Эстәлеккә күсергә

Ангкор-Ват

Һылтанмаларҙы төҙәтергә
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ғибәҙәтхана
Ангкор-Ват
Ангкор-Ват
Ангкор-Ват
Ил Камбоджа
Регион Ангкор
 Ангкор-Ват Викимилектә

Ангко́р-Ват[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10] йә Ангко́рвоат[11] (кхмер អង្គរវត្ត [ʔɑŋkɔːvoat] — «Ангкор һарайы»[12]) — Камбоджала гигант индуист ғибәҙәтхана комплексы, Вишну Хоҙайға арналған. Донъяла ҡасан да булһа төҙөлгән ғибәҙәтханаларҙың иң ҙуры[10] һәм иң әһәмиәтле археологик ҡомартҡыларҙың береһе. XII быуаттың беренсе яртыһында Сурьяварман II короле идараһы ваҡытында төҙөлгән. Объект Халыҡ-ара мираҫ исемлегенә индерелгән[10].

Ангкор-Ват ғибәҙәтханаһы Сиемреап ҡалаһынан 5,5 км төньяҡтараҡ урынлашҡан. Ангкор 200 км² майҙанды биләй; күптән түгел үткән тикшеренеүҙәр уның майҙаны 3000 км² булыуы мөмкин тип билдәләй. Унда ярты миллиондан артыҡ кеше йәшәүе мөмкин, шулай итеп индустрия эпохаһына тиклемге кеше йәшәгән эре тораҡ булған.

Ғибәҙәтхана өс концентрик тура мөйөшлө ҡоролманан тора. Тура мөйөштәр үҙәк йүнәлешендә бейегерәк. Периметры буйлап 1,5×1,3 км стена һәм 3,6 км оҙонлоғондағы һәм 190 м киңлектәге һыу йырыны менән уратылған. Эске төҙөлөшө лотос формаһындағы биш манаранан тора; үҙәк манара храмдан 42 м-ға бейегерәк, ер өҫтөнән дөйөм бейеклеге 65 м.

XV быуатта файҙаланылмай һәм ташландыҡ хәлдә ҡала[13]. Европалылар өсөн 1860 йылда асыла[14]. Ангкор-Ват Камбоджиның дәүләт флагында һәм гербында төшөрөлгән[10].

Ангкор-Ват ғибәҙәтхана милли ғорурлыҡ символы була һәм Камбоджа флагында 1863 йылда һынландырыла

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Пранг
Аэрофото. 190 метр киңлектәге һыу йырыны булыуы күренә

Ангкор-Ват VI быуатта төҙөлгән Кхмер империяһының асыҡ миҫалы булып тора. Был гигант ғибәҙәтхана Сурьяварман II (1113—1150) хакимлыҡ иткән осорҙа төҙөлә. Храм төҙөлә башлағанда яҙып ҡалдырылған капсула ла, яҙмалар ҙа табылмаған. Шуға күрә тәүге исеме билдәһеҙ. Ғибәҙәтхананың Varah Vishnu-lok (һүҙмә-һүҙ: Изге Вишну урыны) тигән исеме булыуы билдәле. Төҙөлөш эштәре король үлгәс тамамланған. Тик барельефты биҙәү эштәре тамамланмай ҡалған[15].

Ангкорҙың башҡа ҡорамдарынан айырмалы, Ангкор-Ват, XV быуаттан бирле файҙаланылмаһа ла, тулыһынса ташландыҡ хәлдә булмаған. Ангкор-Ват, тирә яғында һыу йырыны булғанға, джунглиҙан һөжүм итеүсе йыртҡыстарҙан һаҡлаусы булып торған[16]. Антониу да Мадалена ҡорамды килеп күреүсе беренсе европалы була, ул 1586 йылда ғибәҙәтхананы килеп күрә һәм «яҙып аңлатып бирә алмаҫлыҡ матурлыҡ, был ҡорам донъялағы бер генә бинаға ла оҡшамаған, кеше хыялында ла күҙ алдына килтерә алмаған биҙәлеш» тип яҙа"[17]. Португаллы Диог ду Коут 1550 йылда үҙенең ҡорамды барып күреүе тураһында яҙа[18]. Быға тиклем дә ҡорамда айырым европалылар булып китеүенә ҡарамаҫтан, европалылар өсөн был комплексты француз сәйәхәтсәһе Анри Муо аса.

