Мәрйен
Мәрйен, кора́лл — төркөм-төркөм булып ҡаяларға йәбешеп хәрәкәтһеҙ торған, полиптар төрөнә ингән диңгеҙ йәнлеге[1]. Был класҡа яңғыҙ йәшәүсе һәм колониялар барлыҡҡа килтереүсе полиптар ҡарай. Ҡайһы берҙәре ергә йәбешеп тереклек итә. Ҡайһы берҙәре диңгеҙ төбөндә күсеп йөрөүгә һәләтле. Мәрйен полиптарының мөгөҙгә оҡшаған матдәнән тороусы эзбиз һөлдәләре була.
Мәрйен полиптарының үҫеүе иң уңайлы шарттарҙа ла йылына 1 см-ҙан артмай, шуға күрә уларҙың формалашыуына йөҙәр йылдар үтә, ә утрауҙар барлыҡҡа килеү өсөн меңәр йылдар сарыф ителә.
Мәрйендәр биҙәүес әйберҙәр етештереүҙә ҡалланыла.
Анатомия
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡайһы берҙәрен тормошоноң күп өлөшөндә коралдар, генетик яҡтан берҙәм полиптарҙан торған колонияларға ултыралар[2][3]. Һәр полиптың диаметры миллиметрҙарҙан сантиметрҙарға тиклем үҙгәрә, һәм колониялар миллионлаған айырым полиптарҙан торорға мөмкин. Таш корал, шулай уҡ ҡаты корал тип тә билдәле, полиптар кальций карбонатын тәшкил иткән ҡаңҡаны барлыҡҡа килтерә, һәм шулай организмды нығыта һәм һаҡлай. Ул полиптар һәм уларҙы тоташтырған тере туҡыма, ценосарк, ярҙамында һалына. Полиптар ҡаңҡалағы касә һымаҡ уйымдарҙа урынлашалар, былар кораллиттар тип атала. Таш коралдар колониялары тышҡы күренештәре буйынса айырыла; бер төр һалҡын, табаҡлы, ҡыҫҡыс, бағаналы йәки массив ҡаты структураға эйә булырға мөмкин, һәм төрлө формалар йыш ҡына төрлө йәшәү мөхиттәре менән бәйле, бының менән бергә яҡтылыҡ кимәле һәм һыу хәрәкәте ҙур әһәмиәткә эйә.
Ҡулланыу
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ювелир әйберҙәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Кораллдың күп төҫтәре уларҙы муйынсаҡтар һәм башҡа биҙәүестәр өсөн йәлеп итә[4]. Бик ҡыҙыл коралл аҫыл таш итеп баһаланған[5]. Тейешенә күрә был янғынлы коралл түгел. Ҡыҙыл коралл һеҙрә сиренде табып булыу сәбәпле йыш ҡына була[6]. Ғөмүмән, коралл ташламаларға өйрәтергә булмай, климат үҙгәреүе, тирә-яҡ мөхиттең бысраныуы һәм етештереүҙең аҙ форсаттары менән был ағымда улар барыуҙан килә[7][8][9].
Медицина
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Медицина өлкәһендә коралл химикаттары яман шеш, неврологик ауырыуҙар, ялҡынһыныу, шул иҫәптән артрит, ауыртыу, һөйәк юғалтыу, бейек ҡан баҫымы кеүек мәсьәләләрҙе дауалау өсөн ҡулланылыу мөмкинлеге бар.[10] Мәҫәлән, Isididae коралл скелеттары кешеләрҙә һөйәк пластикаһы өсөн буласаҡ өҫтәрәк файҙаланыу өсөн өйрәнелә.[11]
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)
- ↑ What are corals? icriforum.org. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ Are corals animals or plants? oceanservice.noaa.gov. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ Different colors of coral. www.aucella.com. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ So pflegt man Korallenschmuck. www.bekommenamenskette.com. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ Coral to buy or not to buy? miss-scuba.com. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ What Is Coral Mining And What Can We Do To Fight It? conservation.reefcause.com. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ Restoring Endangered Coral Reefs. oceanconservancy.org. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ Coral in Crisis: Can Replanting Efforts Halt Reefs’ Death Spiral? therevelator.org. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ Coral reefs human health. icriforum.org. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
- ↑ How Do Corals Build Their Skeletons? www.whoi.edu. Дата обращения: 2 октябрь 2024.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Смит Г. Драгоценные камни = Gemostones by G. F. Herbert Smith, London, «Chapman and Hall» 1972 / под ред. Петрова В.П.. — Москва: «Мир», 1980. — 120 000 экз.
- Латюшин В. В. Хайуандар. Дөйөм белем биреү учреждениелары өсөн дәреслек. — Өфө.: Китап. 2011. ISBN 978-5-295-05368-9
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Кораллы в энциклопедии GeoWiki (рус.)
- Камень коралл (рус.)