Цинхуа университеты
Цинхуа университеты (ҡыт. ғәҙәти 清華大學, ябайл. 清华大学清華大學ҡыт. ғәҙәти 清華大學, ябайл. 清华大学упр.ҡыт. ғәҙәти 清華大學, ябайл. 清华大学清华大学) — Ҡытай Халыҡ Республикаһының алдынғы университетарының береһе, 1911 йылда барлыҡҡа килә. Ҡытайҙың «Лига С9»-ға ингән туғыҙ элиталы вузының береһе.
ҠХР университетарының милли рейтингында Цинхуа университеты һәр ваҡыт беренсе урын ала. Уҡыу йортон тамамлаусылар араһында билдәле ғалимдар, сәнғәт эшмәкәрҙәрҙәре һәм сәйәсмәндәр күп, шул иҫәптән ҠХР-ҙың һуңғы ике рәйесе — Ху Цзиньтао һәм Си Цзиньпин. Шулай уҡ унивеситет үҙенең рәссәм сәнәғәтле кампусы менән данлы, ул Пекиндың төньяҡ-көнбайыш өлөшөндә урынлашҡан «Шуйму Цинхуа» исемле Император паркы урынында төҙөлгән.
Тарих
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ихэтуандар ихтилалын шымыртыүҙарынан һуң, "Йомғаҡлау протоколы"буйынса Ҡытай хөкүмәте сит ил дәүләттәренә өлкән суммалар туләргә тейеш була. Һөҙөмтәлә, АҠШ алдан һорағандан хатта күберәк ала ,һәм шуға бәйле АҠШта ҡытай илсеһе, артыҡ алынған аҡсаны кире ҡайтарыу буйынса компания башлай. Һөҙөмтәлә 1907 йылда Теодор Рузвельт АҠШ — ла ҡытай студентарына, артыҡ алынған аҡса хаҡына, ярҙам итеү программаһын булдырырға ҡарар итә. . Программа 1909 йылда эшләй башлай. Был праграмма буйынса, АҠШ -ға ебәрелгән студентарҙы әҙерләү өсөн махсус уҡыу йорто асырға ҡарар итәләр, һәм1911 йылдың 22 апрелендә Бэйпинь ҡалаһында Цинхуа колледжы асыла (ҡыт. ғәҙәти 清華學堂, , пиньин: Qīnghuá Xuétáng清華學堂ҡыт. ғәҙәти 清華學堂, , пиньин: Qīnghuá Xuétángпиньинь)ҡыт. ғәҙәти 清華學堂, , пиньин: Qīnghuá Xuétáng Революцияға тиклем маньчжур династияһының кенәздәренең береһенеке булған баҡсала урынлаша.
1912 йылдың 1 майында Цинхуа колледжы Цинхуа училищеһы тип яңы исем бирелә (清华学校). Ул ваҡытта унда 500 яҡын студент уҡыған, 30 ашыу уҡытыусы булған. 1914 йылдың октябрендә училищеныны тулы университетҡа әйләндерергә ҡарар итәләр, һәм 1916 йылдан алып 1920 йылга тиклем китапхана, спортзал һәм башҡа йорттар төҙөлгән.
1919 йылдың 4 майында Цинхуа училищеһы студенттары, башҡа пекин студенттары менән Париж тыныслыҡ конференцияһы ҡарарына ҡаршы протест демонстрацияһында ҡатнашты.
1928 йылда вуз официаль яҡтан Цинхуа дәүләт университеты исемен ала (国立清华大学).
1937 йылда япон-кытай һуғышы башланғас, Цинхуа университетын, Пекин университеты һәм Тяньцзинь Нанькай университеты Чаншаға эвакуацияланған, унда өс вуздан Ваҡытлыса Дәүләт Чанша университеты ойошторола. 1938 йылда вузды Чаншанан Куньминға эвакуировать итергә тура килде, ул Берләшкән дәүләт Көньяҡ-көнбайыш университеты исеменә үҙгәртелә; Университет студентары «Оса торған юлбарыҫтар» эскадрильяһында переводчиктар булып хеҙмәт иткәндәр. Һуғыштан һуң вуздар һуғыш алдындағы урындарында кире тергеҙелгәндәр.
