Марль

Марль
	Марль
Байраҡ	Герб
Ҡыҫҡаса атамаһы	Marl
Дәүләт	Германия
Административ-территориаль берәмек	Реклингхаузен[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Хөкүмәт башлығы	Werner Arndt[d]
Ойошма ағзаһы	association for pedestrian and bicycle-friendly cities, townships and districts in North Rhine Westphalia[d], Climate Alliance[d], Lippeverband[d], Мэры за мир[d] һәм Städtetag Nordrhein-Westfalen[d]
Халыҡ һаны	85 001 кеше (31 декабрь 2023)
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	70 метр
Туғандаш ҡала	Крей, Герцлия[d], Биттерфельд, Залаэгерсег, Пендл, Кушадасы[d], Биттерфельд-Вольфен[d] һәм Кросно
Сиктәш	Дорстен[d], Хертен[d] һәм Гельзенкирхен[d]
Алыштырған	Recklinghausen-Land[d]
Майҙан	87,76 км² (31 декабрь 2017)
Почта индексы	45768, 45770 һәм 45772
Рәсми сайт	marl.de
Урындағы телефон коды	02365, 02362 һәм 02364
Номер тамғаһы коды	RE
	Марль Викимилектә

Марль (нем. Marl) — Германияла Төньяҡ Рейн-Вестфалия еренең Мюнстер административ округына буйһоған ҡала. Реклингхаузен районы составына инә. Халыҡ һаны-87 557 кеше (2010 йылдың 31 декабренә ҡарата)^[13]. 87,69 км² майҙанды биләй. Рәсми коды — 05 5 62 024.

Географияһы

Марль ҡалаһы төньяҡтан Харда урман массивына һәм Хох-Марк паркына терәлеп тора. Ҡала Рур сәнәғәт районынан талғын ғына Мюнстерланд ауыл хужалығы ерҙәренә күсә. Төньяҡ сиктәре тулыһынса тиерлек Липпе йылғаһы буйына тап килә. Ҡала дөйөм майҙанының яҡынса 60 проценты баҫыуҙар, урман, һыу ағымдары, йәшел парктарҙан тора. Төньяҡта Марль Халтерн-ам-Зеяға, көнсығышта Эр-Эркеншвикка, көньяҡ-көнсығышта Реклингхаузен, көньяҡта Хертенға, көньяҡ-көнбайышта Гельзинкерхенға һәм көнбайышта Дорстенға тиклем текәлеп тора^[14].

Тарих

Иртә тарихы

Ҡала биләмәһендә иҫке һәм урта таш быуатында кешеләр йәшәгән тип Синсен районында барған археологик ҡаҙыуҙарҙың артефакттары раҫлай. Беҙҙең эраға тиклем 600 йылдарға беренсе ауыл ҡалдыҡтары ҡарай^[15]. Б. э. тиклем 300 йылда кельт ҡәбиләләре был районда йәшәгән, әммә уларҙы герман ҡәбиләләре был ерҙәрҙән бәреп ҡыуып сығарған. Һуңынан Липпе йылғаһының төньяғын контролдә Бруктер, ә көньяғын Марсер контролдә тотҡан. Римлеләр германдарҙың һөжүмдәрен туҡтатҡан, ул ҙур Хальтерня фортын төҙөгән. Полсум һәм Гертен ҡалалары сиктәрендә бәләкәй рим форттары ҡалдыҡтары табыла. Б. э. т. 9-сы йылда римлеләр Рейн йылғаһының аръяғына сигенә һәм үҙ йоғонтоһон юғалта. Район ҡабат герман биләмәһенә күсә^[16]. 80-се йылдарҙа Бруктер Реклингхаузен өлкәһенә һөрөлә.

Иртә урта быуаттар

5-7-се быуаттарҙа Марль районында халыҡтарҙың икенсе миграция хәрәкәте башлана, был саҡта сакстар төньяҡ-көнсығыштан Липпе аша элекке Бруктер өлкәһенә бәреп инә. 1920 йылдарҙағы археологик ҡаҙыуҙар иҫбатлауы буйынса саксон һөжүменән һаҡлау өсөн Синсен ҡулса ҡаласыҡ төҙөтә. Бөгөн был ҡаласыҡ « Die Burg» («замок тигәнде аңлата») ҡурсаулығында бары тик белгестәргә генә аңлайышлы. Ҡаласыҡ һуңғы урта быуаттарға тиклем ауыл халҡы өсөн һаҡлағыс кәртә булараҡ ҡулланыла.

Исеменең килеп сығышы

Марль беренсе тапҡыр 799 йылдағы саксон һуғыштары ваҡытында нигеҙләнгән Верден бенедикт аббатлығы документтарында 890 йылдарҙа теркәлгән. Унда Дагубрахт үҙ биләмәләрен һәм килемдәрен аббатлыҡҡа үҙе үлемдән ҡотолоп ҡалыу өсөн тапшырған тип яҙылған. тел белгестәре был осорҙағы Марль атамаһын «һаҙлыҡлы диапазон» йәки «быуа диапазоны» тип аңлата. Марль исеме быуаттар буйы үҙгәрә килә, ул «Марлар», «Маерл», «Марлер» һәм, ниһайәт, Марль тип атала^[17].

Урта быуат һәм хәҙерге иртә быуат

16-сы быуаттың аҙағында Марлдә 800 кеше йәшәй. Уларҙың күпселеге Дюрер фермер берләшмәһендә йәшәй.

