Атауҙы (күл)
| Озеро | |
| Атауҙы | |
|---|---|
| башҡ. Атауҙы | |
| Морфометрия | |
| Үлсәме | 4 × 2,1 км |
| Майҙаны | 8,3 км² |
| Күләме | 0,0286 км³ |
| Иң тәрән урыны | 6,5 м |
| Уртаса тәрәнләк | 3,4 м |
| Впадающая река | Үҙәк |
| Урынлашыуы | |
| 53°10′08″ с. ш. 58°40′34″ в. д.HGЯO | |
| Ил | |
| РФ субъекты | Башҡортостан |
| [[административ бүленеше Рәсәй|Район]] | Әбйәлил районы |
| Идентификаторы | |
| Код в ГВР: 12010000311112200000599 | |
  | |
Атауҙы (башҡ. Атауҙы) — Башҡортостан Республикаһы Әбйәлил районы Оло Ҡыҙыл йылғаһы бассейнындағы күл. Ишҡол ауылынан көнсығышҡа табан 6,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан.
Топонимикаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Күлдең исеме азвание «Атауҙы» — утраулы, утрауы бар төшөнсәһен биргән һүҙҙән барлыҡҡа килгән.
Тасуирламаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Күл өҫтө майҙаны — 8,3 км², оҙонлоғо — 4 км, уртаса киңлеге — 2,1 км, уртаса тәрәнлеге — 3,4 м, иң тәрән урыны — 6,5 м, һыу күләме — 28,6 млн м³; һыу йыйыу майҙаны — 69,8 км².
Тектоник сығышлы күл, урта девон (андезит-базальт порфириттары, базальттар, туффитар, ҡомташ һәм балсыҡлы һәүерташ) тоҡомдарында барлыҡҡа килгән.
Күл төбө яҫы табаны хәтерләтә, ҡом һәм ләмдән тора.
Күл тымыҡ, аҡмай, уға Үҙәк шишмәһе ҡоя. Һыу кимәленең күп йыллыҡ тирбәлеүе — 2,8 м. Яуым‑төшөм, ер аҫты һыуҙары менән туйына. Һыуының тәме тоҙлораҡ, гидрокарбонат-натрийлы.
Биологик элементтар күп дәрәжәлә булыуы, уларҙың сереүе йоғонтоһонан күлдә, бигерәк тә ҡышҡы осорҙа, боҙ аҫтында кислород етешмәгәнлектән, балыҡтар ҙур зыян күрә, күпләп ҡырылыу ҡурҡынысы янай.
Төньяҡ һәм көньяҡ ярҙары һөҙәк, көнбайыш яры текә, үҫемлектәре юҡ. Ландшафты — дала, көтөүлектәр.
Күлдең көнбайыш һәм көньяҡ ярҙары — тәбиғәт ҡомартҡыһы (1997).
Яр буйы биләмәһе астрагал, дала тимофеевкаһы, дала шалфейы (йылан үләне), ҙур сүлборос, ер өҫтө ҡолонғойроғо, иҫәт сипылдағы, кейәү үләне, ҡылған, ураҡ һымаҡ люцерна, һары биҙгәксән, әрем һ. б. үлән менән ҡапланған.
Күл һыуында ажау, аҡкүҙ йәки сәгергүҙ, бөгәрсә йәки йоморо сабаҡ, аҡсабаҡ, борош йәки түбән ауыҙ, ҡарабалыҡ, ҡорман йәки таран, алабуға, ҡыҙылғанат, сабаҡ, суртан, опто, табан балыҡ үрсей. Ҡыр ҡаҙҙары, ҡыр өйрәктәре йәшәй.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Западный и южный берега озера Атавды. — «Рәсәйҙең махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре» мәғлүмәт-аналитика сайты мәғлүмәте: (ИАС «ООПТ РФ») (рус.).
- А. М. Гареев. АТАВДЫ, озеро // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.
- АТАВДЫ (ОСТРОВНОЕ). reki-ozera.ru. Дата обращения: 5 март 2020.
- Атауҙы (күл) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 7 октябрь 2021)