Ушу

Ушу
	Ушу
Ил	Ҡытай; Ҡытай цивилизацияһы[d]
	Ушу Викимилектә

Ушу́ (ҡыт. ғәҙәти 武術, ябайл. 武术) — термин, ҡытай һуғыш сәнғәте һәм уның нигеҙендә хәҙерге спорт һуғыш сәнғәте төрҙәрен аңлата.

Аңлатмаһы

Ушу (武术)^[1] — Ҡытайҙағы барлыҡ һуғыш сәнғәтенең дөйөм атамаһы. Ике иероглифтан: 武 wu («у») — «хәрби, һуғышсан» һәм 术 shu («шу») — «сәнғәт, техника» тора. Был маҡсатта төрөлө ваҡыттарҙа төрлө терминдар — уи (武艺), гошу (国术) һ.б. — ҡулланылған, шуға күрә уларҙың философик мәғәнәһен эҙләү бөтөнләй дөрөҫ түгел.

Башҡа атамалары

Юушу, вуши, уши — яңылыш транскрипция.
Кунфу (кантон һөйләшендә), Гунфу (рәсми ҡытай телендә) — «үҙ өҫтөңдә эшләү/күнекмәләр яһау», шулай уҡ ушу тип атала, kung fu варианты ла ҡулланыла.
Гошу — «ил сәнғәте/милли сәнғәт»; термин, Ҡытай республикаһындағы һуғыш сәнғәтен аңлата, хәҙерге көндә Тайванда ҡулланыла.
Уи — «һуғыш сәнғәте», императорлы Ҡытай ваҡытынан ҡалған атама.
Цюаньфа («йоҙроҡ метод») йәки Цюаньшу («йоҙроҡ сәнғәте») — ушуҙың бер төрө.

Кунфу һәм ушу

Кунфу (йәки гунфу) һәм ушу һуғыш сәнғәтендәге синонимдар. Ушу (武术) «хәрби сәнғәт», ә кунфу (功夫), «кунгфу» "оҫталыҡ"ты аңлата һәм Ҡытайҙа йоҙроҡ һуғышына ла, ашнаҡсы, талантлы музыкант һөнәренә лә әйтелә. «Кунгфу» әйтелешен американың гонконг яугирҙәрен кинола кантон диалектында әйтеүҙән Ҡытайҙың көньяғында киң таралған: ютпхин Gung1 fu1, кант.-урыҫ. кунфу)^[2].

Төрҙәре һәм стилдәре

Ушуҙың йөҙ тирәһе төрө бар. Тарихи классификациялары:

«Төньяҡ-Көньяҡ» принцибындағы классификация. Төньяҡ стилгә тура тороу позициялары, күберәк аяҡтар менән һуғыу, урындан-урынға күп күсенеү, ә көньяҡ стиленә түбән позицияла тороу, аҙ хәрәкәтсәнлек, ҡулдар менән күберәк эшләү хас.

«Шаолинь, Удан, Эмэй» өс үҙәктәре буйынса классификация. Рийәүәттәр буйынса ушу өс урында барлыҡҡа килгән: будда монастыры Суншань Шаолиндә (Хэнань провинцияһы), Удан тауҙарындағы (Хубэй провинцияһы) даос храмдары комплексында, буддийские и даосские монастыри в Эмэй тауҙарындағы (Сычуань провинцияһы) будда һәм даос монастырҙарында.

«Хуанхэ, Янцзы, Чжуцзян» йылғалары буйы классификацияһы. Был классификация 1909 йылда Шанхайҙа «Цзинъу» ассоциацияһы(精武会) ушуҙы беренсе тапҡыр системалы, фәнни нигеҙҙә өйрәнә башлау арҡаһында барлыҡҡа килгән

Һуғышты алыҫ дистанциянан алып барыу — «чанцюань» (长拳), һәм яҡын «дуаньда» (短打) стилдәренә бүлеү.