Был ойошма бер нисә тапҡыр голландтар һәм испандар тарафынан талана. Артабан Утыҙ йыллыҡ һуғышта ла ҡала талана. Һуғыш тамамланғас оҙаҡ йылдар дауамында бында солох хөкөм һөрә. Чарльздың француз кампанияһы ваҡытында, шулай уҡ принц Субиз, 1758 йылғы ете йыллыҡ һуғышта Марль ҡабаттан талана. Француздарҙан һуң килгән прусактар ҙа ҡаланы бөлгөнлөккә төшөрә.

1875 йылдың 21 ғинуары Марль тарихында һынылышлы мәл була. Был көндө «Симсон быраулау компанияһы» ерҙең 514 метр тәрәнлегендә Полсум ҡалаһы янында күмер ятҡылыҡтары таба. Марлдәге өҫтәмә быраулау күмер шахталарын барлыҡҡа килеүгә килтерә^[18].

«Виктория Огюст» күмер шахтаһын нигеҙләү

1898 йылда Дюссельдорфтан Август Штайн һәм Юлиус Шефер «Огюст Виктория» шахтаһын аса, ә күмер сығарыу «Ханси 1» һәм «2 Ханси» дәғүәләре буйынса планлаштырыла. 1900 йылдың 1 майында ерҙе тәрәнәйтеп ҡаҙа башлайҙар, ә 1903 йылда баш офис Мэрлз Хюльс ҡала округына күсә. 1905 йылдың аҙағына «АВ 1» шахтаһы күмер етештерә башлай. Виктория шахтаһы өсөн эпоним булып Шлезвиг-Гольштейндан һуңғы немец императоры Вильгельм ii ҡатыны император ҡатын Августа Виктория (1858—1921) була. Шахта Германияның иң күп күмер сығарыусы шахтаһы була. Ул 2015 йыл аҙағында Германияла күмер сығарыу туҡтатылыу арҡаһында ябыла^[19]^[20].

«Брассерт» күмер шахтаһын төҙөү

1905 йыл Марлдә тағы ла бер күмер шахтаһына нигеҙ һалына. Ул Герман Брассерт хөрмәтенә уның исеме менән атала^[21], ул «1865 йылда тау эштәрен алып барыу тураһындағы дөйөм ҡанундың атаһы була». 1910 йылда күмер сығарыла башлай, 1950 йылда унда яҡынса 5000 эшләй. 1972 йылда рудник ябыла, шахтаның 2/3 өлөшө коммерция паркына әйләндерелә, ә икенсе өлөшө — ял итеү базаһы була. Элекке шахтаға инеү биналары һынлы сәнғәт студияһы һәм велосипед йәмғиәтенең бюроһына әйләнә. Рудник тирә -йүнендәге ҡала районы «Брассерт» тип атала, сөнки шахта үҙ эшселәре өсөн соҡор тирәләй йорттар төҙөй^[22].

Фотоһүрәттәр

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар

www.marl.de 2021 йыл 22 май архивланған. Официальная страница

[_4bb0824e457e947c-1] ISIL- und Sigeladressen mit Koordinaten ausgestattet — Берлинская государственная библиотека, 2016.

[_aa8b73055b23aa4d-2] rchINFORM (нем.) — 1994.

[_37030eda840dd5e3-3] GeoNames (ингл.) — 2005.

[_5fabb7d1ab02286b-4] ttps://www.adfc-nrw.de/kreisverbaende/kv-unna/aktuelles/aktuelles/article/unna-bleibt-in-der-agfs-marl-fliegt-raus.html

[_912445e3c156a7b9-5] ttp://www.klimabuendnis.org/nc/kommunen/das-netzwerk.html

[_0a5b195f09074193-6] ttps://www.eglv.de/emscher-lippe/lippeverband/

[_f40663e233d4edbd-7] ttp://www.mayorsforpeace.org/english/membercity/map/europe.html

[_506a31e57eebe6e3-8] ttp://www.staedtetag-nrw.de/mitglieder/

[_7a860453bff7d916-9] Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2023 (нем.) — DESTATIS, 2024.

[_6aafef0378b3aaa3-10] ttps://www.marl.de/leben-wohnen/internationales/staedtepartnerschaften/herzliya/

[_afbf34eabb5f62d3-11] ttps://www.herzliya.muni.il/twin-cities/

[_6ebddbaec27a8a1d-12] Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal) — Federal Statistical Office.

[13] Ҡалып:Internetquelle

[14] 
MARL NORDRHEIN-Population location Map WESTFALEN Geography coordinates cities GERMANY — Tageo.com

[15] 
Германия Тарихы. Боронғо герман ҡәбиләһе

[16] 
УРМАН алышынды. ТЕВТОБУРГСКИЙ (б. э. 9 йылдары). Һуғышы һәм бөйөк полководец улар

[17] 
Бында марль ҡушыла. Марли урынлашҡан (Төньяҡ Рейн-Вестфалия — Германия) ентекле картаһы

[18] 
Marl: History 2017 йыл 24 август архивланған.

[19] 
Шахтала күмер электростанциялары германия әйләнә. гидроаккумулирующий / Хабр

[20] 
Бөйөк британия һәм Германия күмер шахталарын ябыу :: Иҡтисад

[21] 
Иҡтисади палатаһы етәксеһе империяһы территориаль палатаһының иҡтисади, үҙ сиратында — һәр ваҡыт тарих

[22] 
Гитлер янына эре корпорациялар хеҙмәте

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]