Сахненко Даниил Фёдорович

Сахненко Даниил Фёдорович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР
Тыуған көнө	1875
Тыуған урыны	Днепр, Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	1930
Вафат булған урыны	Харьков, СССР
Һөнәр төрө	кинооператор, уйлап табыусы
Эш урыны	Pathé[d]

Даниил Фёдорович(?) Сахненко (ук. Сахненко Данило, 1875, Екатеринослав — 1930, Харьков) — рәсәй һәм совет кинооператоры һәм кинорежиссёры, Рәсәйҙәге граждандар һуғышы тураһында бер нисә документаль картинаның авторы.

Биографияһы

Екатеринославта тыуған, ҡала янында — Мандрыковка ауылында оҙаҡ йәшәй. Ҡалаға эшҡыуарҙар Зайлер килгәндән һуң, ул ҡалала беренсе булып «електробиоскоп» — кинотеатр төҙөгән. Зайлерҙың иғтибарын йәлеп иткән Сахненко Данько (урындағылар уны шулай тип атаған) арала ярҙам киносеанстарҙы эшкәртеп сығыуҙа ярҙам итә — Сахненко киноаппарат борғосон әйләндергән. Ярты йылдан Даниил киномеханик вазифаһын биләй, ә һуңынан — өлкән механик була. Даниил Сахненко кинопроекцион аппаратты бар камиллығында үҙләштергән, ватылған осраҡта хатта уны йүнәтә лә белгән.

Арнольд Кордюмдың хәтирәләре буйынса, 1908 йылда Францияның билдәле «Братья Пате и К» фирмаһы вәкиле Екатеринославҡа килеп, Сахненко «Пате» киножурналы хәбәрсеһе ролендә хеҙмәттәшлек итергә тәҡдим итә. Бының өсөн хәбәрсе ҡарамағына кино төшөрөү аппараты, бер нисә ҡап киноплёнка тапшырылған һәм тейешле инструкциялар бирелгән. Шулай уҡ Сахненко котелок (баш кейеме), пинжәк һәм сәғәт алған.

Шул уҡ йылда Сахненко үҙенең тәүге фильмын — Екатеринославта ваба эпидемияһы ваҡиғаларын төшөрә. Ә ике йылдан һуң, «Братья Пате и К» фирмаһы, ҡалала һыу баҫыу тураһында фильм төшөрөп, гонорар сифатында кинокамераны үҙ милкенә алды.

Кинооператор һәм режиссёр Сахненконың таланты менән нығытылған үҙенең кинокамераһын «Южнорусское синематографичне акционерное общество Сахненко, Щетинин и Ко» «Көньяҡ Рәсәй синематография акционерҙар йәмғиәте» ойошторған Сахненкоға индерә. Был тәүге Украина кинопредприятиеһы була. 1911 йылда Сахненко үҙенең предприятие — «Южнорусское ателье „Родина“» ойоштора.

1911 йылда был ике ойошма кино төшөрөү эшмәкәрлеген «Запорожская сечь» фильмынан башлай. Картина запорожье казактары ҡатнашлығында Лоцманская Каменка ауылында төшөрөлә. Запорожье казактары тоҡомдары ҡатнашлығында төшөрөлгән. Был урынды, Екатеринославтан Александровскиға тиклемге арауыҡта Днепрҙы тикшергәндән һуң, төшөрөү өсөн иң урынлыһы тип табыла. Һуғыш сәхнәләрендә пушка һәм кәмәләр менән 400-гә яҡын кеше ҡатнашты, тип яҙҙы гәзиттәр. Ижади төркөмгә тарихсы Дмитрий Яворницкий кәңәш биргән, ул шулай уҡ ижади төркөм ҡарамағына ҡала Д. И. Яворницкий исемендәге Днепропетровский ҡала музейынан боронғо кейем, ҡорал һәм ҡорамалдар өлгөләрен тапшырған. Фильм өсөн махсус рәүештә музыканы А. Х. Векслер-Стрижевский ижад иткән. Декорацияларҙы Украина актёры һәм кинорежиссёры Арнольд Кордюмдың үгәй атаһы Елисей Шаплык ижад иткән. Ләкин ошо фильмдан ни бары дүрт кадр һаҡланған.