Ушу. Спорт йүнәлеше

Ушу-таолу

Ушу-таолу («ушу комплекстары») — спорт төрө. Төрлө акробатик элементтар ҡулланып көрәшеү төрө Бергә-бер һәм коллектив һуғыш төрө (дуйлянь).

Чуаньтун-таолу («традициялы комплекстар») — Рәсәйҙә ҡабул ителгән ҡатнаш төр. Традицион ушу төрөнән айырылып тора.

Саньда (саньшоу) спорт төрө

Саньда (ҡыт. ябайл. 散打, пиньин: sǎndǎ, рус. . «свободные удары», «свободный бой»)йәки Саньшоу (ҡыт. ябайл. 散手, пиньин: sǎnshǒu, рус. «свободные руки») йәки ҡытай боксы (кикбоксинг) — хәҙерге заман ҡытай бергә -бер һуғышы төрө^[3] Саньда (Саньшоу), һуғыш сәнғәте булараҡ, ҡытай хәрбиҙәре тарафынан уйлап сығарылға спорт төрө, ул тардицион ушу нигеҙендә барлыҡҡа килгән. Унда кикбоксинг элементтары, үҙ-үҙеңде һаҡлау элементтары, ушуһың төрлө стилдәре ҡатнаш ҡулланыла^[4] Ҡытайҙың иң оҫта спортсыларыКунг Ле (кикбоксинг), Лю Хайлун (саньда),Муслим Салихов (саньда), Саймон Маркус (кикбоксинг), Зханг Тиквен (ММА) һәм Цзоу Шимин (бокс), Йи Лонг (Шаолинь).

Һуғыш тулы контактта алып барыла. Спортсы һаҡлаусы экипировка кейә: яңаҡтарҙы һәм эйәкте һаҡлаусы шлем, капа (тештәрҙе һаҡлаусы), боксер бирсәткәләре (бирсәткәләр ауырлығы спортсының ниндәй ауырлығтағы категорияға ҡарауына бәйле), түшелдерек(жилет), бот төбөн һәм осаны һаҡлаусы щит. Ҡулда мотлаҡ рәүештә бинтланған, әгәр бинтһыҙ булһа, спортсыны еңелеүсе тип иҫәпләйҙәр Шулай уҡ боттоң юғары һәм тубыҡтан түбән өлөшө лә бинтланған булырға мөмкин (медицина талабы буйынса). Һаҡлаусы әйберҙәрһеҙ ҙә һуғышырға мөмкин (бары тик боксер шорты һәм бирсәткәләр кейгән көйө генә).

Ярышта ҡатнашыусыларҙы ауырлыҡ категорияларына ҡарап һайлайҙар.

Баһаланыусы техника: аяҡ менән башҡа һуғыу (2 балл), тәнгә һуғыу (2 балл), ҡул менән тәнгә йәки башҡа һуғыу (1 балл), аяҡ менән янбашҡа һуғыу (1 балл). Балтырға аяҡ менән һуғыу рөхсәт ителә , тик мәрәй иҫәбенә индерелмәй. Көрәштәште күтәреп ырғытыу рөхсәт ителә. Эләктереп тороу 5 секунд дауамында булырға тейеш. Баһаланыуы: ярышташыңды ырғытыу, спортсы үҙ аяғында баҫҡан көйө ҡалһа — 2 балл. Көрәштәшенең өҫтөнә барып төшөп йыҡһа — 1 балл. Аяҡ салыу рөхсәт ителә. Партерҙа ятҡан көйө көрәшеү тыйыла.

Алыш 2 минуттан торған ике раундта алып барыла. Өсөнсө раундтың булыуы ла мөмкин. Әгр иҫәп асылһа (нокдаун), техника (һуғыу, ырғытыу) һәм нокдаун (2 балла)баһалана.