1948 йылдың аҙағында коммунистик граждандар һуғышында ғәскәрҙәр Бэйпинға яҡынайҙылар, ректор Мэй Ици һәм профессор-уҡытыусылар составының өлөшө көньяҡҡа күсәләр. Һуңынан улар "Тайваньдағы Дәүләт Цинхуа университыты"н барлыҡҡа килтерәләр.
1952 йылда университет үҙгәртелә: юридик, ауыл хужалығы, гуманитар һәм социология факультеттары уның составынан сығарылған һәм Цинхуа тулыһынса техник университет булып ҡала. 1964—1968 йылдарҙа Мәҙәни революция ваҡытында ныҡ зарарлана, төрлө хунвэйбин төркөмдәре араһындағы һуғыш яланы булды. Әммә 1970 аҙағында университет үҙенең күп йүнәлешле характерын тергеҙә. Хәҙерге ваҡытта рейтингтарҙың күбеһе Цинхуаны Ҡытай университетарының 1 номеры тип әйтәләр.
Институттар һәм факультеттар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2010 йылдың 31 декабрендә Цинхуа университетында 16 институт булған, улар эсендә 56 факультет булған:
- Архитектура институты
- Граждан инженерияһы институты
- Механик инженерия институты
- Аэрокосмос институты
- Информацион технологиялар институты
- Тирә-яҡ мөхитте өйрәнеү институты
- Электроинженерия институты
- Инженер физикаһы институты
- Инженерия химик институты
- Материаловедение институты
- Тәбиғи фәндәр институты
- Тормош тураһында фәндәр институты
- Социаль һәм гуманитар фәндәр институты
- Иҡтисад һәм менеджмент институты
- Обществоведение институты
- Сәнғәт һәм дизайн институты
- Медицина интституты
- Журналистика һәм СМИ институты
- Ядро һәм яңы технологиялар институты
- Физик тәрбиә институты
Уҡыуҙы тамамлаған билдәле уҡыусылары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Янг Чжэньнин — физик, 1957 йылдың физика буйынса Нобель премиияһының лауреаты
- Ху Цзиньтао —КПК Үҙәк комитетының 9 — сы Генераль секретары, КНР 6-сы рәйесе. .
- Черн, Шиинг-Шен — ХХ быуаттың ҙур математиктарҙың береһе.
- Вэнь Идо — шағир.
- Фэй Сяотун — антрополог.
- Чжоу Пэйюань — физик.
- Хуан Цзюй — КНР Госсоветтың вице-премьеры.
- Чжу Жунцзи — 5-се КНР госсовет премьеры.
- Чжоу Сяочуань — Ҡытай Халыҡ банкының башлығы.
- Лян Сычэн — Ҡытай архитекторы, Ҡытай архитектураһының тарихсыһы.
- Си Цзиньпин — 15-се ЦК КПК генерал секретаре.
- У Банго — 8-се ПК ВСНП КНР рәйесе.
- Яо Эндрю — иҫәпләү системаһы теория өлкәһендә ғалим.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Цинхуа университетының сайты (ҡыт.)(ҡыт.)
- Цинхуа университетының сайты (инг.)(инг.)
- Ҡытай уҡыу йорттары ғариза биреүе 2010 йыл 23 июль архивланған.
- ↑ https://web.archive.org/web/20150328190156/http://news.tsinghua.edu.cn/publish/news/4204/2015/20150326090240883747942/20150326090240883747942_.html
- ↑ https://openpowerfoundation.org/membership/current-members/
- ↑ Our Members / Tier 6
- ↑ https://web.archive.org/web/20240112184553/https://datacite.org/members/
- ↑ https://web.archive.org/web/20240124080102/https://www.apru.org/members/
- ↑ Интерфейс программирования приложения YouTube
- ↑ https://orcid.org/signin