Аһал вилайәте
| Аһал вилайәте | |
| төркм. Ahal welaýaty | |
| Нигеҙләү датаһы | 14 декабрь 1992 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | Ahal welaýaty |
| Дәүләт |
 Төркмәнстан |
| Административ үҙәк | Әнеү |
| Административ-территориаль берәмек | Төркмәнстан |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Геомәғлүмәттәр | Data:Turkmenistan/Ahal.map |
| Хөкүмәт башлығы | Сердар Гурбангулыевич Бердымухамедов[d] |
| Халыҡ һаны |
939 700 кеше (2005), 886 845 кеше (2022) |
| Сиктәш | Ташуғыҙ вилайәте, Балканский велаят[d], Ашхабад, Лебапский велаят[d], Марый виләйәте[d], Северный Хорасан[d], Хорасан-Резави[d] һәм Герат[d] |
| Ҡулланылған тел | Сығатай теле |
| Майҙан | 97 160 км² |
 | |
| Урындағы телефон коды | 13 |
| Номер тамғаһы коды | AH |
 | |
 Аһал вилайәте Викимилектә | |
Аһал вилайәте (рус. Ахалский велаят, төркм. Ahal welaýaty) — Төркмәнстандың көньяғындағы административ берәмек - вилайәт. Башта административ үҙәге Ашхабад булған, әммә һуңғараҡ ул айырым административ берәмеккә сығарыла, ә үҙәге итеп Әнеү ҡалаһын билдәләйҙәр.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Аһал вилайәте 1992 йылдың 14 декабрендә элекке Ашхабад өлкәһе биләмәһендә ойошторола[1].
Географияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Вилайәт майҙаны — 97 160 км². Ул Төркмәнстандың үҙәк өлөшөнөң көньяғында урынлашҡан, Копетдаг тауы итәгендә Иран һәм Афғанстан менән сиктәш.
Аһал вилайәте Аһал-Тәкә оазисында булған 1881 йылғы Гөк-Тепе яуы, шулай уҡ Бәһерден (төркм. Bäherden) мәмерйәһендәге йылы һыулы Коу-Ата күле менән танылған[2].
Халҡы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Аһал вилайәтендә 2005 йылда — 939 700 кеше йәшәгән ()[3].2000 йылда Аһал вилайәтендә Төркмәнстандың 14% халҡы йәшәгән [4].
Иҡтисады
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Аһал вилайәтенең иҡтисады аграр-индустриаль характерға эйә. Уның үҫешенә төбәктең дәүләт баш ҡалаһы янында булыуы ҙур йоғонто яһай. Дөйөм Төбәк иҡтисад өлөшө тулайым регион продуктының 23%- тан артығын тәшкил итә. 2000 йылда Аһал вилайәтенә Төрөкмәнстандың барлыҡ эш урындарының 11% - ы, ауыл хужалығы продукцияһының 23% - ы, шулай уҡ илдә сәнәғәт етештереүенең дөйөм күләменең 31% - ы тура килә. [4].
Регион газ сығарыу күләме буйынса илдә лидер булып тора (43,8 %). Уның территорияһында бер нисә эре газ ятҡылыҡтары бар.
Аһал вилайәтенең ауыл хужалығы төбәктең буйынан-буйына көнбайыштан көнсығышҡа йүнәлгән Ҡараҡом каналынан һуғарыла . Икенсе һыу сығанағы - Теджен йылғаһы, ул көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә ике ҙур һыуһаҡлағыс аша Теджен ҡалаһынан көньяҡҡа табан уҙа. Рухабат этрабында «Рухубелент» ҙур агросәнәғәт комплексы булдырылған, уның үҙ баҫыуҙары, теплица хужалыҡтары, шулай уҡ йәшелсә һәм еләк-емеш эшкәртеү буйынса производство ҡеүәттәре бар.
Башҡа тармаҡтар ҙа — текстиль, мамыҡ эшкәртеү сәнәғәте, төҙөлөш индустрияһы үҫешә.
Шулай уҡ ҡара
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Межгосударственный совет по геодезии, картографии, кадастру, и дистанционному зондированию земли государств — участников СНГ. Изменения географических названий Туркменистана. (рус.) // Изменения географических названий государств — участников СНГ : Электронный бюллетень. — Т. 10. — С. 4.
- ↑ Архивированная копия. Дата обращения: 25 июнь 2010. Архивировано из оригинала 10 июнь 2011 года. 2011 йыл 10 июнь архивланған. По пустыням Казахстана и Туркмении
- ↑ Статистический ежегодник Туркменистана. 2000—2004. Национальный институт государственной статистики и информации Туркменистана. Ашхабад, 2005 год.
- ↑ 4,0 4,1 Социально-экономическая ситуация в Туркменистане в 2000 году. Национальный институт государственной статистики и информации Туркменистана. Ашхабад, 2001 год, с. 129—130 (русский).
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ТУРИЗМ АХАЛСКОГО ВЕЛАЯТА (недоступная ссылка — история).(недоступная ссылка)
- Ахалский велаят. Архивировано из оригинала 21 март 2013 года. 2013 йыл 21 март архивланған. Информация на сайте Государственного комитета Туркменистана по статистике.
- Ахалский велаят 2010 йыл 29 июль архивланған. Данные на официальном сайте Академии науке Туркменистана.
- О Ахалском велаяте. Архивировано из оригинала 13 сентябрь 2008 года. 2008 йыл 13 сентябрь архивланған.