Эстәлеккә күсергә

Анджела Сидни

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Анджела Сидни
Зат ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ  Канада
Тыуған көнө 4 ғинуар 1902({{padleft:1902|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:4|2|0}})
Тыуған урыны Каркросс[d], Юкон[d], Канада
Вафат булған көнө 17 июль 1991({{padleft:1991|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:17|2|0}}) (89 йәш)
Һөнәр төрө актёр речитатива
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
член ордена Канады

Анджела Сидни (ингл. Angela Sidney, 4 ғинуар 1902({{padleft:1902|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:4|2|0}}), Каркросс[d], Юкон[d] — 17 июль 1991({{padleft:1991|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:17|2|0}}) (89 йәш)) — тагиш әкиәтсеһе. Ул традицион тагиш легендалары һәм Көньяк Юкондың тагиш топонимдары тураһында тарихи документтың ике хикәйәһенең авторҙашы булып тора. Лингвистикаға һәм этнографияға индергән өлөшө өсөн Сидни Канада Орденына лайыҡ була[1][2][3] һәм шул хөрмәткә лайыҡ булған Юкондан беренсе аҫаба ҡатын-ҡыҙы була[4].

«Ейәндәремә ҡалдырыр өсөн минең аҡсам юҡ. Минең тарихым — минең байлығым!»

— [5]

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иртә йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сидни 1902 йылда Каркросстан алыҫ түгел тыуған. Уның тыуғандан ике исеме була: Ch'óonehte 'Ma (тагишта), Stóow (тлинкит) һәм өсөнсө, уға ике аҙна булғас уның суҡындырыусы атаһынан Анджела исеме була[6].

Әсәһе Мария Джон (йәки Мария Тагиш) (1871 йыл тирәһендә тыуған), сығышы менән Дейшитаан (Ворона) тлинкит кланынан[7][8]. Атаһы Джон Тагиш (яҡынса 1856 йылда тыуған), Тагиш Дахлауэди булған[9]. Ғаиләлә эпидемиянан һуң дүрт бала үлгәндән һуң, Мария ла сибек булып ҡала[10]. Ағаһы Джонни һәм һеңлеһе Алиса Дора Сидниға икенсе ғаилә парынан ағай һәм һеңле тура килә. Әсәләре ауырыу булғанға күрә, өлкән ҡыҙ Сидни әсәһенә ярҙам итеп, уның әкиәттәрен тыңлап ваҡыт үткәрә[11]. Шуға ҡарамаҫтан, Сидни Каркросста англикан миссионер мәктәбендә ун йәшенә тиклем күпмелер белем ала.

Ике туған ағайҙарына һәм атаһының һеңлеһенә, Джим Скукум, Кейт Кармак һәм Чарли Доусонға алтын табыуҙы япһаралар, был 1896 йылда Клондайк алтын биҙгәгенә килтерә.

Өлкән йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сидни 14 йәшендә Джордж Сидниға кейәүгә сыға (яҡынса 1888 — 1971)[12]. Уларҙың ете балаһы була, шуларҙың дүртеһе йәш сағында вафат була. Джордж White Pass and Yukon Railway тимер юлында миҙгелле эшләй[13]. һуңынан Каркросста етәксе булып китә[14].

Сидни ата-әсәһенең һәм туғандарының һөйләгәнен тыңларға ярата. Бейеү, тел, тарих һәм ғөрөф-ғәҙәттәрҙең киләсәк быуындар өсөн яҙылыуын гарантиялау өсөн, Сидни уҡыусыларға тагиш йолаларын уҡыта башлай. Ул тел белгестәре Виктор Голле, Джефф Лир һәм Джон Риттерға, шулай уҡ антропологтар Кэтрин Макклеллан һәм Джули Крушенкҡа тагиш теле юҡҡа сыҡмауҙы гарантиялау өсөн уларҙың тел һәм тагиш йолаларын өйрәнеүҙә ярҙам итә[15]. Туғаны Луиза Профейт-ЛеБланды тарихтар һөйләү сәнғәтенә өйрәтеп, Сидни аудиториянең ихтыяждарын аңларга, хикәйәне намаҙҙан башларға һәм ғәйеп ташланғанға тиклем ғәфү үтенергә кәрәклеген һыҙыҡ өҫтөнә ала[16].

