Вера утрауы мегалиттары

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Вера утрауы мегалиттары
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй
Административ-территориаль берәмек Мейәс
Урын Урал тауҙары
Входит в состав списка памятников культурного наследия Культурное наследие России/Челябинская область/Миасс[d]
Мираҫ статусы Төбәк әһәмиәтендәге Рәсәй мәҙәни мираҫ объекты[d]
Указания, как добраться озеро Тургояк
Карта
 Вера утрауы мегалиттары Викимилектә

Вера утрауҙары мегалиттары — Силәбе өлкәһенең (Мейәс янында) Түргеяҡ күленең көнбайыш ярында Вера ярымутрауында археологик ҡомартҡылар комплексы (мегалиттар — камера кәшәнә, дольмендар һәм һынташтар).

Вера утрауы һыу кимәле түбән ваҡытта муйын яры менән тоташып ярымутрауға әйләнә[1][2].

Ҡомартҡылар тасуирламаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мегалиттар яҡынса 6000 йыл элек б.э. тиклем 4-се мең йыллыҡта төҙөлгән[3][4]

Утрауҙың иң ҙур ҡоролмаһы — 1-се мегалит — 19×6 м үлсәмендәге таш конструкция, ташлы тупраҡҡа инеп тора һәм массивлы таш плиталар менән ҡапланған. Ҡоролманың стеналары ауыр таш блоктарҙан ҡоро һалыу ысулы менән башҡарылған. Мегалит өс камеранан һәм уларҙы тоташтырған коридорҙан тора. Мегалиттың ике камераһында ҡаяға уйылған тура мөйөшлө соҡорҙар табылған. Ҡоролманың төп астрономия йүнәлештәре менән бәйләнеше теркәлгән. Алдан ҡоролма храм комплексы булараҡ аңлатыла.

1-се мегалиттың эске арауығы

2-се мегалит коридор менән тоташҡан ике камеранан тора. Көньяҡ камера һәм коридор блоктарҙан, ә төньяҡ камера ҙур таштарҙан һалынған. Һөҙөмтәлә интерьерҙың ҡыҙыҡлы деталдәре асыҡланған: ниша һәм кәштәләр системаһы, улар күрәһең, ваҡытында ритуаль предметтар менән тултырылған. Мегалитта иҙән балсыҡ ҡатламы менән ҡапланған булған. Көньяҡ камераның ишеге өҫтөндә көнбайышҡа йүнәлтелгән тәҙрәнең барлығы иғтибарға лайыҡ.

2-се мегалит

3-сө мегалит — ваҡланған ауыр таштарҙан торған тура мөйөшлө ҡоролма. Көнбайышта улар араһында 25—30 см киңлектә уйым-ишек ҡалдырылған. Төньяҡ диуарҙы эшкәртелгән вертикаль плита барлыҡҡа килтерә. Ҡоролманан көньяҡҡа ҡарай 1,2 м алыҫлыҡта яҫы плита ята, уның күләме көньяҡ өлөштәге таштар араһына теүәл тап килә — был күрәһең, көньяҡ фасадының плитаһы. Көнсығыш яҡта таш ҡоролмаға түбәлек өсөн тәғәйенләнгән плиталар һәм таштар менән ҡурған рәүешле кәҫләнгән өйөм йәнәш тора. Ниндәйҙер сәбәп менән төҙөүселәр түбәлекте ҡуя алмағандар йәки өлгөрмәгәндәр. Ҡаҙыныуҙар һөҙөмтәһендә ҡоролма эсендә, төньяҡ өлөштә, ҡая нигеҙендә уйылған ҙур булмаған соҡор табыла.

3-сө мегалит

Утрауҙың мегалиттарында көн менән төндөң тигеҙлеге көндәрендә ҡояштың ҡалҡыуы һәм байыуы нөктәләре менән бәйле йүнәлештәр теркәлгән[5][6].

