Райхан
| Райхан | |||||||||||||||||||
 Райхан. Общий вид растения. | |||||||||||||||||||
| Фәнни классификация | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
арауыҡтағы ранг
| |||||||||||||||||||
| Халыҡ-ара фәнни исеме | |||||||||||||||||||
|
Ocimum L., 1753 | |||||||||||||||||||
| Номенклатура тибы | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Райхан (лат. Ócimum) — ырыуы бер йыллыҡ һәм күп йылыҡ үләндәр һәм ҡыуаҡлыҡтар, ғаиләлеге баллыбайҙар (Lamiaceae).
Ырыу тропик һәм йылы уртаса бүлкәт вәкилдәре.
Биологик яҙма[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Сәмскәһе 6-10 сәскәнән торған сәскәлек. Улар бер башаҡҡа йәки киҫәүгә йыйылған. Каса япрағы оҙонса түңәрәк йәки ҡыңғырау һымаҡ, емешләнгәс оҙоная һәм аҫҡа ҡарап борола, биш тешле, өҫкө теше башҡаларға ҡарағанда киңерәк, ярылы, киң оҙонса түңәрәк, каса япрағынан тыш яҡҡа сығып тора һәм күрше тештәргә һыйына. Тажы көпшәле, ике иренле, аҫҡы ирене өҫкөләренә ҡарағанда аҫ яҡҡа һалпайған. Башҡа дүртеһе бергә өҫкө ирен булып торалар. Һеркәсе 4-әү, өҫкөләре сәс толомо һымаҡ. Япраҡтары ҡапмп ҡаршы теҙелгән.
Емеше — шыма сәтләүек.
Ҡулланылышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Япраҡтары һәм һабағы тәмле еҫле булғанға күрә йәшел килеш тә, киптереп тә тәмләткес булараҡ файҙаланыла. Соустарға, төрлө аштарға ҡушыла[1].
райхан ҡушылған тәмләткестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
 | Был бүлек тамамланмаған. |
Классификация[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Төрҙәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
На сайте Королевских ботанических садов в Кью указано 69 видов рода[2]:
- Ocimum ×africanum Lour.
- Ocimum albostellatum (Verdc.) A.J.Paton
- Ocimum americanum L. — Базилик американский
- Ocimum amicorum A.J.Paton
- Ocimum angustifolium Benth.
- Ocimum basilicum L. — Базилик душистый, йәки Базилик благородный
- Ocimum burchellianum Benth.
- Ocimum campechianum Mill.
- Ocimum canescens A.J.Paton
- Ocimum carnosum (Spreng.) Link & Otto ex Benth.
- Ocimum centraliafricanum R.E.Fr.
- Ocimum circinatum A.J.Paton
- Ocimum coddii (S.D.Williams & K.Balkwill) A.J.Paton
- Ocimum cufodontii (Lanza) A.J.Paton
- Ocimum dambicola A.J.Paton
- Ocimum decumbens Gürke
- Ocimum dhofarense (Sebald) A.J.Paton
- Ocimum dolomiticola A.J.Paton
- Ocimum ellenbeckii Gürke
- Ocimum empetroides (P.A.Duvign.) ined.
- Ocimum ericoides (P.A.Duvign. & Plancke) A.J.Paton
- Ocimum filamentosum Forssk.
- Ocimum fimbriatum Briq.
- Ocimum fischeri Gürke
- Ocimum formosum Gürke
- Ocimum forsskaolii Benth.
- Ocimum fruticosum (Ryding) A.J.Paton
- Ocimum grandiflorum Lam.
- Ocimum gratissimum L. — Базилик эвгенольный
- Ocimum hassleri Briq.
- Ocimum heckmannianum Gürke
- Ocimum hirsutissimum (P.A.Duvign.) A.J.Paton
- Ocimum irvinei J.K.Morton
- Ocimum jamesii Sebald
- Ocimum kenyense Ayob. ex A.J.Paton
- Ocimum kilimandscharicum Gürke — Базилик килиманджарский
- Ocimum labiatum (N.E.Br.) A.J.Paton
- Ocimum lamiifolium Hochst. ex Benth.
- Ocimum masaiense Ayob. ex A.J.Paton
- Ocimum mearnsii (Ayob. ex Sebald) A.J.Paton
- Ocimum menthifolium Hochst. ex Benth. — Базилик мятолистный, йәки Базилик камфарный
- Ocimum metallorum (P.A.Duvign.) A.J.Paton
- Ocimum minimum L.
- Ocimum minutiflorum (Sebald) A.J.Paton
- Ocimum mitwabense (Ayob.) A.J.Paton
- Ocimum monocotyloides (Plancke ex Ayob.) A.J.Paton
- Ocimum motjaneanum McCallum & K.Balkwill
- Ocimum natalense Ayob. ex A.J.Paton
- Ocimum nudicaule Benth.
- Ocimum nummularia (S.Moore) A.J.Paton
- Ocimum obovatum E.Mey. ex Benth.
- Ocimum ovatum Benth.
- Ocimum pseudoserratum (M.R.Ashby) A.J.Paton
- Ocimum pyramidatum (A.J.Paton) A.J.Paton
- Ocimum reclinatum (S.D.Williams & M.Balkwill) A.J.Paton
- Ocimum serpyllifolium Forssk.
- Ocimum serratum (Schltr.) A.J.Paton
- Ocimum somaliense Briq.
- Ocimum spectabile (Gürke) A.J.Paton
- Ocimum spicatum Deflers
- Ocimum tenuiflorum L. — Базилик тонкоцветный
- Ocimum transamazonicum C.Pereira
- Ocimum tubiforme (R.D.Good) A.J.Paton
- Ocimum urundense Robyns & Lebrun
- Ocimum vandenbrandei (P.A.Duvign. & Plancke ex Ayob.) A.J.Paton
- Ocimum vanderystii (De Wild.) A.W.Hill
- Ocimum verticillifolium Baker
- Ocimum vihpyense A.J.Paton
- Ocimum waterbergense (S.D.Williams & K.Balkwill) A.J.Paton
Таксономия[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
'Райхан райхандар ырыуына, баллыбайҙар ғаиләлегенә керә. Род ' входит в триба райхандар (Ocimeae) аҫ ғаилә Котовниковые (Nepetoideae) ғәиләлеге Баллыбайҙар (Lamiaceae) рәте баллыбай сәскәлеләр (Lamiales).
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ Базилик (раст.) // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- ↑ List of species Ocimum (инг.) (Тикшерелеү көнө: 14 май 2010)
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Волкова Е. В. Род 1308. Базилик — Ocimum L. // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1954. — Т. XXI. — С. 641. — 703 с. — 3000 экз.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Базилик 2011 йыл 30 июнь архивланған. на agbina.com (Тикшерелеү көнө: 14 май 2010)
- Базилик на onego.ru (Тикшерелеү көнө: 14 май 2010)