Сальсетт
| Сальсетт | |
| маратһи सालशेत | |
 | |
| Дәүләт |
 Һиндостан |
|---|---|
| Сәғәт бүлкәте | UTC+5:30[d] |
| Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан | Һинд океаны |
| Халыҡ һаны | 15 111 974 кеше (2012) |
| Оҙонлоҡ | 49,3 km |
| Киңлек | 23,2 km |
| Майҙан | 619 км² |
 | |
 | |
 Сальсетт Викимилектә | |
Сальсетт (ингл. Salsette Island) — Һинд океанының Мумбаи (Һиндостан) гаванендәге утрау. Мегаполис Мумбаи (элекке Бомбей) һәм Тане ҡалаһы шул утрауҙа урынлашҡан, шуға күрә халҡы буйынса донъяла иң күп халыҡлы утрау булып һанала. Ҡала халҡы яҡынса 15,1 миллион кеше тәшкил итә, ә утрауҙың майҙаны 619 км² самаһы тәшкил итә.
Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Сальсетт утрауы төньяҡта Васаи инеше менән сикләнгән, төньяҡ-көнсығышта — Улхас йылғаһы, көнсығышта — Тхана шишмәһе һәм Бомбей гаване, ә көнбайыштан һәм көньяҡтан — Ғәрәбстан диңгеҙе менән сиктәш. Мумбаи ҡалаһын ойоштороу өсөн XIX быуат дауамында һәм XX быуаттың башында киптереү һәм дамбалар төҙөү юлдары менән тоташтырылған Бомбейҙың тәүге ете утрауы, хәҙерге ваҡытта ҙур Сальсетт утрауының көньяҡҡа сығып торған ярымутрауы булып тора[1].
Сальсеттан көньяҡ-көнсығышҡа ҡарай урынлашҡан Тромбай утрауы бөгөн Сальсеттың өлөшө булып тора, сөнки ике аралағы һаҙлыҡтың ҙур өлөшө киптерелгән. Утрауҙа Боривали милли паркы бар, ул шулай уҡ Санджай Ганди милли паркы булараҡ та билдәле. Тейн ҡалаһы төньяҡ-көнсығыш өлөштә, Тейн-Крик яры буйында, ә уның Мира-Бхаяндар биҫтәһе төньяҡ-көнбайыш өлөштә ята. Мумбаи-Ситиның сәйәси районы Махимдан һәм Сиондан көньяҡҡа ҡарай ярымутрауҙы үҙ эсенә ала, шул уҡ ваҡытта баштағы утрауҙың ҙур өлөшөн Мумбаи округы яны тәшкил итә. Төньяҡ өлөшө Тхана округы сиктәрендә урынлашҡан, ул Васаи инеше һәм Тхан аша материкҡа һуҙыла[2].
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Сасашти һүҙе (ҡыҫҡартылғаны Сашти) - маратхи телендә «алтмыш алты» тип тип тәржемә ителә, утрауҙа «алтмыш алты ауыл» тигәнде аңлата[3]. Ауылда фермерҙар, агрономдар, һөнәрселәр һәм балыҡсылар йәшәгән, улар беҙҙең эраның 55 йылында Христостың уҡыусыһы Изге Варфоломейҙың Махараштра көнбайышындағы Конкандың төньяҡ өлөшөнә килеүе менән христиан динен тотҡан. Рим католик диненә XV быуатта португалдар менән бергә килгән дүрт дин ордены — доминиканлылар, францисканлылар, августинлылар һәм иезуиттар тарафынан күсә. Былар Сальсетта тыуғандар —көнсығыш Һиндостан католиктары[4]
Утрауҙа, шул иҫәптән Канхерила 109 будда мәмерйәһе бар, улар II быуат аҙағы менән даталана[5]. Сальсетт менән индуизм короллегенең хоҡуҡтарҙың мираҫлылығы идара иткән, уларҙың иң һуңғыһы Сильхаралар булған. 1343 йылда утрауҙар мосолман солтанаты Гуджарат тарафынан тартып алына. 1534 йылда португалдар Гуджараттан Бахадур-шаһ солтандан утрауҙарҙы кире алалар. Сашти португал Һиндостанының төньяҡ провинцияһының өлөшө була. Ул 1535 йылдың 25 октябренән 1548 йылға тиклем Диего Родригесҡа ҡуртымға бирелә. 1554 йылда утрауҙар билдәле табип һәи ботаник, шулай уҡ үҙ ваҡытында һинд көнсығыш медицинаһының мөһим эше булған "Ябай дарыуҙар, Һиндостандың дарыуҙары һәм дарыу препараттары" темаһына коллоквиум авторы Гарсиа де Ортаға тапшырыла.
1774 йылда британдар Сальсетты баҫып ала[6], һәм ул 1782 йылда Салбай килешеүе буйынса Ост-Һинд компанияһына рәсми рәүештә тапшырыла. 1782 йылда Уильям Хорнби, шул ваҡытта Бомбей губернаторы, Бомбейҙың ете утрауын берләштереү буйынса проект башлай. 1845 йылға 435 км² майҙанлы Иҫке Бомбейға ете көньяҡ утрауҙары тоташтырыла. Бомбей утрауын Сальсетт аша материк менән тоташтырыу өсөн XIX быуатта тимер юлы күперҙәре һәм дамбалар төҙөлә. Бомбейҙы Сальсеттан һәм Тромбайҙан айырыусы каналдар 1803 йылда Сиона күпере менән берләшә[7]. Утрауға үтеп инеү мөмкинлеге был юлды төҙөгәндән һуң яҡшыра[8] Махим һәм Бандра 1845 йылда Махим дамбаһы менән тоташа[9] Был тимер юлы линиялары һәм юлдар Сальсетт утрауында бай сауҙагәрҙәргә виллалар төҙөүгә мәжбүр итә. 1901 йылға Сальсетт халҡы 146 993 кешегә арта, һәм был төбәк Ҙур Бомбей тип атала башлай.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Geography - Salsette group of Islands. Maharashtra State Gazetteer, Greater Bombay district (1987). Дата обращения: 24 март 2012.
- ↑ 2.17.1 Existing Situation. Mumbai city Development Plan 2005. Дата обращения: 24 март 2012.(недоступная ссылка)
- ↑ Census of India.
- ↑ Populations. Christians. history. Bombay Gazetteer. Дата обращения: 25 март 2012.
- ↑ Alexander Kyd Nairne. History of the Konkan. — Asian Educational Services, 1894. — P. 9. — ISBN 978-81-206-0275-5.
- ↑ Battles of the Honorourable East India Company.
- ↑ History of the Konkan.
- ↑ The Bombay Country Ships, 1790-1833.
- ↑ City by the sea. Dance with Shadows.com. Дата обращения: 24 март 2012. Архивировано 11 сентябрь 2004 года. 2004 йыл 11 сентябрь архивланған.