Үҙәк һынташ менән 9 Вера утрауының табыныу майҙаны

Был йәһәттән «9-сы Веры утрауының» табыныу майҙансығы — менгирҙар системаһы менән яһалма тигеҙләнгән майҙансыҡ айырыуса мөһим. Майҙансыҡта төп объект булып бер нисә таш менән уратып алынған менгир тора. Уның бейеклеге яҡынса 1 м, тәбиғи кварц юлағы уның өҫкө өлөшөнә суҡыш формаһы бирә, менгир нигеҙендә пикет менән балыҡ һүрәте уйылған.

9-сы Вера утрауының табыныу майҙанында ҙур һынташ

Борон был үҙәк менгирҙан башҡа көнбайышҡа ҡарай күпмелер аралыҡта икенсеһе торған. Уларҙың үҙәк һыҙығы «көнбайыш-көнсыгыш» йүнәлешкә, көн менән төн тигеҙләшкән көндө ҡояш сығышына йүнәлә. Борон ориентирҙар системаһын үҙәк менән бергә көнсығышҡа ҡарай ҡышҡы ҡояш торошо көнөндә «төньяҡ-көнбайыш — көньяҡ-көнсығыш» йүнәлешен барлыҡҡа килтергән менгир тәшкил итә.

«4-се Вера утрауы» табыныу майҙансығы — тура мөйөшлө формала, күләме 5,5×4 м, эшкәртелгән ҙур плиталар менән түшәлгән. Төньяҡ-көньяҡ һыҙыҡ буйынса йүнәлеш ала. Өс яҡтан ул вертикаль ҡуйылған гранит плиткалар менән уратып алынған, майҙансыҡ уртаһында борон ҙур булмаған эшкәртелгән менгир торған.

4-се Вера Утрауының табыныу майҙансығы

Утрауҙың мегалит комплексына шулай уҡ каменоломня — массив плиталарҙан һәм эре блоктарҙан торған тау рәүешендәге ҡаяға сығыу юлы ҡарай. Каменоломняларҙа мегалит төҙөүселәрҙең эшләгәндә ҡулланған ҡайһы бер ысулдары яҡшы күренә. Блоктарҙа баҡыр ҡорамал менән уйылған соҡорсоҡтар, һәм ағас шыналарҙың трапеция рәүешендәге эҙҙәре күренә, улар ярҙамында блоктар ваҡланған. Ҡайһы бер эре плиталар аҫтына рычагтар ярҙамында шылдырғанда уңайлы булһын өсөн таштар һалынған.

Каменоломнялаҙа шына эҙҙәре

Һүрәтләнгәндәрҙән тыш, 6,5 га күләмле утрауҙа тағы 40 самаһы археологик ҡомартҡылар, шул иҫәптән: б.э. тиклем 4 мең йыллыҡтағы камера кәшәнәһе, каменоломня, шулай уҡ XIX быуаттың иҫке тәртип православтарының скиты емереклектәре урынлашҡан. 2004 йылдан утрауҙа даими ғилми тикшеренеүҙә үтә.