Спортсы әгәр ярышташын нокаутҡа ебәрһә, ике раундта ла еңһә; ярышташы дисквалификацияланһа йәки имгәнһә, уның штраф балдары 6-нан артһа, ике тапҡыр нокдаундта булһа, ике тапҡыр ярыш майҙансығынан ситкә сыҡһа, техник яҡтан еңеүсе тип табыла. Тыйылған хәрәкәттәр: 15 йәшкә етмәгәндәргә аяҡ менән башҡа һуғыу, барлыҡ йәш категорияларында ла тубыҡ менән, асыҡ бирсәткә менән һуғыу, терһәк менән һуғыу, елкәгә, енси органга, умыртҡа һөйәгенә һуғыу һәм партерҙа ятҡан кешегә һуғыу.

Штрафтар: иҫкәртеү (ярышташҡа өҫтәлмә 1 балл), ҡәтғи тыйыу (ярышташҡа өҫтәлмә 2 балл), майҙансыҡтан ситкә сығыу (ярышташҡа өҫтәлмә 2 балл (ред. Г.Музруков ФУР 2011 г.). Майҙансыҡтан ике тапҡыр ситкә сығыу — раундта еңелеү. Раундтағы икенән артыҡ нокдаунд — шулай уҡ еңелеү.

Дуаньбин (ҡыҫҡа ҡорал менән яҡын дистанцияла һуғышыу)

Рәсәйҙә рөхсәт ителмәй

Туйшоу

Туйшоу («этәреүсе ҡулдар») — тайцзицюанда ҡулдар һиҙгерлеген, тойоусанлығын үҫтереүсе күнекмәләр. Туйшоу ярышында спортсылар ярышташтарын эләктермәй йәки һуҡмай ғына майҙансыҡтан сығырға йәки ергә йығылырға мәжбүр итеү.

Шуайцзяо (көрәш)

Шуайцзяо — монгол далаларында йәшәгән күсмә халыҡтарҙың көрәш төрө. Был төр Цин династияһы осоронда барлыҡҡа килгән, унда маньчжур армияһы көрәшселәре император алдында һуғыш оҫталыҡтарын күрһәтеп ярышҡан. Йола буйынса спортсы өс раундың икеһендә көрәштәшен ергә йыҡҡас, еңеүсе тип һаналған. Улар тәндәрен ҡыҫып торған ҡаты куртка, оҙон ыштан һәм аяҡ кейеме кейгән көйө көрәшкән. Был һуғыш төрөндә кейемдең итәк, ең остарынан, яғаһынан, билғауынан тартып йығыу, аяҡтарын тотоу рөхсәт ителә, бары тик ыштанын ғына тоторға ярамай. Аяҡтар меән тубыҡтан аҫҡа һуғырға рөхсәт ителә.

Неполный список стилей традиционного ушу

Багуачжан (Ладонь Восьми Триграмм)
Баймэйцюань (Кулак Баймэя)
Байхэцюань (Кулак Белого журавля)
Бацзицюань (Кулак Восьми Пределов)
Гоуцюань (Кулак собаки)
Гунлицюань (Кулак внутренней и внешней наработки)
Дуаньдацюань (Кулак коротких ударов)
Илицюань (Кулак сознания, направляющий силу)
Ицюань, (Кулак воли) он же Дачэнцюань (Кулак Великого достижения)
Инчжаоцюань (Кулак орлиных когтей)
Люхэбафацюань (六合八法拳) Кулак шести взаимосоответствий, восьми методов
Люхэцюань (Кулак носящих шапочку-шестиклинку)
Лянъицюань (兩儀拳/两仪拳) http://www.wudangtao.net/liangyi 2006 йыл 23 ноябрь архивланған.
Мицзунцюань (Кулак потерянного следа), он же Яньцинцюань (Кулак Янь Цина)
Мэйхуачжуан (Кулак на столбах сливы мэйхуа)
Пигуацюань (Кулак рубок и подвешиваний)
Мастер Ву Лянь-Чжи, стиль Бацзицюань (Кулак Восьми Пределов)
Саньхуанпаочуй (Пушечные удары Трёх императоров)
Синъицюань (Кулак оформленной воли)
Синьилюхэцюань (心意六合拳) Кулак сердца, воли и шести взаимосоответствий
Суньбиньциань (Кулак полководца Сунь Биня)
Тайцзицюань (Кулак Великого предела)
Тайцзуцюань (Кулак императора Тай-цзу)
Танланцюань (Кулак богомола)
Таньтуй
Тунбицюань (Кулак выбрасывания силы сквозь руки)
Тунбэйцюань (Кулак сквозной подготовки)
Уцзуцюань (Кулак пяти предков)
Уцзяцюань (Кулак семьи У)
Фаньцзыцюань (Переворачивающийся кулак)
Хоуцюань (Кулак обезьяны)
Хуацюань (Кулак Хуа Цзуна)
Хуацюань (Расцветающий кулак)
Хунцзяцюань (Кулак семьи Хун)
Хунцюань (Красный кулак, или Кулак Хуна)
Хуцюань (Кулак тигра)
Хэцюань (Кулак журавля)
Цайлифо (Кулак школ Цай, Ли, Фо)
Цзиньшицюань (Кулак золотого льва)
Чацюань (Кулак Ча-мира)
Чанцзяцюань (Боевое искусство семьи Чан)
Чоцзяоцюань (Кулак втыкающихся стоп)
Шаолиньцюань (Кулак монастыря Шаолинь)
Шэцзяцюань (кулак народности шэ)
Юнчуньцюань (Кулак Вечной Весны)