Сидни 1991 йылда вафат була. Уның ҡыҙы Ида Кальмеган ҡала[17].

Хөрмәт һәм бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 1986, Канада Ордены ағзаһы[18]
  • Сидни 1988 йылда ойошторолған Юкон халыҡ-ара әкиәтселәр фестивален үҫтереү өсөн рухландырғыс була, ул саҡта башҡа әкиәтселәр Сидниҙың 1984 йылда, әкиәтселәр фестивалендә ҡатнашыу өсөн Торонтоға барырға тейешлеген беләләр[19].

Һайланма әкиәттәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Getting married (Тиҙҙән кейәүгә сығам)[20]
  • The stolen woman (Урланған ҡатын-ҡыҙ)[21]
  • How people got flint (Кеше нисек саҡматаш алған)[22]
  • The old woman under the world (Донъя аҫтында әбей)[23].
  • Moldy head (Ҡаҡһыған баш)[24]
  • Fox Helper (Ярҙамсы төлкө)[25]
  • Wolf Story (Бүре тарихы)[26]
  • Story Potlatch (Потлач тарихы)[27]

Өлөшләтә библиография

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Sydney, Angela. Place-names of the Tagish region, southern Yukon. — Whitehorse : Yukon Native Language Centre, 1980.
  • Sydney, Angela. Haa Shagóon = Our family history / Angela Sydney, Cruikshank, J.. — Whitehorse : Yukon Native Languages Project, 1983.
  • Sydney, Angela. Tagish tlaagú = Tagish stories / Angela Sydney, Cruikshank, J.. — Whitehorse, Yukon : Council for Yukon Indians and the Gov't. of Yukon, 1982.
  • Sydney, Angela. My stories are my wealth / Angela Sydney, Smith, K., Dawson, R. … и др.]. — Whitehorse : Council for Yukon Indians, 1977.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Order of Canada citation
  2. ↑ Ch'ooneta Ma Stoow. yukoninfo.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 13 августа 2007 года.
  3. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  4. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  5. ↑ Cruikshank Julie. The Social Life of Stories: Narrative and Knowledge in the Yukon. — UBC Press, 2000. — P. xi. — ISBN 0-7748-0649-4.
  6. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  7. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  8. ↑ Bellefeuille (transcriber), Sandi 1911 Census of Canada. automatedgenealogy.com (1911). Дата обращения: 8 июня 2008.
  9. ↑ Carcross Community School Clan Histories. yk.ca. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 29 марта 2008 года.
  10. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  11. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  12. ↑ Austin, Alvyn. Canadian Missionaries, Indigenous Peoples: Representing Religion / Alvyn Austin, Scott,J.S. — Toronto : University of Toronto Press, 2005. — P. 59. — ISBN 0-8020-3784-4 .
  13. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2
  14. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7
  15. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7 .
  16. ↑ Profeit-LeBlanc, Louise. “Stories Have Their Way With Us: Whatever the medium, ancestral voices reach out to the listener”. Horizon. 17. Архивировано из оригинала 2007-10-13. Дата обращения 2008-06-09.
  17. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7 .
  18. ↑ Angela Sidney, C.M.. gg.ca (18 марта 2008). Дата обращения: 8 июня 2008.
  19. ↑ History. storytelling.yk.net. Дата обращения: 9 июня 2008. Архивировано 5 июля 2008 года.
  20. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  21. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  22. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  23. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  24. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  25. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  26. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  27. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Анджела_Сидни&oldid=1033149» битенән алынған