Зеда Вардзиа
| Зеда Вардзиа | |
 | |
| Дәүләт |
 Грузия |
|---|---|
| Мираҫ статусы | Культурные памятники национального значения Грузии[d] |
 | |
 Зеда Вардзиа Викимилектә | |
Зеда Вардзиа (грузин: ვარძია ზედა, "өҫкә Вардзия" тигәнде аңлата) Грузияның көньяғында урынлашҡан Самтше-Кавахети төбәгенең Аспиндза муниципалитетындағы грузин православ сиркәүе. Сиркәү Вардзиа урта быуат ҡая комплексынан төньяҡ-көнбайышҡа ҡарай 3 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан[1]. Сиркәү Грузияның милли әһәмиәттәге мәҙәни ҡомартҡыһы исемлегенә индерелгән[2]
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Зеда Вардзиа сиркәүе 11 быуатта төҙөлгән. Сиркәүҙе подвалындағы стенала уйып яҙылған яҙыуҙа Липариттан эристави (яҡынса Липарид IV.(б.э. тиклем 1060).[3] телгә ала. Монастырь Джорджия осоронда (р. 1156-1184) Вардзия монахтарының йорто була, ул яңы һәм күпкә ҙур була[4].
16 быуатта Ғосман империяһы Месхетиҙы яулап алғандан һуң, монастырь ташландыҡ хәлгә килә, ә сиркәү бинаһы серей башлай. 1847 һәм 1848 йылдар осоронда был төбәктә булып киткән француз Мари-Фелиците Броссет сиркәүҙе өйрәнә башлай. 1875 йылда грузин ғалимы Дмитрий Бакрадзе курдтар сиркәүҙе ат аҙбары сифатында ҡулланыуы тураһында хәбәр итә. 1997 йылда сиркәү ҡабаттан асыла һәм унда монахинялар берләшмәһе урынлаша[5].
Архитектураһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Зеда Вардзия сиркәүе Зеда Вардзиа үҙәнендә яһалма яҫы ҡаяла төҙөлгән. Ул өс аркалы портик менән ике нефлы конструкцияға эйә. Сиркәүҙең көнбайыш төкәтмәһе һуңыраҡ төҙөлгән. Ике нефы аркалар менән тоташҡан. Сиркәүҙең интерьеры фрескалар менән биҙәлгән булған, әммә улар уңған йәки бысранған.
Ауыш ҡыйыҡ менән ябылған ике нефының экстерьеры биҙәлгән. Инеү урынында урта быуат грузин алфавиты менән яҙылған яҙыу бар, унда быуаттың мөһим ктеторы Апридон тураһында телгә алына. Ҡаяла уның эргәһендә дин әһелдәре ҡулланыу өсөн тәғәйенләнгән бер нисә мәмерйә бар[6].
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Elizbarashvili, Ilia (1979). "ზედა ვარძია [Zeda Vardzia]". ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4 [Georgian Soviet Encyclopaedia, vol. 4] (Gürcüce). Tbilisi: Metsniereba. s. 494.
- ↑ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. Erişim tarihi: 25 July 2019.
- ↑ Berdzenishvili, Devi (2005). "ზედა ვარძიის წარწერების გამო [On the inscriptions from Zeda Vardzia]". ნარკვევები [Studies]. Tbilisi: Samkali. ss. 111-122.
- ↑ Eastmond, Antony (1998). Royal imagery in medieval Georgia. Pennsylvania State University Press. s. 71. ISBN 0271016280.
- ↑ Mkervalidze, N. (2014). "Зе́да-Ва́рдзиа [Zeda Vardzia]". Православная Энциклопедия, Т. 20 [Orthodox Encyclopaedia, vol.20] (Rusça). Moscow. ss. 42-43.
- ↑ Elizbarashvili, Ilia (1979). "ზედა ვარძია [Zeda Vardzia]". ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4 [Georgian Soviet Encyclopaedia, vol. 4] (Gürcüce). Tbilisi: Metsniereba. s. 494.