Хуэйюань

Хуэйюань
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Ҡытай цивилизацияһы
Тыуған көнө	334[…]
Тыуған урыны	Шаньси[d], Ҡытай
Вафат булған көнө	416[…]
Вафат булған урыны	Хубэй[d], Ҡытай
Һөнәр төрө	тәржемәсе, уҡытыусы, фәлсәфәсе
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d]
Хуэйюань Викимилектә

Хуэйюань (ҡыт. трад. 慧遠, упр. 慧远, пиньинь: Huìyuǎn пиньинь Huìyuǎn) (334(0334), Яньмэнь, хәҙерге провинция Шаньси — 416)- ҡытай будда монахы, аҡыл эйәһе, Цзинту мәктәбенә нигеҙ һалыусы, «өлкән Хуэйюань» булараҡ билдәле («Кесе Хуэйюандән» айырмалы) — Суй дәүерендәге будда аҡыл эйәһе).

Биографияһы

Ысын фамилияһы-Цзя (ҡыт. 賈), традицион конфуциан белемен ала, даос әҙәбиәте менән мауыға. Егерме йәшендә Даоань менән осраша, ваҡыт үтеү менән уның яратҡан уҡыусыһы булып китә. Риүәйәт буйынса, будда вәғәздәрендә даос трактаттарынан өҙөктәрҙе уңышлы ҡуллана, Был Даоандың хуплауын тыуҙыра. 379—384 йылдарҙа Цзинчжоуҙа вәғәз уҡый, 384 йылда (икенсе версия буйынса — 381 йылда) Дунлинсы монастырында Лушань (пров. Цзянси) тауҙарында йәшәй. Кумараджива менән хат алышҡан.

Агиографик традиция Хуэйюандың менән Алты династияның бөйөк шағиры Тао Цянь (Юаньмин) (365—447) һәм даос Лу Сюцзинь (ысынбарлыҡта 406—477 йылдарҙа йәшәгән) дуҫлығы тураһында хәбәр итә; был житие версияһы традицион ҡытай һынлы сәнғәтенең «Көлөп тороусы өс дуҫ» (даосизм, буддизм һәм конфуцианлыҡ гармонияһын аллегорик һүрәтләү) билдәле сюжет нигеҙенә ята.

Билдәһеҙ сун рәссамы (Ли Тан стилендә). «Трое смеющихся над Тигриным протоком (инг.)баш.». Һулдан уңға — Лу Сюцзин Хуэйюань һәм Тао Юаньмин Лушанда. Гугун, Тайбэй.

«Аҡ лотос йәмғиәте» исеме аҫтында билдәле Хуэйюань мәктәбе атамаһы (ҡыт. трад. 白蓮社, упр. 白莲社) «Аҡ лотос» урта быуат халыҡ дини традицияһының атамаһына барып тоташа. Ҡайһы бер ғалимдарға ярашлы үҙләштереү тик исем менән генә сикләнә: Хуэйюань медитацияны таратҡан һәм элиталы даирәләргә мөрәжәғәт иткән, шул уҡ ваҡытта уның «эйәрсендәре» будда Амитабхи исемен мантрик ҡабатлау өсөн сығыш яһай һәм йәмғиәттең түбәнерәк ҡатламдарына ҡарай.

Әҙәбиәт

• Китайская философия. Энциклопедический словарь. — М.: «Мысль», 1994. ISBN 5-244-00757-2
• Комиссарова Т. Г. «Монах не должен быть почтительным к императору». Из буддийской полемики в Китае в IV—V вв. // Буддизм и государство на Дальнем Востоке. Сборник статей / Отв. ред. Л. П. Делюсин. — М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1987. — С. 47—70. — 228 с.
• Erik Zürcher «The Buddhist conquest of China: the spread and adaptation of Buddhism in Early Medieval China»