Утрауҙа асыҡ һауала музей һәм археологик ҡурсаулыҡ асыу планлаштырыла[7][8].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Григорьев С. А., Меньшенин Н. М. Мегалитические сооружения острова Вера на озере Тургояк в Южном Зауралье // Известия Челябинского научного центра. — 2004. — В. 1. — С. 208—213.
  2. ↑ Grigoriev S.A., Vasina J.V. Megaliths of the Vera Island in the Southern Urals // Monumental questions: prehistoric megaliths, mounds and enclosures / Edited by David Calado; Maximilian Baldia; Matthew Boulanger. — Oxford: Archaeopress, 2010. — P. 179—185. — (British archaeological report. International series 2123).
  3. ↑ Григорьев С. А., Ивасько Л. В., Котов В. Г. Мегалитические комплексы Урала, проблема их датировки и происхождения (по материалам раскопок на озере Тургояк в 2007 г.) // Гуманитарные науки в Башкортостане: История и современность: Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию Института истории, языка и литературы Уфимского научного центра РАН, 16 ноября 2007 г. = Башҡортостанда гуманитар фәндәр. Тарихы һәм бөгөнгөһө / [редкол.: И. Г. Илишев и др.]. — Уфа: Гилем, 2007. — С. 78-80. — 299 с. — ISBN 978-5-7501-0866-4.
  4. ↑ Григорьев С. А., Васина Ю. В., Ивасько Л. В., Котов В. Г. Мегалитические комплексы Урала: проблема датировки // Труды II (XVIII) Всероссийского археологического съезда в Суздале, 2008 г.: в 3 т. / Российская акад. наук, Ин-т археологии ; отв. редакторы А. П. Деревянко, Н. А. Макаров. — М.: Ин-т археологии РАН, 2008. — Т. 1. — С. 204—206. — 468 с. — ISBN 978-5-94375-066-3.
  5. ↑ Васина Ю. В., Григорьев С. А. Мегалиты острова Веры — археоастрономический аспект // Астрономическое и мировоззренческое содержание археологических памятников Южного Урала : тезисы докладов полевого семинара 19-25 июня 2006 года, Аркаим / [отв. ред. А.Д. Таиров]. — Челябинск: ЧелГУ, 2006. — С. 25-27. — 49 с. — ISBN 5-7271-0773-3.
  6. ↑ Grigoriev S.V. Megaliths of the Vera Island and archaeoastronomy // International Conference "Astronomy and World Heritage: Across Time and Continents", August 19-26, 2009, Kazan, Russia (ASTROKAZAN-2009 REPORTS). — Kazan, 2009.
  7. ↑ Григорьев С. А., Васина Ю. В., Ивасько Л. В., Котов В. Г. Создание музея мегалитов на острове Веры // Достояние поколений. — 2008. — № 1 (4). — С. 18-23.
  8. ↑ Григорьев С. А., Ивасько Л. В. Остров Веры. Археологический музей-заповедник под открытым небом // Сборник статей участников V Международной научно-практической конференции «Проблемы устойчивого развития городов», 16-18 октября 2008 г.. — Миасс: Геотур, 2008. — Т. 1. — С. 303—305. — 347 с. — ISBN 5-89204-132-8.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Григорьев С. А., Меньшенин Н. М. Мегалитические сооружения острова Вера на озере Тургояк в Южном Зауралье // Известия Челябинского научного центра. — 2004. — В. 1. — С. 208—213.
  • Васина Ю. В., Григорьев С. А. Мегалитические сооружения на озере Тургояк в Южном Зауралье // Этнические взаимодействия на Южном Урале. Челябинск: Рифей, 2004. С. 30-33.
  • Grigoriev S.A., Vasina J.V., 2005. The megalithic constructions of the Vera Island on the Turgoyak Lake in the Southern Transurals // Comparative archaeology. https://web.archive.org/web/20110416045639/http://www.comp-archaeology.org/GrigMegtUrals.htm
  • Васина Ю. В., Григорьев С. А. Рекогносцировочные исследования мегалитических сооружений на озере Тургояк в Южном Зауралье // Известия Челябинского научного центра. 2005, вып. 2, с. 105—109. http://www.csc.ac.ru/news/2005_2/2005_2_13_2.zip
  • Grigoriev S.A. The Ural Megaliths and the European tradition: Chronological and Cultural Contexts // XV Congress of the International Union for Prehistoric and Protohistoric Sciences. Book of Abstracts. V. I. Lisbon, 2006. P. 426.
