Йәбешкәк

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Йәбешкәк

Ябай йәбешкәктең сәскәлеге
Фәнни классификация
Халыҡ-ара фәнни исеме

Agrimonia [Tourn.] L., 1753

Номенклатура тибы

Викитөркөмдә
Систематика

Викиһаҡлағыста
рәсемдәр
ITIS  25092
NCBI  23137
EOL  29999
GRIN  t:310
IPNI  30047343-2

Йәбешкәк — йәшел һырлан (Agrimonia), роза һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Таралышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Яҡынса 12 төрө билдәле, башлыса Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 3 төрө үҫә. Республиканың бөтә биләмәһендә урмандарҙа һәм уның ситтәрендә, сағыл болондарҙа, аҡландарҙа, юл буйҙарында (азия йәбешкәге, төклө йәбешкәк, шулай уҡ һыу ятҡылыҡтарының ярҙары буйлап) үҫә.

Ботаник яҙма[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йыуан ҡыҫҡа тамырһабаҡлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, биҙле, төклө, оҙонлоғо 30—80 см тиклем. Япраҡтары ябай, өҙөк‑ишһеҙ ҡанатлы, ғәҙәттә төклө, өҫ яҡтан ҡарағусҡыл йәшел, аҫтан — аҡһыл (азия йәбешкәге — һорғолт), өҫкө һабаҡ япраҡтары һирәк, аҫҡылары — розетка һымаҡ, яҡынайтылған. Сәскәләре ваҡ, һары, ике өс бүлемле сәскә ҡолаҡсыны булған ҡыҫҡа сәскә һаптарында, оҙон башаҡ һымаҡ, өҫкө өлөшөндә ҡуйыраҡ тәлгәштәргә йыйылған. Июнь—август сәскә ата. Емеше — осонда ырғаҡ һымаҡ бөгөлгән сәнскеле сәтләүек (1—2), июль—сентябрь өлгөрә.

Составы һәм ҡулланылышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Составында әсе матдәләр, флавоноидтар, эфир майҙары һ.б. бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Ябай йәбешкәк — дарыу үҫемлеге, баллы үҫемлек. Төклө йәбешкәк — маралдар, боландар, селдәр өсөн мал аҙығы үҫемлеге. Ер өҫтөндәге өлөшөн туҡымаларға йәшел һәм һары буяу алыу өсөн ҡулланғандар.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]