1970 йылдарҙа ҡайһы бер ҡоролмалар һәм скульптуралар Пол Пот һалдаттарының вандаллыҡ режимы осоронда емерелә. 1992 йылда Ангкор башҡа ҡоролмалары менән ЮНЕСКО мираҫы исемлегенә индерелә.

Камбоджала туристар өсөн төп иҫтәлекле урын булып иҫәпәләнә.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Краткая географическая энциклопедия / А. А. Григорьев. — М.: Советская энциклопедия, 1960. — Т. 1. — С. 96.
  2. ↑ Советская историческая энциклопедия / Е. М. Жуков. — М.: Советская энциклопедия, 1965. — Т. VI. — С. 894.
  3. ↑ Новый энциклопедический словарь изобразительного искусства: А / В. Г. Власов. — М.: Азбука-классика, 2004. — Т. 1. — С. 262. — 574 с. — ISBN 5352011194.
  4. ↑ Губер А. А. Индонезия и Индокитай. — М.: ОГИЗ, Государственное издательство политической литературы, 1942. — С. 3. — 79 с.
  5. ↑ Полевой В. М. Популярная художественная энциклопедия: архитектура, живопись, скульптура, графика, декоративное искусство. — М.: Советская энциклопедия, 1986. — Т. 1. — С. 31, 304, 305. — 200 000 экз.
  6. ↑ Зарубежная Азия — Юго-Восточная Азия / Пучков П. И.. — М.: Мысль, 1979. — С. 98. — 301 с. — (Страны и народы).
  7. ↑ Мосяков Д. В. История Камбоджи, ХХ век. — М.: Институт востоковедения РАН, 2010. — С. 29, 621. — 739 с. — (История стран востока. XX век). — ISBN 978-5-89282-404-0.
  8. ↑ Л. А. Седов. Ангкорская империя: социально-экономический и государственный строй Камбоджи в IX-XIV вв. — М.: Наука, 1967. — С. 41, 223, 243. — 258 с. — 1700 экз.
  9. ↑ Чичагов В. П. Инженерная геоморфология древнего мегаполиса Ангкор-Ват и ее экологические последствия // Инж. геогр.: Инж.-геоморфол. аспекты: Тез. докл. межгос. конф., Вологда, 13—17 сент., 1993. Ч. 2.. — Вологда, 1993. — С. 29-31.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Ангкор-Ват // Большая российская энциклопедия. — 2005. — Т. 1. — С. 683. — ISBN 5-85270-329-X.
  11. ↑ Карта Кампучии. М 1:1 000 000 М., ГУГК, 1980. Архивировано 1 февраль 2013 года. 2013 йыл 1 апрель архивланған.
  12. ↑ Этимология названия «Ангкор». Архивировано 1 февраль 2013 года. 2014 йыл 13 март архивланған.
  13. ↑ Ангкор-Ват — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә (3-е издание)
  14. ↑ Ангкор-Ват. Словарь изобразительного искусства, 2004-2009. Дата обращения: 23 декабрь 2012. Архивировано 25 декабрь 2012 года. 2012 йыл 25 декабрь архивланған.
  15. ↑ Angkor Wat, 1113–1150 (ингл.). The Huntington Archive of Buddhist and Related Art. College of the Arts, The Ohio State University. Дата обращения: 30 декабрь 2012. Архивировано 5 ғинуар 2013 года. 2011 йыл 20 июль архивланған.
  16. ↑ Glaize, The Monuments of the Angkor Group стр. 59.
  17. ↑ Higham, The Civilization of Angkor стр. 1—2.
  18. ↑ Welcome to Cambodia 2011 йыл 27 октябрь архивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Рыбакова Н. И. Храмовый комплекс Ангкор Ват в Камбодже // Сокровища искусств стран Азии и Африки. Выпуск 2. — М, 1976.

Тышҡы һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
ЮНЕСКО флагы ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы, объект № 668
рус. • англ. • фр.
ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы Был ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ангкор-Ват&oldid=1178514» битенән алынған