  • Васина Ю. В., Григорьев С. А. Мегалиты острова Веры — археоастрономический аспект // Астрономическое и мировоззренческое содержание археологических памятников Южного Урала : тезисы докладов полевого семинара 19-25 июня 2006 года, Аркаим / [отв. ред. А.Д. Таиров]. — Челябинск: ЧелГУ, 2006. — С. 25-27. — 49 с. — ISBN 5-7271-0773-3.
  • Полякова Е. Л., 2006. История изучения мегалитических памятников Южного Зауралья // Этнические взаимодействия на Южном Урале. Челябинск: ЧелГУ, с. 61-65.
  • Григорьев С. А., Васина Ю. В., Котов В. Г., Ивасько Л. В. Проблема датировки мегалитических комплексов Урала // XVII Уральское археологическое совещание. Материалы научной конференции (Екатеринбург, 19-22 ноября 2007 г.). — Екатеринбург — Сургут: изд-во «Магеллан», 2007, с. 82, 83.
  • Григорьев С. А., Ивасько Л. В., Котов В. Г. Мегалитические комплексы Урала, проблема их датировки и происхождения (по материалам раскопок на озере Тургояк в 2007 г.) // Гуманитарные науки в Башкортостане: История и современность: Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию Института истории, языка и литературы Уфимского научного центра РАН, 16 ноября 2007 г. = Башҡортостанда гуманитар фәндәр. Тарихы һәм бөгөнгөһө / [редкол.: И. Г. Илишев и др.]. — Уфа: Гилем, 2007. — С. 78-80. — 299 с. — ISBN 978-5-7501-0866-4.
  • Григорьев С. А., Васина Ю. В. Мегалиты Южного Урала и проблема их хронологической и культурной интерпретации // Народы Саратовского Поволжья: этнология, этнография, духовная и материальная культура. Саратов: «Триумф», 2006. С. 115—125.
  • Григорьев С. А., Васина Ю. В., Ивасько Л. В., Котов В. Г. Создание музея мегалитов на острове Веры // Достояние поколений. — 2008. — № 1 (4). — С. 18-23.
  • Григорьев С. А., Васина Ю. В. Остров Веры = Grigoriev, S.A., Vasina, Yu.V. Vera Island // Южный Урал. Путешествие через тысячелетия = South Ural. Traveling through millenniums. Chelyabinsk: Krokus, 2009. P. 11-15.
  • Григорьев С. А. Землетрясения в голоцене на Урале и их связь с климатическими изменениями // Географическое пространство: сбалансированное развитие природы и общества. — Челябинск: АБРИС, 2009. — С. 15-25.
  • Григорьев С. А., Васина Ю. В., Ивасько Л. В., Котов В. Г. Мегалитические комплексы Урала: проблема датировки // Труды II (XVIII) Всероссийского археологического съезда в Суздале, 2008 г.: в 3 т. / Российская акад. наук, Ин-т археологии ; отв. редакторы А. П. Деревянко, Н. А. Макаров. — М.: Ин-т археологии РАН, 2008. — Т. 1. — С. 204—206. — 468 с. — ISBN 978-5-94375-066-3.
  • Григорьев С. А., Ивасько Л. В. Остров Веры. Археологический музей-заповедник под открытым небом // Сборник статей участников V Международной научно-практической конференции «Проблемы устойчивого развития городов», 16-18 октября 2008 г.. — Миасс: Геотур, 2008. — Т. 1. — С. 303—305. — 347 с. — ISBN 5-89204-132-8.
  • Grigoriev S.V. Megaliths of the Vera Island and archaeoastronomy // International Conference "Astronomy and World Heritage: Across Time and Continents", August 19-26, 2009, Kazan, Russia (ASTROKAZAN-2009 REPORTS). — Kazan, 2009.
  • Grigoriev S.A., Vasina J.V. Megaliths of the Vera Island in the Southern Urals // Monumental questions: prehistoric megaliths, mounds and enclosures / Edited by David Calado; Maximilian Baldia; Matthew Boulanger. — Oxford: Archaeopress, 2010. — P. 179—185. — (British archaeological report. International series 2123).
  • Григорьев С. А. Мегалиты Урала в свете индоевропейской проблемы // Индоевропейская история в свете новых исследований. Москва: издательство МГОУ, 2010, с. 195—204.
  • Григорьев С. А. Каменные орудия поселения Остров Веры 4 // Челябинский гуманитарий. 2010. № 10. С. 147—156.
  • Григорьев С. А. Природные катастрофы в энеолите на Урале доклад на УАС // XVIII Уральское археологическое совещание: культурные области, археологические культуры, хронология. Уфа, 2010, с. 69-71.

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Вера_утрауы_мегалиттары&oldid=1067221» битенән алынған