Билдәле ушу мастерҙары

Станислав Леонидович Березнюк
Май Михайлович Богачихин
Алексей Александрович Маслов
Глеб Николаевич Музруков

Российские направления единоборств, позиционировавшие себя как ушу

В 1980-е и 1990-е годы на территории СССР и после его распада появился ряд школ, пытавшихся позиционировать себя в качестве школ ушу.

Герман Попов — школа Чой, известна также как чой-кен-до; впоследствии признал, что связи с ушу были его личной выдумкой, в реальности же изучал каратэ в Бирме и дополнил изученное собственными разработками
Александр Медведев — школа Шоу Дао. Издал в 1980—1990-х годах много книг, в которых описывал школу, якобы передававшуюся в течение тысячелетий внутри некоего «клана бессмертных».
Юрий Сенчуков — называл себя экспертом по да-цзе-шу, но затем признавшись в мистификации, переименовал свою систему в контэн. -->

Әҙәбиәт

Г. Н. Музруков. «Основы ушу» — М., «Городец», 2006. ISBN 5-9584-0139-4
习云太 «中国武术史» (Си Юньтай «История китайских боевых искусств») — 北京: 人民体育出版社 (Пекин: издательство «Народный спорт»), 1985.

Иҫкәрмәләр

↑ Russindragon.org Ушу(недоступная ссылка)
↑ А. А. Маслов «Небесный путь боевых искусств. Духовное искусство китайского ушу», стр.14 — Санкт-Петербург, «ТЕКС», 1994. ISBN 5-7462-0050-6
↑ Ҡалып:Lng china&f=false Journal of Chinese Martial Studies 01.2009 (билдәһеҙ). Books.google.co.uk. (2015).
↑ Ҡалып:Lng "Black Belt" (билдәһеҙ). Books.google.co.uk. (2015).

Һылтанмалар

Laowaicast 115 — Глеб Романов о восточных единоборствах 2018 йыл 2 ғинуар архивланған.
Ҡалып:Lng International Wushu Federation (билдәһеҙ). Iwuf.org (2016).

[1] Russindragon.org Ушу(недоступная ссылка)

[2] А. А. Маслов «Небесный путь боевых искусств. Духовное искусство китайского ушу», стр.14 — Санкт-Петербург, «ТЕКС», 1994. ISBN 5-7462-0050-6

[3] Ҡалып:Lng china&f=false Journal of Chinese Martial Studies 01.2009 (билдәһеҙ). Books.google.co.uk. (2015).

[4] Ҡалып:Lng "Black Belt" (билдәһеҙ). Books.google.co.uk. (2015).

[1]

[2]

[3]

[4]