береһе булып тора.

Рәсәй Балтикаһында өс һыу-һаҙлыҡлы ер («Берёзовые острова», «Лебяжье» (Выборг районы) һәм «Кургальский ярымутрауы»), улар Фин ҡултығының көнсығыш өлөшөндәге яр буйы райондарында урынлашҡан, һәм һәр яҙ 20-30 мең аҡҡош, шулай уҡ башҡа күсмә ҡоштар тап ошо ярҙарҙа туҡтай.

Камчаткала (Коряк автономиялы округы) дүрт Рамсар биләмәһе: «Парапольский дол», «Карагинский утрауы», «Утхолок» һәм «Морошечная йылғаһы» булдырыла. Көнбайыш Себерҙә Обь — «Үрге Двуобье» йылғаһының ҙур һыубаҫар туғай участкаһы — ҡоштарҙың миграцияһында мөһим роль уйнаусы һыу-һаҙлыҡ биләмәләренә индерелгән. 1996 йылдың мартында Брисбен (Австралия) ҡалаһында Рамсар конвенцияһында ҡатнашыусы илдәрҙең сираттағы конференцияһында Морошечная йылғаһы эстуарийы өҫтәмә рәүештә көйөлдөләр һ. б. өсөн халыҡ-ара әһәмиәткә эйә булған территориялар исемлегенә индерелә. Бынан тыш Рәсәй Федерацияһының алты һаҡланған биләмәһе Арктикала урынлашҡан.

«Водно-болотные угодья России, рекомендованные для внесения в список водно-болотных угодий, охраняемых Рамсарской конвенцией» ("Рәсәйҙең Рамсар конвенцияһы тарафынан һаҡланған һыу-һаҙлыҡ биләмәләре исемлегенә индереү өсөн тәҡдим ителгән һыу-һаҙлыҡ ерҙәре"нә) түбәндәгеләр: Волга-Аҡтүбә һыубаҫар туғайы, Печора дельтаһы, Канин ярымутрауы, Лена йылғаһы дельтаһы, Колгуев утрауы, Вайгач утрауы, Пясины йылғаһы дельтаһы һәм эргә-тирәләге утрауҙар, Түбәнге Таймыр, Ленинград, Малиновский, Врангель утрауы һәм башҡалар йылғаларының түбәнге ағымы инә.

Ҡырымда 6 һыу-һаҙлыҡлы ер: Каркинит теле һәм Джарылгач ҡултыҡтары, Үҙәк Сиваш һәм Көнсығыш Сиваш, Ҡарадағ һәм Ҡаҙантип морондарындағы акваль-ҡаялы комплекстары, шулай уҡ Опук морононоң акваль-яр буйы комплексы инә.

Украинаның һыу-һаҙлыҡлы ерҙәре

Украина территорияһында Рамсар конвенцияһына ярашлы һаҡланған территориялар исемлегенә дөйөм майҙаны 744 мең гектар булған 33 һыу-һаҙлыҡ биләмәһе инә.

• Днепропетровск өлкәһендә —Днепровск-Орел ҡурсаулығы территорияһының 2560 гектар майҙанлы өлөшө.
• Одесса өлкәһендә — Тилиғол лиманы, Сасыҡ.

Бутандың һыу-һаҙлыҡлы ерҙәре

• Рамсарские угодья Бутана (фр. Liste des sites Ramsar au Bhoutan)

Әҙәбиәт

• Калинин М. В. Рамсарская конвенция — что это такое? // Охотничьи просторы : Альманах. — 2004. Кн. 3 (41). С. 266—269.

Һылтанмалар

• Текст Конвенции о водно-болотных угодьях, имеющих международное значение главным образом в качестве местообитаний водоплавающих птиц (на русском языке)
• Текст конвенции и протоколов к ней
• Официальный сайт Рамсарской конвенции (инг.) (исп.) (фр.)
• Рамсарская конвенция