Трувор ҡаласығы
| Трувор ҡаласығы | |
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Изборск |
| Входит в состав списка памятников культурного наследия | Культурное наследие России/Псковская область/Изборск[d] |
| Мираҫ статусы | объект культурного наследия России федерального значения[d][1] |
| Указания, как добраться | на западном берегу Городецкого озера |
 | |
 Трувор ҡаласығы Викимилектә | |
Трувор (Иҫке Изборск) ҡаласығы — Изборск янында (Псков өлкәһе) VII—XVIII быуаттың археологик ҡомартҡыһы
Бейеклеге 48 метрға тиклем күтәрелгән — Городище күле өҫтөндәге Жеравий тауының осло өс мөйөшлө яйлаһын биләй[2] . Ҡаласыҡ майҙансығы күләме 1 гектар самаһы булған өс мөйөшлө һыҙаттан ғибәрәт һәм ялан яғынан 6 метрға тиклем бейеклектәге вал һәм тәрәнлеге өс метр тирәһе соҡор менән уратып алынған[3].
Ауылға VII—VIII быуат сиктәрендә кривичтар нигеҙ һала, тәүге тапҡыр 862 йылғы яҙмаларҙа телгә алына[2]. Биләмә майҙаны — 7000 м². Ағас иҙәнле һәм бер мөйөшөндә балсыҡ мейесле славян ер өҫтө бура ҡаралтылары менән бер рәттән ҡаласыҡта балсыҡ иҙән һәм усаҡтар менән славян булмаған ҡаралтылар ҙа булған[4]. Изборск керамикаһының унынсы өлөшө Балтик буйы-фин Рыуге тибында[5].
Изборск (Труворов) ҡаласығында, Рустең башҡа төньяҡ-көнбайыш урынында (Псков, Камно, Рыуге, Ладога), VI—VII быуаттар сигендә иртә славяндарҙың Прага мәҙәниәтендә эшләнгән бындай биҙәүестәргә мода тыуыу һөҙөмтәһендә, VIII—IX быуаттарҙа эзбизташтан ҡойолған формалар киң тарала[6].
Көслө янғындан һуң Изборск X быуаттың беренсе яртыһында ҡәбилә үҙәгенән ике өлөшлө структура менән иртә быуат ҡалаһы була — ҡаласыҡтың морон өлөшө периметры буйлап ҡапҡаһы һәм имән бүрәнәләрҙән торған ҡеүәтле диуарҙар менән уратып алған өлөшө кенәз-дружина кремле була, унда тик көнкүреш әйберҙәре, ҡорал һәм биҙәүестәр табыла. Һөнәрселәр ялан яғынан дуға рәүешле балсыҡтан вал, уның һыртында таш стеналар һәм соҡорҙар менән һаҡланған посадтарҙа йәшәгән[4].
Ҡаласыҡ территорияһында XVII быуаттың Николай Чудотворец сиркәүе урынлашҡан. Ҡаласыҡ менән йәнәш XV быуаттың таш тәреләре һаҡланып ҡалған боронғо зыяратурынлаша. Кеше ҙурлығындай тәреләрҙең береһе Трувор тәреһе (Трувор ҡәберлеге) булараҡ билдәле. Халыҡ риүәйәттәре уны легендар варяг Трувор менән бәйләй. Был легендаға ышанған Екатерина II, Трувор хөрмәтенә миҙал эшләргә бойора, уның йөҙ өлөшөндә Рюриктың уйҙырма портреты урынлаша, ә артҡы яғында Труворҙый өйөм ҡурғаны һәм яҙыу: «До днесь памятен», унан аҫтараҡ: «Трувор Изборск 864 йылда вафат була».
1971 йылда Изборск ҡаласығында В. В. Седов етәкселегендә археология экспедицияһы эшләй башлай. 1972 йылда кириллица яҙыуы менән XIV быуаттағы сик ташы табыла, уның күләме яҡынса 30×22 см һәм ҡалынлығы 15 см була. Яҙыу ике өлөштән тора: «мєзѧ» («межа») һәм «насѧ чсть воротькова» («беҙҙең Воротьково өлөшө»)[7].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Постановление Совета Министров РСФСР № 1327 от 30.08.1960
- ↑ 2,0 2,1 Иванов Ю. Г. Изборск // Великие крепости России. — Смоленск: Русич, 2005. — С. 20. — 352 с. — ISBN 5-8138-0488-9.
- ↑ Труворово городище 2016 йыл 2 апрель архивланған.
- ↑ 4,0 4,1 Сагайдак М. А. (при участии В. В. Мурашевой, В. Я. Петрухина). К истории градообразования на территории древней Руси, VI – первая половина XI века // История русского искусства : в 22 т.; отв. ред. А. И. Комеч. – М. : Сев. паломник, 2007. – Т. 1: Искусство Киевской Руси . – С. 81-108.
- ↑ Седов В. В. Начало городов на Руси // Древнерусское государство и славяне: Материалы симпозиума, посвященные 1500-летию Киева. — Мн.: Наука и техника, 1983. — С. 51—54.
- ↑ Лопатин Н. В. О феномене древнейшего летописного упоминания Белоозера и Изборска (Из сборника материалов Международной научной конференции «Северная Русь и проблемы формирования Древнерусского государства», состоявшейся в городах Вологда, Кириллов и Белозерск 6—8 июня 2012 г.)
- ↑ Межевой камень XIV в. из Изборска 2014 йыл 10 август архивланған.