Йылантамыр

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Йылан тамыр
Йылантамыр
Йылантамыр сәскәлеге
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Үҫемлектәр
Бүлексә: Ябыҡ орлоҡлолар
Класс: Ике өлөшлөләр
Тәртип: Ҡәнәфер сәскәлеләр
Ғаилә: Ҡарабойҙай һымаҡтар
Суб-ғаилә: Polygonoideae
Ырыу: Йылантамыр
Төр: Йылантамыр
Латинса исеме
Bistorta officinalis
ITIS 20850
NCBI 125587
Йылантамыр Йосимет милли паркында, АҠШ

.

Йылантамыр, йылан тамыры (рус. Горе́ц змеиный, лат. Polýgonum bistortaҡарабойҙай һымаҡтар ғаиләһенән күп йыллыҡ үлән үҫемлек, бейеклеге 1-1,5 м тирәһе. Июнь-июль айҙарында алһыу сәскә ата, орлоғо июль-август баштарында өлгөрә.

Таралыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Төньяҡ ярымшарҙың уртаса климатында таралған. Йылан тамыры дымлы урындарҙа, һаҙлыҡлы ерҙә, урман ситтәрендә үҫә. Республикабыҙҙа киң таралған. Белорет, Бөрйән, Ишембай, Ҡариҙел, ДЫыуан райондарында бик йыш осрай.

Файҙаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡ медицинаһында үләндең тамырһабағы ҡулланыла. Үләндә С витамины, каротин, ҡамаштырыу матдәһе, минераль тоҙҙар һ.б. биологик актив матдәләр бар. Тамырһабаҡты сентябрь-октябрь айҙарында ҡаҙып алалар. Һалҡын һыуҙа йыуып, күләгәле һәм ҡоро урында киптерәләр. Эре тамырһабаҡтар киптерер алдынан буйға ярыла. Дөрөҫ әҙерләгәндә һәм һаҡлағанда кипкән тамырһабаҡ ике йылға тиклем үҙ шифаһын юғалтмай.

Йылантамыр ҡайнатмаһын үт ҡыуығы шешкәндә, ашҡаҙан-эсәк ауырыуы булғанда, эс киткәндә ҡулланырға кәңәш ителә.

Ҡайнатманы әҙерләү[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1 аш ҡалағы киптереп ваҡланған тамырһабаҡты 1 стакан һыуға һалып, 15-20 минут талғын утта ҡайнатыалар. Ярты сәғәт самаһы ҡалын япма менән томалап тотола.Ҡайнатманы көнөнә өс тапҡыр, ашар алдынан, 1аш ҡалағы эсергә.

Ауыҙ эсе боҙолғанда, теш иҡаҙнаһы ҡанағанда был ҡайнатма менән ауыҙҙы сайҡау файҙалы. Ҡатын-ҡыҙҙарға хас ҡайһы бер ауырыуҙарҙан йылан тамыры ҡайнатмаһы ҡулланыла. Тәндә экзема кеүек аллергик ауырыу барлыҡҡа килгәндә был төнәтмәне ҡушып ванна яһарға мөмкин [1]


Тасуирлама[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

О. В. Томе, «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885 китабынан ботаник иллюстрация


Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Варис Ғүмәров. Тыуған яҡтың шифалы үҫемлектәре —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. − 160 б.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 452. Polygonum bistorta L. (Bistorta major S.F.Gray) — Горец змеиный, или Раковые шейки //Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 50. — ISBN 9-87317-128-9.
  • Ғүмәров В. З. Тыуған яҡтың шифалы үҫемлектәре. —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. − 160 б. — ISBN 5-295-01499-1