Даниил Сахненко шулай уҡ Екатеринославта И. К. Карпенко-Карыйҙың «Наймичка», М. П. Старицкийҙың «Богдан Хмельницкий» һәм И. П. Котляревскийҙың «Наталка-Полтавка» әҫәрҙәре буйынса фильмдар төшөргән. Был фильмдарҙа төп ролдәрҙе Николай Садовскийҙың Киев ҡала театры корифейҙары башҡара — Н. К. Садовский үҙе, Мария Заньковецкая, Иван Марьяненко һәм башҡа артистар уйнай.

Беренсе донъя һуғышы ваҡытында Сахненко дәүләт бюджеты түләгән агитация фильмдарын төшөргән, шул арҡала етештереүселәрҙе иҡтисади хәүефтәрҙән һаҡлаған.

Архивта шулай уҡ 1915 йылда оператор Екатеринослав ҡалаһында төшөргән өс өлөштә «Екатеринослав ҡалаһы хроникаһы» һаҡланған:

• I өлөш. Император Николай II-нең 1915 йылдың 31 ғинуарында ҡалаға килеүе һәм хәрби госпиталгә барыуы. Тимер юл линияһында хәрби эшелон, Екатеринослав янындағы хәрби лагерҙар. Рус армияһының Перемышль янында еңеүе айҡанлы карнавал тантаналы йөрөш һәм демонстрация. Доға ҡылыу. Зыярат, мәрхүмдәрҙе ерләү.
• II өлөш. 1917 йылдың февралендә Екатеринославта революция ваҡиғалары. Атышыуҙар, шартлауҙар, траншеялағы һалдаттар, артиллерия уты. Рәсәй Ваҡытлы хөкүмәте министрҙарҙың портреттары.
• III өлөш. Днепр, Днепр тупһалары, яр буйындағы ауыл, яр буйындағы кәмә, кешеләр менән кәмә, яр буйында диңгеҙ офицерҙары төркөмө, аттарға тейәп ер һәм таш ташыу, казак баҫҡыстары.

Граждандар һуғышы йылдарында Даниил Сахненко Беренсе атлы армия кинооператоры була, Дондағы Ростовта йәшәй.

1921 йылдан алып кинокомитеттың Екатеринослав филиалында эшләй. 1925 йылдан алып Харьковта Бөтә Украина фото-кино идаралығының Всеукраїнське фотокіноуправління (ВУФКУ) үҙәк лабораторияһында эшләй, уны ойоштороуҙа үҙе лә ҡатнаша.

Хәтер

2004 йылдан Днепропетровскиҙа уҙғарылған «Днепр-синема» бөтә Украина экран сәнғәте фестивале 2008 йылдан Даниил Сахненко исемен йөрөтә. Фестивалдә уның исемендәге премияны ла тапшыралар.

Днепропетровск Кирилл һәм Мефодий беренсе славян уҡытыусылары исемендәге өлкә универсаль ғилми китапханаһында Даниил Сахненко исемендәге киноклуб эшләй.

2011 йылдың 15 сентябрендә Днепропетровскиҙа, «Родина» кинотеатры бинаһында беренсе Екатеринослав һәм Днепропетровск кинооператоры Даниил Сахненкоға мемориаль таҡтаташ асылды.

Фильмографияһы

1. 1908 — «Первый случай холеры в нашем городе»
2. 1910 — «По Днепру»
3. 1911 — «Главные сечи Запорожья»
4. 1911 — «Запорожская сечь»
5. 1911 — «Малороссийская свадьба»
6. 1911 — «Мати-наймичка»
7. 1911 — «Наталка-полтавка»
8. 1912 — «Вот так попал»
9. 1912 — «Любовь Андрія»
10. 1912 — «Мазепа»
11. 1913 — «Грицько Голопупенко»
12. 1914 — «Сокольский детский праздник в Екатеринославе»
13. 1914 — «Похороны обер-гофмейстера двора Его Величества Г. П. Алексеева в Екатеринославе» (документальный)
14. 1915 — «Богдан Хмельницкий»
15. 1915 — «Во славу русского оружия»
16. 1915 — «Геройский подвиг сестры милосердия Риммы Ивановой»
17. 1915 — «Геройский подвиг телефониста Алексея Манухи»
18. 1915 — «На поле брани»
19. 1916 — «Умер бедняга в больнице военной»
20. 1915 — «Хроника города Екатеринослава»
21. 1917 — «Хроника города Екатеринослава»
22. 1925 — «Каков уход, таков и приход»
23. 1925 — «Убийство селькора»

Һылтанмалар

Николай Чабан. Пионер украинского кино // Експедиція XXI, № 5 (72) 2008
Киноклуб имени Даниила Сахненко (укр.)