Бензол

Бензол
Общие
Башҡа исемдәре	фен (Лоран, 1837), фенил водороды, бензен
Молекуляр формулаһы	C6H6
SMILES	c1ccccc1 C1=CC=CC=C1
Моляр массаһы	78,11 г/моль
Төр	Төҫһөҙ шыйыҡса
Регистрационный номер CAS	71-43-2
ГОСТ	8448-78
Үҙенсәлеге
Тығыҙлығы һәм фазалағы хәле	0,8786 г/см³=878,6 кг/м³, шыйыҡса
һыуһа эреүсәнлеге	1,79 г/л при 25 °C
Эреү температураһы	5,5 °C
Ҡайнау температураһы	80,1 °C
Йәбешкәклеге	0,652 П при 20 °C
Опасность
Яҙма	Ағыулы, тирәүяҡ мөхит өсөн ҡурҡыныс, ут ҡабыусан
Гөлтләп тоҡаныу температураһы	−11 °C
үҙаллы тоҡаныу температураһы	562 °C
Яҡын матдәләр
Оҡшаш углеводородтар	нафталин циклогексан
Ҡайһы бер сығарылмалары	толуол фенол анилин
Если не указано другое, параметры даны для 25 °C, 100 кПа

Бензол — (C₆H₆, PhH) ароматик углеводород.

Ҡыҫҡаса белешмә

Үҙенсәлекле еҫле, төҫһөҙ шыйыҡса; tиреү 5,5°С, tҡайнау 80,1°С, тығыҙлығы 879 кг/ м3. Углеводородтарҙа, эфирҙарҙа яҡшы, этиленгликолдә, глицеринда, һыуҙа насар эрей; май, каучук, гудронды һ.б. эретә. Ядроһына юғары темпеатуралар, окислаусылар тәьҫиренә ҡаршы юғары сыҙамлылыҡ хас ; электрофилгә алмаштырыу (хлорлау, нитратлаштырыу, сульфирлау һ.б.) реакциялары еңел, ҡушыу (гидрирлау) реакциялары ауыр үтә. Тирене ҡуҙғыта; юғары концентрацияла парҙары үҙәк нервы системаһына тәьҫир итә, түбән концентрацияларының күп тапҡырлы тәьҫиренән ҡан составы үҙгәреүе күҙәтелә (ПДК 5 мг/ м3).

Башҡортостанда етештереү

Башҡортостанда 20 быуаттың 50‑се йылдарынан алып бензол тура ҡыуылған бензиндарҙың тар фракцияһына (tҡайнау 62—85°С) водород баҫымы аҫтында каталитик риформинг үткәреп етештереү үҙләштерелә . Бензол хлор‑ һәм дихлорбензолдар , этилбензол , кумол, өҫкө йөҙҙә актив матдәләр, анилин, малеин ангидриды һ.б. ҡиммәтле ярым продукттар, фармацевтик препараттар, лак‑буяу материалдары етештереүҙә, мотор яғыулығына өҫтәмә сифатында ҡулланыла. 60‑сы йылдарҙа башында Өфө нефть эшкәртеү заводында бензол нигеҙендә айырыуса таҙа циклогексан етештерелә.

Бензол (шыйыҡ)

Шула уҡ ҡара

Алициклик берләшмәләр

Хлорорганик берләшмәләр

Башҡортостан нефтехимия компанияһы, “Газпром нефтехим Салават”

Стирол

Ароматик берләшмәләр

Әҙәбиәт

• Бензол // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Энциклопедический словарь юного химика / Сост. В. А. Крицман, В. В. Станцо. — М.: Педагогика, 1982. — 368 с., ил.
• Настольная книга учителя химии 10 класс/О. С. Габриелян, И. Г. Остроумов. — М.:Дрофа, 2010 г.
• Строение молекулы бензола, видео